خبرچین‌های پکن در کوبا
اروپا، نقاط بحرانی شرق آسیا و خاورمیانه را فراموش کنید؛ مارکو روبیو به عنوان وزیر امور خارجه آمریکا، در اولین سفر خارجی‌اش به یک کشور حوزه کارائیب و چهار کشور آمریکای مرکزی رفت. این سفر نشان می‌دهد سیاست خارجی دولت ترامپ بر منطقه‌ای که نزدیک‌ترین ارتباط را با سرزمین اصلی آمریکا دارد، متمرکز شده است. این خبر بدی برای رژیم‌های چپ‌گرا و سرسخت در نیمکره غربی است؛ به‌ویژه جمهوری کوبا و حامی جدید آن، جمهوری خلق چین. ارتش چین در کشوری مستقر شده است که فاصله چندانی با کی‌وستِ فلوریدا ندارد.
اروپا، نقاط بحرانی شرق آسیا و خاورمیانه را فراموش کنید؛ مارکو روبیو به عنوان وزیر امور خارجه آمریکا، در اولین سفر خارجی‌اش به یک کشور حوزه کارائیب و چهار کشور آمریکای مرکزی رفت. این سفر نشان می‌دهد سیاست خارجی دولت ترامپ بر منطقه‌ای که نزدیک‌ترین ارتباط را با سرزمین اصلی آمریکا دارد، متمرکز شده است. این خبر بدی برای رژیم‌های چپ‌گرا و سرسخت در نیمکره غربی است؛ به‌ویژه جمهوری کوبا و حامی جدید آن، جمهوری خلق چین. ارتش چین در کشوری مستقر شده است که فاصله چندانی با کی‌وستِ فلوریدا ندارد.
در ژوئن ۲۰۲۳، روزنامه وال‌استریت ژورنال گزارش داد چین و کوبا به طور اصولی توافق کرده‌اند یک مرکز جدید استراق‌سمع در خاک کوبا ایجاد کنند. دولت بایدن این گزارش را نادرست خواند، اما دو روز بعد کاخ سفید اطلاعات محرمانه‌ای را از طبقه‌بندی خارج کرد که نشان می‌داد تأسیسات جمع‌آوری اطلاعات سیگنالی چین از حداقل سال ۲۰۱۹ در کوبا فعال بوده است.
واشنگتن بارها سعی کرده بود دخالت چین در خاک کوبا را کم‌اهمیت جلوه دهد، اما افشای این اطلاعات، از نظر عملی گمراه‌کننده بود. مشخص نیست چین دقیقا از چه زمانی جمع‌آوری اطلاعات سیگنالی را در کوبا آغاز کرده است، اما شواهد نشان می‌دهند این عملیات بیش از یک دهه پیش از سال ۲۰۱۹ آغاز شده بود. «شایعات درباره حضور اطلاعاتی چین در این جزیره ظاهرا با سفر چی آغاز شد»؛ گزارش مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی این موضوع را در اشاره به سفر ژنرال چی هائوتیان، وزیر دفاع وقت چین، در سال ۱۹۹۹ مطرح کرده است.
آر. ایوان الیس از کالج جنگ ارتش آمریکا به مؤسسه گیت‌استون گفت چینی‌ها ممکن است از سال ۱۹۹۳ در این فعالیت‌ها در کوبا مشارکت داشته باشند. برخی بر این باورند که ارتش چین پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، به تأسیسات لوردس -بزرگترین مرکز شنود اتحاد جماهیر شوروی در خارج از خاک خود- منتقل شده است.
کوبا مکانی ایدئال برای چین به منظور جاسوسی از آمریکا فراهم می‌کند. گزارش مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی در‌این‌باره می‌گوید: «کوبا که کمتر از ۱۶۰ کیلومتر در جنوب فلوریدا قرار دارد، موقعیت مناسبی برای نظارت بر ارتباطات و فعالیت‌های حساس، از جمله فعالیت‌های نظامی ایالات متحده، فراهم می‌کند. سواحل جنوب شرقی آمریکا مملو از پایگاه‌های نظامی، ستادهای فرماندهی جنگی، مراکز پرتاب فضایی و سایت‌های آزمایش نظامی است». این مطالعه مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی چهار مرکز احتمالی شنود چین در کوبا را شناسایی کرده است، دو مرکز از دوران شوروی، کالابازار و تأسیسات لوردس در نزدیکی بجوکال، یک مرکز جدیدتر، واجای که ظاهرا پس از فروپاشی شوروی ساخته شده است و یک مرکز کاملا جدید، ال‌سالائو.
گوردون جی. چانگ، عضو ارشد مؤسسه گیت‌استون، به اپک‌تایمز می‌گوید چین اهدافی فراتر از جمع‌آوری اطلاعات سیگنالی دارد. چین و کوبا در حال مذاکره برای ایجاد یک مرکز مشترک آموزش نظامی در این جزیره هستند، موضوعی که نگرانی‌هایی را در واشنگتن برانگیخته است؛ زیرا ممکن است به استقرار نیروهای نظامی چین و انجام عملیات‌های امنیتی و اطلاعاتی در فاصله فقط ۱۰۰مایلی از سواحل فلوریدا منجر شود.
پایگاه نظامی در کوبا بخشی از پروژه ۱۴۱ ارتش آزادی‌بخش خلق چین خواهد بود؛ تلاشی برای گسترش عملیات‌های جهانی چین. چین گزارش وال‌استریت ژورنال را تکذیب کرد و آن را «کاملا نادرست و بی‌اساس» خواند. با این حال، از زمان انتشار این گزارش هیچ تأیید رسمی درباره ساخت یا دسترسی نظامی چین به چنین مرکزی ارائه نشده است.
شاید یک توضیح برای این موضوع این باشد که دولت بایدن به هاوانا و پکن فشار آورده تا از این همکاری عقب‌نشینی کنند. یک مقام کاخ سفید در آن زمان اظهار داشت: «دولت چین به تلاش خود برای گسترش حضورش در کوبا ادامه خواهد داد و ما نیز به کار خود برای مختل‌کردن این تلاش‌ها ادامه خواهیم داد».
اما آیا چین و کوبا که سال گذشته از «دوستی شکست‌ناپذیر» خود سخن گفتند، می‌توانند همکاری اطلاعات سیگنالی خود را به پایه‌ای برای «همکاری نظامی و دفاعی آشکارتر با هاوانا» تبدیل کنند؛ همان‌گونه که مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی هشدار داده است؟ در حال حاضر کوبا به سرمایه‌گذاری چین نیاز دارد و ممکن است دسترسی بیشتری به جزیره برای پکن فراهم کند. رژیم کوبا در بدترین بحران اقتصادی خود از زمان فروپاشی شوروی به سر می‌برد. روسیه، حامی سنتی کوبا، درگیر جنگ اوکراین است و با چالش‌هایی در خاورمیانه مواجه شده؛ از این رو ولادیمیر پوتین توان چندانی برای کمک به کوبا ندارد.
شی جین‌پینگ، رهبر چین، منابع قابل توجهی در اختیار دارد؛ اما جاه‌طلبی‌های پرهزینه‌اش نیز سنگین است و رژیم او زیر فشار چیزی که پل کندی از دانشگاه ییل آن را «گسترش بیش‌از‌حد امپراتوری» نامیده، قرار دارد. از آن بدتر، اقتصاد ظاهرا قدرتمند چین با مشکلاتی جدی مواجه شده است. رکود اقتصادی چین از هر بحران دیگری از زمان انقلاب فرهنگی -که در سال ۱۹۷۶ با مرگ مائو تسه‌تونگ پایان یافت- شدیدتر است. بنابراین، مشخص نیست که دوستان چینی تا چه حد حاضرند رفقای کوبایی خود را نجات دهند. در حالی که آمریکا توجه چندانی به منطقه کارائیب نداشت، چین پیشرفت‌های زیادی در این منطقه به دست آورد. از آغاز قرن بیستم، هیچ رئیس‌جمهوری در آمریکا—از جمله ترامپ در دوره قبل—به اندازه ترامپ دوره کنونی بر این منطقه تمرکز نکرده است.
با این حال، مارکو روبیو بر حوزه دریای کارائیب تمرکز کرده است؛ همان‌طور که برنامه سفر نخستین مأموریت خارجی او نشان می‌دهد. افزون بر این، وزیر امور خارجه جدید آمریکا ظاهراً آماده است تا با استفاده از قدرت سخت ایالات متحده، کشورهای منطقه را تحت فشار قرار دهد. مارکو روبیو در اولین توقف از نخستین سفر خود، به خوزه رائول مولینو، رئیس‌جمهور پاناما اعلام کرد که ایالات متحده رویکرد جدیدی نسبت به کانال پاناما اتخاذ کرده است. تامی بروس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، در ۲ فوریه گفت: «روبیو صراحتاً اعلام کرد که وضعیت موجود غیرقابل‌قبول است و در صورت عدم ایجاد تغییرات فوری، ایالات متحده مجبور خواهد شد اقداماتی را برای حفاظت از حقوق خود تحت این معاهده انجام دهد».
اینکه روبیو در مذاکرات خود تهدید به استفاده از زور کرده بود یا نه مشخص نیست؛ گرچه ایالات متحده در آنچه که «معاهده بی‌طرفی» نامیده می‌شود، حق انجام این کار را در منطقه کانال برای خود محفوظ نگه داشته است؛ اما به‌هرحال سخنان او بلافاصله نتیجه داد: مولینو اعلام کرد که پاناما یادداشت تفاهم خود را با چین در مورد طرح «یک کمربند، یک جاده» تمدید نخواهد کرد و حتی ممکن است این توافق موجود را پیش از موعد مقرر خاتمه دهد.
مولینو اعلام کرد که پاناما توافق‌نامه «کمربند و جاده» خود با چین را تمدید نخواهد کرد و حتی ممکن است این توافق را پیش از موعد مقرر لغو کند. ایالات متحده احتمالا برای مقابله با پایگاه‌های شنود چین در کوبا از زور استفاده نخواهد کرد؛ اما دونالد ترامپ و مارکو روبیو اجازه نخواهند داد که ارتش چین کنترل کشوری را که این‌قدر به خاک آمریکا نزدیک است، در دست بگیرد. کوبا باید انتظار فشارهای شدید را داشته باشد؛ بنابراین، حضور چین در این کشور احتمالا به اوج خود رسیده است.
