قطع برق تبعات گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف زندگی فردی، اجتماعی و اقتصادی خواهد داشت
دومینوی بی‌برقی
این روزها همه‌جا حرف از قطع برق است. نه‌تنها حرفش است که ماجرا مشهود و علنی است. کار یومیه و روزمره مردم از خانه تا اداره و دانشگاه و مدرسه و هر‌جا و همه‌جا گره خورده به بی‌برقی، اما بی‌برقی تمام ماجرا نیست و داستان دنباله‌دار دیگری از غیبت بسیاری دیگر از امکانات را هم به دنبال دارد.
شرق: این روزها همه‌جا حرف از قطع برق است. نه‌تنها حرفش است که ماجرا مشهود و علنی است. کار یومیه و روزمره مردم از خانه تا اداره و دانشگاه و مدرسه و هر‌جا و همه‌جا گره خورده به بی‌برقی، اما بی‌برقی تمام ماجرا نیست و داستان دنباله‌دار دیگری از غیبت بسیاری دیگر از امکانات را هم به دنبال دارد.
قطع برق برنامه‌ریزی‌شده یا غیرمنتظره می‌تواند روشنایی، گرمایش، سرمایش، ارتباطات، پخت‌و‌پز، تجهیزات پزشکی، آب، حمل‌ونقل، فروشگاه‌ها، بانک‌ها و دیگر خدمات را مختل کند. درواقع قطع برق به‌عنوان یک اختلال در تأمین انرژی الکتریکی، می‌تواند تبعات گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف زندگی فردی، اجتماعی و اقتصادی کشور داشته باشد. این اختلال نه‌تنها باعث ناراحتی و اختلال در روال زندگی روزمره می‌شود، بلکه می‌تواند خسارات جبران‌ناپذیری به بخش‌های مختلف جامعه وارد کند. این گزارش مروری است بر این اختلال‌ها.
تأثیر قطع برق بر سیستم آموزشی
در روزهای گذشته صدای اعتراض معلمان، دانش‌آموزان و والدین آنها بلند بود. مدارس غیرحضوری شد و قرار بود کلاس‌ها به صورت مجازی و در بستر شبکه شاد تشکیل شود. اما قطع برق منازل، بازی را به هم زد. ساعاتی دانش‌آموزان برق نداشتند، ساعاتی معلم. از سوی دیگر با قطع‌شدن برق در خیلی از مواقع اینترنت وای‌فای نیز از کار می‌افتاد؛ به نحوی که شبکه ارتباطی معلم و دانش‌آموزان قطع می‌شد. ماجرای قطع و وصل برق و اینترنت اعضای یک کلاس اغلب به قدری ادامه داشت که عملا تمام وقت کلاس گرفته می‌شد و برگزاری کلاس آنلاین در نهایت هیچ‌گونه عایدی نداشت، جز اعصابی خرد برای معلم و البته دانش‌آموز.
این مشکل نه‌تنها روند آموزشی را مختل می‌کند، بلکه به کیفیت آموزش و یادگیری نیز آسیب می‌رساند. قطع برق می‌تواند برنامه آموزشی را به هم ریخته و باعث شود کلاس‌ها لغو شوند یا به تعویق بیفتند. این امر به‌ویژه در مدارس و دانشگاه‌هایی که به تجهیزات الکترونیکی وابسته هستند، مشکل‌ساز است. اما در روزهای گذشته مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی آموزش عالی کشور مسئله را یکسره کرد و خطاب به معاونان آموزشی و تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی اعلام کرد که کلاس درس تمام دانشگاه‌ها تا پایان ترم مجازی خواهد شد.
این روند ممکن است دانش‌آموزان و دانشجویان را برای انجام تکالیف و پروژه‌های خود با مشکل و تأخیر مواجه کند. قطع برق می‌تواند مانع از انجام این فعالیت‌ها شده و به تأخیر‌افتادن آنها منجر شود. همچنین این موضوع بر انگیزه یادگیری دانش‌آموزان و دانشجویان می‌تواند اثرات منفی بگذارد. چند روز پیش خبرگزاری تسنیم به این موضوع اشاره کرده بود «سرعت پایین اینترنت موبایل نیز مشکلات بیشتری ایجاد کرد و بسیاری از دانش‌آموزان نتوانستند فایل‌های صوتی خود را به‌موقع در کلاس‌ها ارسال کنند. در این شرایط، برخی معلمان نیز عذر دانش‌آموزان را نپذیرفته و غیبت یا تأخیر برای دانش‌آموزان ثبت کردند که خود به مشکلات و فشارهای روانی افزوده است.
از سوی دیگر وزارت آموزش و پرورش در بخش‌نامه‌ای تمام مدارس را ملزم به استفاده از شبکه شاد کرده است و حتی برخی مدارس غیردولتی نیز که سال گذشته در بسترهای دیگر فعالیت می‌کردند، امسال در شبکه شاد حضور دارند و همین موضوع ترافیک را افزایش داده است. با این حال برخی معلمان برای رهایی از قطع و وصل کلاس آنلاین، فقط حضور و غیاب را در شاد انجام می‌دهند و کلاس درس را به دیگر پیام‌رسان‌ها منتقل می‌کنند». در این گزارش گفته شده که در 25 آذر، بیش از دو‌میلیون‌و ۷۰۰ هزار کاربر به طور هم‌زمان در شبکه شاد حضور داشتند که این میزان بار سنگینی به شبکه وارد کرده و سبب کندی سرعت آن شد.
تأثیر در حوزه خانگی
قطع برق به‌ویژه در مواقعی که به صورت ناگهانی و از پیش اعلام‌نشده رخ می‌دهد، زندگی روزمره افراد را دچار اختلال می‌کند. از کارهای جاری و عادی در منازل مانند پخت‌و‌پز، روشنایی، استفاده از وسایل سرمایشی و گرمایشی گرفته تا کار با کامپیوتر و دیگر فعالیت‌های روزمره. نوسانات برقی همچنین موجب خسارات جدی به وسایل برقی نیز خواهد شد که در ادامه به آن اشاره می‌شود. به طور کلی این موضوع کیفیت زندگی را هدف گرفته و کاهش کیفیت و نارضایتی مردم را به همراه خواهد داشت. ضمن اینکه این موضوع می‌تواند مولد ایجاد و حتی افزایش استرس و اضطراب در افراد باشد.
تأثیر قطع‌شدن برق بر حوزه خدمات
قطع برق در حوزه خدمات نیز طیف گسترده‌ای از مشکلات و چالش‌ها را به همراه دارد. این اختلال می‌تواند به طور مستقیم بر کیفیت خدمات ارائه‌شده، رضایت مشتریان و در نهایت سودآوری کسب‌وکارها تأثیر بگذارد. ارائه خدمت برخی کسب‌وکارها به‌ویژه آنهایی که به تجهیزات الکترونیکی وابسته هستند، با قطع برق به طور کامل متوقف می‌شود. این امر می‌تواند منجر به از دست رفتن مشتریان و کاهش درآمد برای آن کسب‌و‌کار شود. ضمن اینکه اتلاف وقت گسترده‌ای را برای مشتریان و همچنین کسب‌وکارها به همراه خواهد داشت.
ناگفته نماند که حتی اگر خدمات به طور کامل متوقف نشوند، قطع برق می‌تواند کیفیت خدمات را به‌شدت کاهش دهد. مثلا انجام کارهای معمول با کندی همراه شود، در بیمارستان‌ها، تجهیزات پزشکی ممکن است با اختلال مواجه شوند، در شرکت‌ها شبکه سراسری برای انجام تمام امور متوقف شده یا با تأخیر انجام شود. از سوی دیگر با روند قطع برق، کسب‌وکارها ممکن است به استفاده از ژنراتورهای برق روی آورند که این موضوع هزینه‌های آنها را افزایش می‌دهد. همچنین تعمیر تجهیزات آسیب‌دیده بر اثر نوسانات برق، هزینه‌های اضافی را برای آنها به دنبال خواهد داشت. موضوع مهم دیگر این است که قطع برق می‌تواند به اختلال در زنجیره تأمین کالاها و خدمات منجر شود. مثلا اگر یک شرکت حمل‌ونقل به دلیل قطع برق نتواند فعالیت کند، رساندن کالا به مشتریان نهایی هم با تأخیر مواجه خواهد شد.
قطعی برق در بیمارستان‌ها
وجود برق در ارگان‌ها و نهادهای بیمارستانی و امدادی از اهمیت درخور‌توجهی برخوردار است. درواقع بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و داروخانه‌ها به برق پایدار نیاز دارند و قطع برق می‌تواند به اختلال در ارائه خدمات پزشکی، از‌جمله جراحی، دیالیز و مراقبت‌های ویژه منجر شود. البته بیمارستان‌ها به ژنراتورهای برق مجهز هستند و در صوت قطع برق، در کسری از ثانیه این جابه‌جایی انجام خواهد شد و عموما مشکلی متوجه بیماران نخواهد شد.
اما گاهی نیز این امر ممکن است مسائلی به دنبال داشته باشد. در روزهای گذشته فیلمی در فضای مجازی منتشر شد که نشان می‌داد در اتاق عمل بیمارستان شهیدزاده شهرستان بهبهان قطعی برق رخ داده است. خبرگزاری صدا‌و‌سیما در توضیح این موضوع اعلام کرد که این بیمارستان همانند دیگر بیمارستان‌ها مجهز به ژنراتورهای برق است و در زمان قطع برق برنامه‌ریزی‌شده و برنامه‌ریزی‌نشده و مواقع بحرانی استفاده می‌شود و براساس شیوه‌نامه‌های بحران، سهمیه گازوئیل برای موارد طولانی‌مدت است «قطع برق اتاق عمل بیمارستان شهیدزاده در ۲۷ آذرماه به مدت ۵۰ ثانیه بود و این زمان کوتاه مربوط به وارد مدار شدن ژنراتورهای برق اضطراری است». طبیعتا این موضوع می‌تواند در مراکز درمانی برخی مناطق مشکلاتی ایجاد کند. چند روز پیش علی جهانی، فرماندار سراب در استان آذربایجان شرقی، گفته بود که در زمان خاموشی، جریان برق در تمام دستگاه‌های تکنولوژی قطع شده و روند درمان با تعطیلی مواجه می‌شود؛
«سیستم‌های داخلی برق اضطراری از‌جمله یو‌پی‌اس و ژنراتور در این مرکز درمانی قادر به تأمین برق کافی دستگاه‌های‌های تکنولوژی نیستند. در دو ساعت زمان قطعی برق، دستگاه‌های اتاق عمل، بخش‌های مراقبت ویژه و دیالیز و همچنین سیستم‌های تصویر‌‌برداری، سی‌تی‌اسکن، ام‌آر‌آی و رادیولوژی خاموش می‌شوند». او همچنین گفته بود که علاوه بر این، در زمان قطعی برق امکان تجویز نسخه اینترنتی نیست و بیماران برای دریافت دارو از داروخانه بیمارستان باید معطل باشند.
قطع برق همچنین می‌تواند انجام امور مالی و بانکی را با اختلال مواجه کند. فعالیت صرافی‌ها و سایر مؤسسات مالی را نیز که برای انجام تراکنش‌های مالی به برق نیاز دارند، مختل خواهد کرد. به‌طور کلی قطع برق می‌تواند به اختلال در خدمات بانکی و پرداخت الکترونیکی منجر شود. از دیگر مشکلات قطع برق در بخش خدمات، ایجاد اختلال در سیستم حمل‌ونقل است. در روزهای گذشته شاهد بودیم که با قطع برق در برخی مناطق، چراغ‌های راهنمایی و رانندگی در نقاط پر‌رفت‌وآمد و مرکزی شهر از کار افتاده بود و ترافیک مرگباری بر منطقه حاکم بود. قطع برق همچنین می‌تواند شبکه ارتباطی مخابراتی و اینترنتی را هم با مشکلاتی همراه کند. علاوه بر آن، در بخش گردشگری هتل‌ها، رستوران‌ها و مراکز تفریحی نیز مشکلاتی را به وجود خواهد آورد.
تأثیر بر لوازم برقی
قطع مکرر برق به‌ویژه در زمان‌هایی که بدون اطلاع و برنامه‌ریزی از پیش اعلام‌شده اتفاق می‌افتد، دردسرهای دیگری را هم برای مردم ایجاد می‌کند. یکی از اینها آسیب جدی به لوازم برقی منازل است. لیلا یکی از کسانی است که با این مشکل دست به گریبان است؛ «در یک سال گذشته بارها شاهد اتصال بعضی از لوازم برقی در خانه بودم. این موضوع را نه‌فقط در خانه خودم که از بسیاری دیگر از دوستانم هم شنیدم. هفته گذشته که یخچال در طول روز چند بار از کار افتاد و به تعمیرکار زنگ زدم، او هم این موضوع را تأیید کرد. علاوه بر اینکه تأکید کرد باید برای تمام لوازم برقی محافظ برقی بخریم.
او گفت این مدت میزان مراجعه برای سرویس و تعمیر وسایل برقی خانه‌ها خیلی زیاد شده است». این روزها سایت‌های خبری تولید محتوای مشخصی در این زمینه دارند. در یکی از مقالات مربوط به تأثیر قطع برق بر لوازم خانگی نوشته شده: «نوسان برق بر لوازم برقی مانند یخچال، کولر گازی، تلویزیون و... تأثیرات مخربی داشته و باعث خرابی آنها می‌شود. دستگاه‌های الکترونیکی در ایران بر اساس استاندارد‌های شبکه سراسری برق 220 ولت و شدت جریان با فرکانس 50 هرتز طراحی شده‌اند؛ به همین دلیل در صورت نوسان برق کمتر از 210 ولت یا بیشتر از 230 ولت، آسیب‌هایی جدی به مدار الکترونیکی دستگاه وارد می‌شود. افزایش شدت جریان برق مواردی مانند سوختن قطعات، ذوب‌شدن سیم‌ها، خرابی موتور دستگاه و در مواردی آتش‌سوزی را به دنبال دارد؛ بنابراین وجود برق اضطراری ساختمان حیاتی و مهم است. تأثیر قطع برق بر لوازم برقی تنها به افزایش شدت جریان محدود نشده و افت آن نیز منجر به آسیب و خسارت می‌شود. زمانی که جریان الکتریکی کاهش می‌یابد، این امکان وجود دارد که قطعه الکتریکی توانایی فعالیت در سطح بار کم را نداشته باشد؛ همین موضوع سبب آسیب‌رسیدن به بخش‌هایی از دستگاه می‌شود. علاوه بر خرابی قطعات، ممکن است سیم‌ها استحکام خود را از دست بدهند که همین می‌تواند سبب اتصال کوتاه و در نهایت آتش‌سوزی شود. افزایش ولتاژ بالاتر از ولتاژ عملکرد طبیعی دستگاه، ممکن است باعث ایجاد قوس جریان الکتریکی در دستگاه شود. در نتیجه، باعث تولید گرمایی می‌شود که می‌تواند به صفحات مدار الکترونیکی و سایر اجزای دستگاه صدمه بزند».
ضرر و زیان قطعی برق
بر اساس آمارهای منتشر‌شده در روزهای گذشته، خسارات ناشی از خاموشی برق در کشور سالانه به بیش از ۲۵ میلیارد دلار رسیده است و با یارانه‌های انرژی برق، برق‌دزدی‌ها و ماینر‌های غیرمجاز سالانه بیش از ۱۸ میلیارد دلار هزینه در‌بر دارد. خبرگزاری مهر نوشته که محدودیت‌های برقی باعث شده است تولید هشت‌ماهه فولاد میانی کشور حدود یک میلیون تن به ارزش بیش از ۴۵۰ میلیون دلار کاهش پیدا کند؛ «محدودیت‌های برقی که بیش از چهار ماه تا اواسط مهرماه هم ادامه داشت، تولید هشت‌ماهه فولاد میانی کشور را حدود یک میلیون تن به ارزش بیش از ۴۵۰ میلیون دلار کاهش داده است. ۹۰ درصد این کاهش در تولید شمش فولادی رخ داده است که نشان از تأثیر بیشتر بی‌برقی بر واحدهای کوچک و متوسط بخش خصوصی دارد».
ضرر به صنعت؛ هر کیلووات ۲ دلار
به‌تازگی رئیس اتاق بازرگانی اصفهان گفته است صنعت کشور به ازای هر کیلووات قطعی برق دو دلار دچار ضرر و زیان می‌شود. امیر کشانی در این زمینه گفته است: «طبق بخش‌نامه‌های وزارت نیرو، واحدهای صنعتی که بتوانند بیش از ۳۵ درصد انرژی مورد نیاز خود را از طریق انرژی خورشیدی تولید و تأمین کنند، دیگر برق این واحد‌ها قطع نخواهد شد. طبق محاسباتی که از سوی مرکز پژوهش‌های اتاق بازرگانی اصفهان مبتنی بر استاندارد‌های جهانی انجام شده، هر کیلووات قطعی برق دو دلار به صنعت کشور ضرر می‌زند. هزینه یک واحد صنعتی که برق نداشته باشد خیلی بالاتر از آن است که بخواهد از برق گران استفاده کند». او همچنین گفته که قطعی برق موجب خسارت چهار میلیارد دلاری به فولاد کشور شده است: «جدا از این سایر صنایع مثل واحدهای پتروشیمی نیز بر اثر قطعی برق دچار ضرر و زیان شده‌اند. فرض کنید در سال ۳۰ درصد صنایع کشور به دلیل قطعی انرژی گاز و برق تعطیل و خط تولید از مدار خارج شود؛ چه بلایی بر سر تولید ناخالص داخلی، اقتصاد و اشتغال خواهد آمد؟ بدون شک از این جهت مملکت به‌شدت متضرر می‌شود. در حال حاضر صنایع کشور چاره‌ای ندارند مگر اینکه به سمت تولید انرژی خورشیدی حرکت کنند».
آسیب 20درصدی به مرغداری
19 آذر سید‌حسن مهدی، بازرس اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی کشور خبر داد که قطعی‌های بیش از دو، سه‌ساعته برق در مناطق گرم تا ۲۰ درصد به مرغداری‌ها خسارت وارد می‌کند؛ «در صورت قطعی برق سهم انرژی در هزینه مرغداری‌ها ۱۰ تا ۲۰ درصد افزایش می‌یابد که اگر از همین الان به فکر استفاده از انرژی‌های نو نباشیم، در چند سال آینده دچار بحران خواهیم شد. وزارت جهاد کشاورزی هم پیگیری می‌کند که اعتباری برای مجهز‌سازی مرغداری‌های کشور به انرژی‌های تجدیدپذیر و عمدتا خورشیدی برای حمایت و ارائه تسهیلات در نظر گرفته شود».
ضرر به کشاورزان
قطعی برق علاوه بر بخش صنعت، کشاورزان را نیز متضرر کرده است. به دنبال استمرار قطعی برق و اختلال در تأمین آب، گروهی از کشاورزان و باغداران استان‌های تهران، فارس و اصفهان تاکنون اعتراض خود را به قطعی‌های برق نشان داده‌اند. تجارت‌نیوز نوشته کشاورزان استان تهران می‌گویند موتورهای آبیاری‌ای که استفاده می‌کنند، مدام قطع می‌شود و همین موضوع موجب خشک‌شدن زمین‌های کشاورزی و درختان آنها شده است. همچنین قطعی برق خسارت‌های جبران‌ناپذیری بر ادوات و ابزارهای کشاورزی که هزینه تعمیر بسیار بالایی دارند، وارد کرده است. پیش از این اما عطاالله هاشمی، عضو شورای قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی، گفته بود با توجه به قراردادی که بین وزارت نیرو و جهاد منعقد شده، درحالی‌که جهاد به تعهدات خود عمل کرده، وزارت نیرو برای قطعی برق باید به کشاورزان خسارت بپردازد؛ «قطعی برق خسارت‌هایی نیز به ادوات و ابزار کشاورزی وارد می‌کند و ممکن است منجر به سوختن دینام، ترانس و... شود که هزینه‌های سنگینی است. برآوردهای اولیه نشان می‌دهد ۳۵۰ تا ۴۰۰ همت خسارت‌های این بخش می‌شود. علاوه بر این، قطعی برق سبب اختلافات محلی بین کشاورزان خواهد شد؛ زیرا کشاورز مثلا سه ساعت آب دارد و یک ساعت و نیم از آب خود را دریافت می‌کند اما در ادامه برق قطع می‌شود و آب اولیه هم هدر می‌رود. این در حالی است که بهره‌بردار برای مزرعه کارگر گرفته و با وجود قطعی برق باید هزینه کارگر را بپردازد».
