هوش انسانی زیر ذره‌بین فناوری
بی‌بی‌سی دستورالعمل‌های جدید و جنجالی خود برای استفاده خبرنگارانش از هوش مصنوعی را منتشر کرده است؛ دستورالعمل‌هایی که هم نویددهنده آینده‌ای نوآورانه در عرصه رسانه و هم زنگ خطری برای مواجهه با چالش‌های اخلاقی و حرفه‌ای این فناوری نوظهور است.
بی‌بی‌سی دستورالعمل‌های جدید و جنجالی خود برای استفاده خبرنگارانش از هوش مصنوعی را منتشر کرده است؛ دستورالعمل‌هایی که هم نویددهنده آینده‌ای نوآورانه در عرصه رسانه و هم زنگ خطری برای مواجهه با چالش‌های اخلاقی و حرفه‌ای این فناوری نوظهور است. این اقدام بی‌بی‌سی نشان‌دهنده رویکردی آینده‌نگرانه در مواجهه با تحولات فناوری است و لابد می‌تواند الگویی برای سایر رسانه‌ها باشد.
در‌حالی‌که هوش مصنوعی با سرعتی سرسام‌آور در‌حال تسخیر دنیای محتواست، بی‌بی‌سی تصمیم گرفته به‌جای واگذاری کامل امور به ربات‌ها، انسان‌ها را همچنان پشت فرمان نگه دارد. این خط‌مشی، ضمن تأکید بر شفافیت و نظارت انسانی، مسیر حرکت رسانه‌ای مسئولانه و دقیق را ترسیم می‌کند؛ مسیری که قرار است در آن، ربات‌ها نوکران وفادار و نه اربابان خودسر باشند. بی‌بی‌سی با این حرکت، اعلام کرده فناوری هوش مصنوعی به‌جای جایگزینی خلاقیت انسانی، باید به تقویت آن کمک کند. حالا باید دید این رسانه کهنه‌کار چگونه می‌تواند میان نوآوری‌های فناورانه و ارزش‌های سنتی رسانه‌ای خود، تعادل برقرار کند و آیا این رویکرد الگویی برای دیگر رسانه‌ها خواهد شد یا فقط یک شعار پُرطمطراق باقی می‌ماند.
در رسانه‌های کشورمان، برخی روزنامه‌نگاران و تولیدکنندگان محتوا، کم‌و‌بیش از هوش مصنوعی بهره می‌برند، اما هنوز هیچ سازمان رسانه‌ای، چارچوب و مقرراتی برای آن اعلام نکرده است. این فقدان مقررات مشخص، می‌تواند زمینه‌ساز سوءاستفاده‌های احتمالی و کاهش اعتماد عمومی به رسانه‌ها شود. به نظر می‌رسد مانند کاری که بی‌بی‌سی انجام داده است، رسانه‌های ما نیز باید به تدوین دستورالعمل‌ها و چارچوب‌های قانونی برای استفاده از هوش مصنوعی بپردازند. در این میان، انجمن صنفی روزنامه‌نگاران نیز می‌تواند به عنوان یک نهاد تخصصی و مرجع حرفه‌ای، به تنظیم این مقررات کمک کند و فضایی برای تبادل نظر و ارائه راهکارهای کاربردی فراهم کند. تدوین چنین دستورالعمل‌هایی نه‌تنها به استفاده مؤثرتر از فناوری هوش مصنوعی کمک می‌کند، بلکه باعث ارتقای استانداردهای حرفه‌ای و حفظ ارزش‌های اخلاقی در رسانه‌ها می‌شود.
هوش مصنوعی به عنوان یک ابزار قدرتمند، توان آن را دارد که به روزنامه‌نگاران در تولید محتوای بهتر، سریع‌تر و مبتنی‌بر داده کمک کند. این فناوری قابلیت تحلیل داده‌های کلان، ارائه گزارش‌های دقیق و حتی کشف الگوهای پنهان در اطلاعات را فراهم می‌آورد. بااینحال، برای بهره‌برداری مؤثر از این فناوری، باید به چالش‌های آن نیز توجه کرد و راهکارهای مناسب برای مقابله با آنها ارائه داد. آموزش مداوم، بازبینی منظم فرایندها و تدوین سیاست‌های اخلاقی از جمله اقداماتی هستند که به شکل‌گیری اعتماد عمومی و حفظ کیفیت روزنامه‌نگاری می‌انجامد.
دستورالعمل بی‌بی‌سی با درک اهمیت و قدرت فناوری هوش مصنوعی در خلق فرصت‌های نوآورانه، تأکید دارد که استفاده از این فناوری نباید اعتماد مخاطبان را خدشه‌دار کند. هوش مصنوعی باید شفاف، پاسخ‌گو و تحت نظارت انسانی باشد، به‌گونه‌ای که حتی اگر ربات‌ها روزی به فکر شورش افتادند، ما همچنان کنترل اوضاع را در دست داشته باشیم. ارزش‌های ویرایشی مانند دقت، بی‌طرفی، انصاف و حفظ حریم خصوصی نیز باید به‌شدت رعایت شود تا هوش مصنوعی از مسیر اخلاقی منحرف نشود.
طبق دستورالعمل، هرگونه استفاده از هوش مصنوعی باید پیش از اجرا، از نظر تناسب با کار، توسط متخصصان و تیم‌های ویرایشی بی‌بی‌سی بررسی شود. همچنین فرایندهای مبتنی‌بر هوش مصنوعی باید تحت نظارت و تأیید فعال انسانی باشند و استفاده از آنها به مخاطبان اطلاع داده شود. مدیران ارشد ویرایشی نیز باید مسئولیت نهایی نظارت بر عملکرد هوش مصنوعی را بر‌عهده بگیرند.
بااینحال، چالش‌هایی مانند تعصب الگوریتمی، دقت محتوایی و مسائل حقوق مالکیت فکری، ضرورت نظارت دقیق‌تر را برجسته می‌کند. کسی دوست ندارد صبح از خواب بیدار شود و ببیند ربات‌ها مطالبی با اطلاعات نادرست منتشر کرده‌اند. به همین دلیل استفاده از هوش مصنوعی در تولید مستقیم محتوای خبری، به‌جز موارد خاص مانند گرافیک، محدود شده است و مقرر شده هرگونه دستکاری در تصاویر و ویدئوها به طور شفاف اطلاع‌رسانی شود. همچنین ابزارهای هوش مصنوعی در تحلیل داده و مدیریت توزیع محتوا، باید با اصول بی‌طرفی و دقت هم‌خوانی داشته باشند. همکاران خبری بین‌المللی بی‌بی‌سی هم ملزم هستند از انطباق فعالیت‌های خود با این دستورالعمل‌ها اطمینان حاصل کنند.
بی‌بی‌سی برای تقویت مسئولیت‌پذیری، یک گروه مشاوره ریسک هوش مصنوعی ایجاد کرده که متخصصان حقوقی، حفاظت از داده و امنیت اطلاعات را گردهم آورد تا راهنمایی‌های لازم را ارائه دهند. در‌عین‌حال، قرار شده دستورالعمل‌ها به طور مداوم به‌روزرسانی شود تا با پیشرفت‌های سریع فناوری هماهنگ باشند. این چارچوب، تعهد بی‌بی‌سی به حفظ اعتماد مخاطبان، رعایت اصول اخلاقی و پیشبرد نوآوری را نشان می‌دهد. بی‌بی‌سی امیدوار است هوش مصنوعی نه به عنوان جایگزین انسان‌ها، بلکه به عنوان دستیار باهوشی عمل کند که هرگز اضافه‌کاری طلب نمی‌کند.
سخن آخر اینکه رسانه‌های ما به طور مستمر با پیشرفت‌های فناورانه همگام شوند و در‌عین‌حال، اصول بنیادین روزنامه‌نگاری از جمله صداقت، شفافیت و دقت را حفظ کنند. در این مسیر، توجه به آموزش و توانمندسازی روزنامه‌نگاران برای کار با ابزارهای هوش مصنوعی، نقشی اساسی در تضمین موفقیت این تحول ایفا خواهد کرد. به این ترتیب، فناوری‌های نوین نه‌تنها به بهبود عملکرد رسانه‌ها کمک می‌کند، بلکه به عنوان ابزاری توانمندساز، زمینه را برای ارتقای سطح آگاهی و مشارکت عمومی فراهم می‌کند.
