صلح خزر در تهران

 سومین نشست مجمع اقتصادی خزر در حالی دیروز با حضور نخست‌وزیران پنج کشور و وزیران کشورهای روسیه، ترکمنستان، قزاقستان و جمهوری آذربایجان و تاجیکستان به عنوان میهمان ویژه با هدف توسعه همکاری‌های منطقه‌ای به میزبانی محمدرضا عارف، معاون رئیس‌جمهوری، در تهران برگزار شد که به نظر می‌رسد اجلاس تهران می‌تواند مسیر ارتقای همکاری‌های سودمند متقابل و نیز گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری در منطقه را فراهم کند. دریای خزر به‌ عنوان بزرگ‌ترین دریاچه بسته جهان، نقشی محوری در تعاملات اقتصادی، ژئوپلیتیکی و زیست‌محیطی منطقه ایفا می‌کند. این پهنه آبی که میان ایران، روسیه، ترکمنستان، قزاقستان و آذربایجان مشترک است، به‌ دلیل ذخایر انرژی، منابع شیلاتی و موقعیت استراتژیک در حوزه ترانزیت و تجارت بین‌المللی، همواره مورد توجه کشورهای ساحلی و بازیگران بین‌المللی بوده است.

دریاچه خزر برای کشورهای حاشیه آن دارای ارزشی اقتصادی-تجاری بوده و از این‌ رو اجلاس اقتصادی خزر به‌ عنوان یکی از مهم‌ترین زیرمجموعه‌های اجلاس خزر محسوب می‌شود؛ برای نخستین‌ بار همایش اقتصادی خزر در مرداد ۱۳۹۸ در آواسا ترکم‌باشی ترکمنستان برگزار شد که گامی مهم در تلاش‌های مداوم برای تقویت همکاری بین کشورهای ساحلی خزر بود. این رویداد نه‌تنها نقش دریای خزر را به عنوان منطقه همکاری برجسته کرد، بلکه این همایش را یک نهاد دائمی بالقوه با هدف ارتقای همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای قرار داد. دومین مجمع اقتصادی کشورهای حاشیه دریای خزر نیز در مهر ۱۴۰۱ در مسکو، پایتخت روسیه، برگزار شد. در نشست مسکو، «میخائیل میشوستین» نخست‌وزیر فدراسیون روسیه، «اسداف» نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان، «اسماعیل‌اف» نخست‌وزیر قزاقستان و «مردوف» معاون کابینه وزرای ترکمنستان و «محمد مخبر» معاون اول رئیس‌جمهور، حضور داشتند و سومین دوره آن دیروز در تهران برگزار شد.

دریای خزر و مناطق پیرامونی آن یعنی آسیای مرکزی و منطقه قفقاز در سال‌های اخیر به دلیل افزایش اهمیت این منطقه در حوزه انرژی و ترانزیت، از اهمیت ژئواستراتژیکی برخوردار شده است. از این رو وقتی معاون اول رئیس‌جمهور با طرح پیشنهاد‌های «ایجاد مناطق مشترک آزاد تجاری میان کشور‌های ساحلی خزر» و «مجمع استانداران استان‌های ساحلی دریای خزر» در راستای گسترش و تعمیق همکاری‌های اقتصادی و تجاری کشور‌های ساحلی دریای خزر و عملیاتی‌‌ و تسهیل‌کردن اجرای تصمیمات سومین همایش اقتصادی خزر و همچنین اعلام میزبانی جمهوری اسلامی ایران از کنفرانسی تحت عنوان «بار دریای خزر» در سال ۲۰۲۵‌ در این نشست سخنرانی کرد، در حقیقت ایجاد افق‌های جدید در روابط همسایگان خزر را نوید داد. محمدرضا عارف در نشست مشترک اعضای سومین همایش اقتصادی خزر اظهار کرد: همسایگان جایگاه راهبردی در سیاست خارجی ایران دارند.

ایران دوستان روزهای سخت را فراموش نمی‌کند. او ادامه داد: ما می‌توانیم از این فرصت برای ارتقای همکاری‌ها بهره‌مند شویم. برگزاری سومین همایش اقتصادی دریای خزر گام مهمی در توسعه همکاری‌های تجاری و اقتصادی اعضای آن است. امیدوارم با اجرا‌شدن تصمیماتی که امروز اتخاذ می‌کنیم، شاهد رشد اقتصادی این منطقه باشیم. عارف اظهار کرد: گفت‌وگوهای انجام‌شده فرصت مغتنمی برای شناخت بیشتر زمینه‌های همکاری فراهم‌ می‌کند. باید زمینه گسترش تبادلات همسایگی خود را فراهم کنیم. همسایگان جایگاه راهبردی در سیاست خارجی ایران دارند. ایران‌دوستان روزهای سخت را فراموش نمی‌کنند. معاون اول رئیس‌جمهور همچنین گفت: دریای خزر میراث مشترک ماست که باید برای حفظ آن تلاش کرده و محیط زیست این دریا را حفاظت کنیم. مقابله با کاهش سطح دریای خزر و عوامل تخریب این دریا به همکاری نیاز دارد.

در تمامی زمینه‌ها آماده همکاری هستیم

«اولژاس آبایویچ بکتنوف»، نخست‌وزیر جمهوری قزاقستان هم در این نشست مشترک گفت: امروز دریای خزر از اهمیت اقتصادی و فرهنگی بسیار زیادی برخوردار است. کشور ما معتقد است‌ دریای خزر همواره به عنوان دریای دوستی و حسن همجواری با سود متقابل باقی بماند. نخست‌وزیر قزاقستان تأکید کرد: برتری‌های دریای خزر موجب افزایش رقابت‌پذیری منطقه ما می‌شود که باید بر آن توجه ویژه‌ای داشته باشیم، لذا اجازه دهید در اینجا به برخی از اولویت‌های دریای خزر اشاره کنم. ضروری است‌ همکاری‌های اقتصادی و تجاری خود را افزایش دهیم‌. او افزود: ایجاد نقشه راه برای اجرای عملی توافق‌نامه‌های همکاری اقتصادی و تجاری بین کشورهای ساحلی دریای خزر از مسائل اساسی است. موضوع مهم دیگر در این زمینه، رشد اقتصادی در منطقه و توسعه شبکه حمل‌ونقل است. کار مشترک ما در راستای افزایش پتانسیل حمل‌ونقل در کریدورهای شمال به جنوب و شرق به غرب بسیار حائز اهمیت است. در سال گذشته، حجم حمل بار در بخش شرق به غرب حدود ۶۲ درصد افزایش یافته و به چهار‌و‌نیم میلیون تن رسیده است. همچنین در کریدور شمال به جنوب از طریق بنادر قزاقستان و دریای خزر، شاهد افزایش ۱۳‌درصدی به میزان ۸۳۰ هزار تن بوده‌ایم. به همین دلیل، آینده روشنی برای جذب بار ترانزیتی وجود دارد. او ادامه داد: مسیرهای حمل‌ونقل میان روسیه، قزاقستان و ایران نقش مهمی را در تأمین حمل‌ونقل بین اروپا، آسیای مرکزی و چین ایفا می‌کنند. او ادامه داد: ما در تمامی زمینه‌ها آماده همکاری هستیم. در بخش انرژی که یکی از اولویت‌های همکاری‌های ما‌ست، کشور قزاقستان نقش مهمی در تعمیق همکاری‌های انرژی در منطقه ایفا می‌کند. در پروژه‌های مختلف سرمایه‌گذاری کرده و در زمینه حمل‌ونقل، ساخت و لوله‌گذاری، همچنین مدرنیزه‌کردن لوله‌های موجود‌ مشارکت داریم.

دریای خزر باید به عنوان دریای صلح باقی بماند

علی اسداُف، نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان هم در سومین همایش اقتصادی دریای خزر گفت: فرصت همایش عرصه بسیار مهمی برای ارتقای همکاری تجاری و اقتصادی کشورهای خزر است. امروز بین کشورهای حوزه خزر، زمینه‌های همکاری وجود دارد. اسداُف با بیان اینکه از زمان برگزاری دومین همایش اقتصادی، توافقات مهمی به دست آمده که شرایط بسیار خوبی را برای تبدیل منطقه به یک مرکز بزرگ حمل‌ونقل فراهم می‌آورد، تصریح کرد: کشور آذربایجان نقش بسیار مهمی در توسعه کریدورهای حمل‌ونقل بین‌المللی ایفا می‌کند. یکی از این کریدورها به سمت غرب و دیگری شمال به جنوب است و کارکرد بسیار موفقیت‌آمیز آن، تأمین منافع همه کشورهای منطقه را به دنبال خواهد داشت. او تأکید کرد: فکر می‌کنیم‌ در حال حاضر کشورهای دریای خزر باید در آینده نیز همه تلاش‌های خود را معطوف کنند تا دریای خزر به عنوان یک دریای صلح، حسن همجواری و همچنین همکاری‌های بین‌المللی با سود متقابل باقی بماند. این امر مستلزم آن است که ما با یکدیگر تصمیمات جدی بگیریم برای امنیت و ثبات در دریای خزر.

همکاری تجاری و اقتصادی برای کشورهای منطقه خزر اهمیت ویژه‌ای دارد

قاهر رسول‌زاده، نخست‌وزیر تاجیکستان هم در ادامه این نشست اظهار کرد: حوزه دریای خزر در شرایط جهانی امروز، یکی از مراکز همکاری تجاری و اقتصادی بین‌المللی است که برای کشورهای منطقه از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. او افزود: همکاری‌ها در این منطقه در زمینه‌های مختلف اقتصادی، تجاری و حفظ محیط زیست، به رشد پایدار و تحکیم هم‌گرایی منطقه‌ای کمک می‌کند. ما در گفت‌وگوهای خود بر اهمیت این همکاری‌ها تأکید کردیم. نخست‌وزیر تاجیکستان افزود: در سال ۲۰۲۴، روابط تجاری و سرمایه‌گذاری میان کشورهای ما به میزان قابل توجهی افزایش یافته است. در این راستا، برخی پیشنهادات برای تسهیل همکاری‌ها ارائه شده است که شامل ایجاد یک نظام واحد برای سرمایه‌گذاری مشترک می‌شود. همکاری مشترک کشاورزی برای سرمایه‌گذاران کشورهای حوزه نیز می‌تواند نقش مهمی ایفا کند. همچنین، حفظ محیط زیست به عنوان یکی از جنبه‌های کلیدی این همکاری‌ها مورد تأکید قرار گرفته است. او در پایان گفت: ما یک ابتکار جهانی را پیشنهاد داده و کشورهای حوزه خزر را به همکاری در این چارچوب دعوت می‌کنیم. این اقدام می‌تواند افق‌های جدیدی برای توسعه و رشد تمامی کشورهای منطقه فراهم آورد. لازم به توضیح است نشست مشترک اعضای سومین همایش اقتصادی خزر با حضور محمدرضا عارف معاون اول رئیس‌جمهور کشورمان، آلکسی اورچوک معاون نخست‌وزیر روسیه، 

خواجه مراد گلدی مراداُف نخست‌وزیر ترکمنستان، علی اسداُف نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان، اولژاس آبایویچ بکتنوف نخست‌وزیر جمهوری قزاقستان و همچنین قاهر رسول‌زاده نخست‌وزیر تاجیکستان، به‌عنوان میهمان ویژه برگزار شد. این همایش از روز دوشنبه در قالب هفت پنل تخصصی آغاز شده بود که بعد از نشست مشترک سران دیروز به پایان رسید.