راه گمشده روشنگری در ایران

در جامعه‌شناسی سیاسی ایران رابطه‌ دولت و ملت همواره در عرصه سیاسی مورد بررسی قرار گرفته و کمتر به نقش اندیشه و اندیشمندان در تحکیم ارتباط مبانی دولت-ملت در راهبری سیاست‌مداران پرداخته شده است. کتاب «راه گمشده روشنگری» به چگونگی ورود مدرنیته به ایران اشاره کرده است. دکتر «عبدالرسول خلیلی»، نویسنده کتاب، با بیش از دو دهه مطالعه و تدقیق در موضوع روح روشنگری، بررسی مبانی عصر روشنگری را به‌مثابه یکی از پیشروترین مراحل تاریخ انسانی در تمدن‌های مختلف بشری یافته است. آن‌چنان‌که «تزوتان تودورف‌»، فیلسوف و نشانه‌شناس فرانسوی توانسته ساخت‌مایه‌های این دیدگاه را در دوره‌های گوناگون و در همه تمدن‌های بزرگ جهان بیابد. نشانه‌هایی از روح روشنگری را می‌توان در سده‌های پیش از میلاد در منشور حقوق بشر کوروش کبیر و کتیبه داریوش بزرگ در نقش‌رستم یافت. نشانه‌ها و علائم روشنگری نیز نزد اندیشه‌ورزان آزاد اسلامی در سده‌های هشتم تا دهم میلادی یافت ‌شده است. بر این اساس، نویسنده به دنبال ارائه راه گمشده روشنگری، از کران تا کران مدرنیت در ایران معاصر است و امیدوار است‌ در کتاب بتواند با رمزگشایی زمینه‌های تأثیرگذار روح روشنگری، چگونگی جهان‌رو‌ابودن آن را در پیشبرد مبانی سیاست هویت خویش در جامعه ایران روشن ساخته و ارزش‌های بدیلی را برای دست‌یافتن به روشنگری حقیقی بر‌پایه معرفت چند بنیاد مطرح کند. معرفتی که می‌تواند به کمک دانایی و بصیرت، جامعه ایرانی را از یوغ بندگی، بینوایی و خسران برهاند و سبب شود‌ انسان‌ها با احساس مسئولیت، نه‌تنها اراده بهبود سرنوشت خویش، بلکه اراده بهبود سرنوشت نوع انسان را نیز در خود به‌ وجود آورند. در این کتاب، با تحلیل و بررسی نقش تاریخی روشنگری غربی و اهمیت اندیشه‌های ایمانوئل کانت و گئورگ ویلهلم فریدریش هگل در پیشبرد اندیشه روشنگری غربی، کوشش شده تفاوت‌ها و نقدهای وارده بر این افکار و اندیشه‌ها را در مقایسه با جهان اندیشه ایرانی و اسلامی مورد بررسی قرار دهد. جلد دوم و سوم این کتاب به نام‌های «‌چگونه ایرانیان را هوشیار کنیم: بازشناسی جریان روشنفکری در ایران»، و «چگونه روشنفکران را هوشیار کنیم: جامعه مدنی و توسعه سیاسی در ایران» به مصداق‌های روح روشنگری پرداخته است‌. امید است راه گمشده روشنگری بتواند به ایفای نقش تقویت مباحثه عمومی به منزله سازوکاری مهم برای انجام هرگونه تغییر اجتماعی، فرهنگی و پیشرفت‌های اقتصادی در جامعه منجر شود تا نتایج این آثار با قرار‌گرفتن در معرض سنجش و نقدی موشکافانه همگانی به ثمر بنشیند و مردم از آن سود ببرند و این جز از طریق نقد و انتقاد سازنده تاریخی و به‌ویژه اندیشه نوگرایی، میسر نمی‌شود. خواندن این کتاب را که به‌تازگی از سوی انتشارات چاپخش در 800 صفحه در قطع وزیری با نمونه‌خوانی «‌دلیله رحیمی آشتیانی» و طراحی جلد «فرانک محجوب» با حروفچینی و صفحه‌آرایی «طاهره شامانیان» عرضه شده است، به همه دانش‌پژوهان، دختران و پسران پر‌مطالعه ایران توصیه می‌کنیم.