تهران در وقت اضافه زلزله

نورا حسینی: کلان‌شهر تهران با جمعیتی بیش از ۱۰ میلیون نفر و بافتی متراکم، سال‌هاست که در انتظار زلزله‌ای بزرگ قرار دارد؛ زلزله‌ای که براساس نظر کارشناسان، نه یک احتمال بلکه یک واقعیت اجتناب‌ناپذیر است. قرارگیری تهران روی گسل‌های فعال، فرسودگی بسیاری از ساختمان‌ها و عدم آمادگی کافی زیرساخت‌های شهری، این خطر را به یک بحران ملی بالقوه تبدیل کرده، هرچند سامانه‌های هشدار سریع، مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و مانورهای مدیریت بحران به‌عنوان راهکارهای کاهش خسارات مطرح می‌شوند، اما هنوز این سؤال باقی است که آیا در لحظه وقوع زلزله، تهران آماده خواهد بود یا درگیر بحرانی فراتر از حد تصور خواهد شد؟

 

روز گذشته علی نصیری؛ رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران به صحن شورای شهر تهران آمد تا گزارشی از تمرین سراسری زلزله در کلان‌شهر تهران بدهد. او این مانور را بزرگ‌ترین تمرین عملیاتی زلزله در تاریخ بلدیه توصیف کرد و گفت:‌ سال قبل در مساحت دو هکتاری تمرین را انجام دادیم که امسال به ۱۴ هکتار رسید و عملیات عمرانی سنگینی در این راستا با همکاری شهرداری منطقه ۱۹ صورت گرفت. ۱۲ هزار نفر در این تمرین مشارکت کردند و دو هزار نفر بازدیدکننده داشت.

 

او با تأکید بر اینکه تعریف سناریو بر اساس بدترین سناریوی زلزله انجام شد، گفت: گسل شمال می‌تواند زلزله‌های بزرگ‌تری ایجاد کند و به دلیل نزدیکی به بافت فرسوده و آسیب‌های اجتماعی، ریسک بالاتری دارد. بدترین سناریو برای تهران یک زلزله ۶.۷ ریشتری است که امیدوارند هرگز اتفاق نیفتد. در سال ۱۳۹۶ زلزله‌ای در ملارد رخ داد و مردم شب را در خیابان‌ها گذراندند، ۵.۲ ریشتر بود و ما منتظر زلزله هفت ‌ریشتری هستیم.

 

نصیری در ادامه با اعلام اینکه ۸۵ گود پرخطر مقاوم‌سازی و شش هزار ساختمان در سه سال اخیر مورد بازدید قرار گرفت، گفت: در دو سال اخیر بر اساس تفاهم‌نامه بین مدیریت شهری و اورژانس، بیش از ۵۰۰ هزار نفر آموزش همگانی دیدند.

 

در ادامه این گزارش محمد آقامیری، رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران گفت: شهر تهران در معرض خطر زلزله است و بر اساس نظر کارشناسان، دوره بازگشت زلزله‌های بالای هفت ریشتر در تهران حدود ۱۵۰ سال است که اکنون 180 سال از آن زمان گذشته و در واقع 30 سال پیش باید چنین اتفاقی واقع می‌شد و الان در وقت اضافه هستیم. بنابراین باید زیرساخت‌ها و آمادگی‌های لازم برای مقابله با زلزله‌های بزرگ فراهم شود.

 

او همچنین به اهمیت مدیریت بحران اشاره کرد و گفت: ما باید شهر را آماده کنیم تا با حداقل تلفات از زلزله عبور کنیم.

 

آقامیری در ادامه به جزئیات آماری خطرات و وضعیت زلزله در تهران پرداخت و گفت: در حال حاضر تهران چهارهزارو ۴۲۰ هکتار بافت فرسوده دارد که جمعیت حدود 2.5 میلیون نفر در آن زندگی می‌کنند. این امر خطراتی را برای شهر به همراه دارد، چراکه در صورت وقوع زلزله، بسیاری از این ساختمان‌ها فرومی‌ریزند و معابر مسدود می‌شوند.

 

او همچنین اشاره کرد که «در ۱۲ سال گذشته، تعداد زیادی از زلزله‌های کوچک در تهران به ثبت رسیده که نشان‌دهنده فعال‌بودن گسل‌های این منطقه است. در 10 سال گذشته هر سال حدود ۹۹ زلزله‌ با بزرگای 2.5 ریشتر تا 4.5 ریشتر در تهران اتقاق افتاده که نشان‌دهنده فعال‌بودن این گسل‌هاست.

 

او افزود: طبق آمار، در سال‌های اخیر ۱۶ زلزله ویرانگر در جهان رخ داده که تلفات انسانی در یکی از آنها ۲۲۰ هزار نفر بوده است. این آمار نشان می‌دهد که زلزله‌های بزرگ چقدر می‌توانند ویرانگر باشند.

 

آقامیری در ادامه به اقدامات انجام‌شده برای مقابله با این بحران‌ها اشاره کرد و گفت: در این دوره، اقداماتی همچون مقاوم‌سازی ۶۸ پل آسیب‌پذیر در برابر زلزله‌های بالای شش ریشتر انجام شده است. معابر شهر تهران باید در شرایط بحرانی همچنان فعال باشند تا تردد در خیابان‌ها مختل نشود. با این حال، تلاش‌های ما هنوز کافی نیست و باید آموزش و اطلاع‌رسانی به مردم برای آمادگی در برابر زلزله‌ها ادامه پیدا کند.

 

 زلزله، شوخی‌بردار  نیست

 

حبیب کاشانی، خزانه‌دار شورای شهر تهران هم با بیان اینکه زلزله معمولا در ساعات نیمه‌شب رخ می‌دهد، گفت: زلزله مانند یک رویداد برنامه‌ریزی‌شده نیست که ساعت هشت صبح اطلاع دهند تا برای خرید نان و سایر ملزومات اقدام کنیم. معمولا در نیمه‌شب رخ می‌دهد، زمانی که همه در خواب هستند و در چنین شرایطی، حضور سریع نیروهای امدادی و ۱۲ هزار نفری که در این مانور مشارکت دارند، نیازمند برنامه‌ای منسجم و از پیش تعیین‌شده است.

کاشانی با اشاره به اهمیت پیشگیری و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها، گفت: در مدیریت بحران، اقدامات قبل از وقوع زلزله بسیار حیاتی است. مهندسان، ناظران، معماران و تولیدکنندگان مصالح ساختمانی نقش مهمی در این زمینه دارند. اگر مصالح مقاوم استفاده نشود، تخریب‌ها و تلفات جبران‌ناپذیری خواهیم داشت. برای مثال، در زلزله ژاپن با وجود شدت بالا، خسارات کمتری وارد شد، زیرا زیرساخت‌های آنها آماده بود.

 

وی همچنین با انتقاد از نبود برنامه‌ریزی برای دفن کشته‌شدگان در مانور اخیر گفت: در زلزله بم، در روزهای نخست، بیش از ۴۰ هزار نفر زیر آوار مانده بودند و یکی از مهم‌ترین اقدامات، شناسایی و دفن اجساد بود. این موضوع باید در برنامه‌ریزی‌ها مورد توجه قرار گیرد، چراکه در شهری مانند تهران، مدیریت چنین بحرانی بسیار پیچیده‌تر خواهد بود.

 

کاشانی در پایان ضمن تأکید بر اهمیت این مانور و نقاط قوت آن، هشدار داد: در ۱۰۰ سال گذشته، چنین مانوری بی‌سابقه بوده، اما نباید دچار غرور شویم. اگر به خودمان نمره قبولی بدهیم، این اولین و آخرین اشتباه ما خواهد بود.

جعفر تشکری‌هاشمی هم در این جلسه با تأکید بر اهمیت نقش شهروندان در مدیریت بحران گفت: بیش از هر چیز به مشارکت مردم نیاز داریم. تا زمانی که مردم در این مسائل حضور و نقش فعالی نداشته باشند، اجرای عملیات‌های دستگاه‌ها به‌تنهایی کافی نخواهد بود. لازم است درباره نحوه مشارکت شهروندان در مانورها و بازسازی مناطق حادثه‌دیده توضیحات بیشتری ارائه شود.

 

او در ادامه با اشاره به نقش مترو در شرایط بحرانی افزود: همواره گفته‌ایم که مترو یک شبکه ایمن و توانمند است که می‌تواند در بحران‌ها نقش کلیدی ایفا کند. اما در توضیحات ارائه‌شده، نقش مترو در مانور اخیر مشخص نبود. لازم است توضیح داده شود که چه مأموریت‌هایی برای مترو تعریف شده و در زمان وقوع بحران چه وظایفی بر عهده دارد.

 

تشکری‌هاشمی همچنین بر اهمیت راه‌های دسترسی در زمان وقوع بحران تأکید کرد و گفت بدون راه‌های مواصلاتی مناسب، خدمات و تلاش‌های امدادی به نتیجه نخواهد رسید. باید مشخص شود که چه تدابیری برای آماده‌سازی مسیرها و بازگشایی راه‌های آسیب‌دیده در نظر گرفته شده است.

 

مهدی بابایی، رئیس کمیته ایمنی شورای شهر نیز گفت: ۱۱۰ دستگاه به معنای واقعی در مانور زلزله تهران در میدان حاضر بودند. مانورهایی در گذشته برگزار شده و با انباشت تجربه مدیران، به این تمرین رسیدیم که جای تقدیر دارد. استان‌های معین و پیشتاز نیز در مانور حضور فعال داشتند و برای مثال بیمارستان صحرایی از استان کرمانشاه در مانور مستقر شده بود. یکی از مسائل مهم حضور مردم است که باید در مانورهای آینده پررنگ‌تر شود. ما همچنین باید ۵۰۰ مخزن آب اضطراری در سطح شهر داشته باشیم. تا امروز ۵۰ مخزن نصب شده و به دلیل بدقولی‌های شرکت آبفا مابقی هنوز به نتیجه نرسیده است.

 

وی با اعلام اینکه سامانه هشدار سریع زلزله شهرداری تهران آماده شده است، گفت: اتصال این سامانه به تلفن همراه شهروندان پروسه‌ای جداگانه است که باید همت ملی شکل بگیرد و در تلفن‌های همراه نصب شود.

 

در ادامه این جلسه رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران در پاسخ به پرسش اعضای شورا با تأکید بر اینکه باید ۵۱۲ مخزن در سطح شهر داشته باشیم، گفت: ۲۰۵ مخزن ساخته شده که صد مخزن بدون آب است و ۳۳ مخزن شیر آب دارد و به شبکه متصل می‌شود.

 

او با بیان اینکه ۹ کشور سیستم هشدار سریع زلزله دارند، یادآور شد: اگر ایران این سامانه را راه‌اندازی کند، دهمین کشور خواهد بود. چهار سیستم اولیه را ژاپنی‌ها به ما آموزش داده‌اند. تعداد زیادی شتاب‌نگار خریداری شده و ۲۴ شتاب‌نگار در مناطق سخت و صعب‌العبور نصب شده است. امروز نصب ۵۰ شتاب‌نگار به پایان رسیده و سیستم نرم‌افزاری آن تکمیل شده است.

 

نصیری با تأکید بر اینکه اختلافات علمی در این زمینه وجود داشت اما ما بر مبنای قانون اقدام خواهیم کرد، گفت: با مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران در حال تعامل هستیم و امیدواریم به نتیجه برسیم. رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری تهران با بیان اینکه تعداد دو تا پنج میلیون نفری به دلیل ترس از زلزله در خیابان‌ها مستقر می‌شوند، گفت: هزار‌و ۲۲۰ بوستان شناسنامه‌دار شدند، اما در بوستان‌های بالای هشت هزار مترمربع، امکان استقرار کمپ وجود دارد. ما باید چادر تهیه کنیم که در این مواقع در بوستان‌ها نصب شود.

 

نصیری با بیان اینکه اتصال بیمارستان‌ها به خطوط مترو در نظر گرفته شده است، گفت: در خطوط ۸، ۹، ۱۰ و ۱۱ مطالعات پدافندی انجام شده و اتصال بیمارستان‌های بزرگ و مهم از همان ابتدا برای این خطوط پیش‌بینی شده است.

 

تهرانی‌ها زودتر از  زلزله خبردار می‌شوند؟

 

علی نصیری، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران، در حاشیه شورا درباره اعلام سریع زلزله، به «شرق» گفت که شبکه شتاب‌نگاری زلزله در تهران به‌ طور کامل تکمیل شده است. او با اشاره به روند اجرای این پروژه گفت: تهران برای پایش سریع زلزله به ۵۰ شتاب‌نگار نیاز داشت که از این تعداد، ۲۴ دستگاه پیش از دوره مدیریتی ما نصب شده بود و ۲۶ دستگاه دیگر نیز در دوران مسئولیت ما تأمین و نصب شد. در‌حال‌حاضر شبکه شتاب‌نگاری تهران به‌ طور کامل راه‌اندازی شده است.

 

او افزود: این سنسورها به یک نرم‌افزار پیشرفته برای تحلیل داده‌های ثبت‌شده نیاز داشتند که تاکنون بیش از ۹۵ درصد پیشرفت داشته و تقریبا تکمیل شده است. این سامانه شامل بخش‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری است که طبق قانون، مسئولیت آن بر ‌عهده مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران و وزارت علوم قرار دارد. با این حال، شهرداری تهران به‌عنوان یک مسئولیت اجتماعی، به دلیل شرایط اقتصادی دشوار دولت، در این پروژه ورود کرده و اقدامات لازم را انجام داده است.

 

رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران تهران در ادامه تأکید کرد که برای فعال‌سازی این سامانه، لازم است مؤسسه ژئوفیزیک و وزارت علوم وارد عمل شوند: در‌حال‌حاضر، سامانه نیازمند بررسی و تأیید نهایی از سوی نهادهای مسئول است تا در زمان وقوع زلزله، هشدارهای لازم را به‌درستی صادر کند. ما در حال مذاکره هستیم و امیدواریم این روند با جدیت بیشتری دنبال شود.

 

او همچنین درباره ایمنی ساختمان‌های تهران و روند نظارت بر آنها گفت: وظیفه سازمان پیشگیری و مدیریت بحران، رسیدگی به تک‌تک ساختمان‌های شهر نیست، بلکه ما بر روند ایمن‌سازی کل سازه‌های تهران نظارت داریم. در این زمینه، اولویت با ساختمان‌های مهم و بلندمرتبه است که ایمنی آنها در حال ارزیابی است.

 

او با اشاره به روند تکمیل آمارهای ایمنی ساختمان‌ها گفت:‌ هنوز آمار نهایی درباره میزان ایمنی مناطق مختلف تهران مشخص نیست، اما قطعا مناطقی که دارای ساختمان‌های قدیمی‌تر هستند، نیاز به بررسی بیشتری دارند. تهران در حال تبدیل‌شدن به یک کارگاه بزرگ ایمن‌سازی است و در مقایسه با آغاز این دوره مدیریت شهری، وضعیت ایمنی آن بهبود یافته است. با‌وجوداین هنوز به سطح مطلوب نرسیده‌ایم و این روند باید ادامه پیدا کند.

 

جزئیات قیمت  بلیت مترو  و  اتوبوس

 

در این جلسه همچنین نرخ بلیت مترو و اتوبوس مشخص شد. جعفر تشکری‌هاشمی، رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران، در جریان بررسی لایحه نرخ کرایه بلیت متروی شهر تهران و حومه در سال 1404 گفت: نرخ بلیت مترو در سال 1404 در مقایسه با سال 1403 به میزان 25 درصد در تمام افزایش قیمت و در خط پرند، 11 درصد کاهش قیمت خواهد داشت.

 

او ادامه داد: بهای بلیت درون‌شهری کارت مبلغ‌دار برای سال آینده چهار‌هزار‌و 125 تومان، برای خط 5 مبلغ پنج‌هزار‌و 950 تومان، برای خط هشتگرد 13هزار‌و 325 تومان و برای پرند 13‌هزار‌و 325 تومان خواهد بود.

 

تشکری‌هاشمی درباره بهای بلیت تک‌سفره‌ای که به صورت الکترونیک خریداری می‌شود، گفت: در مصوبه امسال معین شده در صورت خرید بلیت با کارت بانکی تخفیف‌هایی اعمال شود و در همین راستا بهای بلیت درون‌شهری کارت مبلغ‌دار برای سال آینده پنج‌هزار‌و 834 تومان، برای خط 5 مبلغ هفت‌هزار‌و 163 تومان، برای خط هشتگرد 16‌هزار‌و 410 تومان و برای پرند مبلغ 16‌هزار‌و 410 تومان خواهد بود.

 

رئیس کمیسیون عمران و حمل‌ونقل شورای شهر تهران تصریح کرد: باید تأکید کرد که بلیت مترو که به صورت نقدی خریداری شود، کمی گران‌تر خواهد بود، بر‌اساس‌این بهای بلیت درون‌شهری کارت مبلغ‌دار برای سال آینده هفت هزار تومان، برای خط 5 مبلغ هشت هزار تومان، برای خط هشتگرد 18 هزار تومان و برای پرند 18 هزار تومان خواهد بود.

 

تشکری‌هاشمی گفت: بهای کارت بلیت مبلغ‌دار برای مسافران درون‌شهری، مربوط به سفرهای تا دو کیلومتر است و متناسب با افزایش طول سفر و به ازای هر کیلومتر (بعد از دو کیلومتر)، 260 ریال به نرخ کرایه اضافه خواهد شد و نرخ کرایه سفرهای با مسافت بالاتر از 30 کیلومتر معادل نرخ کرایه سفر با مسافت 30 کیلومتر خواهد بود و افزایشی نخواهد داشت. تشکری‌هاشمی درباره زمان اجرای این مصوبه و افزایش بهای بلیت اتوبوس‌ها گفت: از ابتدای اردیبهشت‌ماه سال 1404 این مصوبه ملاک عمل خواهد بود.

 

او درباره نرخ بلیت اتوبوس هم توضیح داد: نرخ بلیت اتوبوس در سال 1404 در مقایسه با سال 1403 به میزان 25 درصد در اتوبوس بی‌آر‌تی و در اتوبوس عادی 36،8 افزایش قیمت خواهد داشت.

 

او ادامه داد: بهای بلیت اتوبوس‌های تندرو (بی‌آر‌تی) در سال آینده به دو‌هزار‌و 750 تومان و بهای بلیت اتوبوس‌های معمولی سه هزار تومان است.

 

تشکری‌هاشمی درباره زمان اجرای این مصوبه و افزایش بهای بلیت اتوبوس‌ها گفت: از ابتدای اردیبهشت‌ماه سال 1404 این مصوبه ملاک عمل خواهد بود.

 

اسم بهشت زهرا  تغییر  نمی‌کند

 

در حاشیه این جلسه پرویز سروری در جمع خبرنگاران درباره تغییر نام بهشت زهرا گفت: نام بهشت زهرا تغییری نمی‌کند؛ سازمان بهشت زهرا همیشه همین نام را داشته اما با توجه به توسعه آرامستان‌ها نامش به سازمان آرامستان‌های تهران تغییر کرده است. سازمان بهشت زهرا (س) و سازمان امام حسن (ع) تحت مدیریت سازمان آرامستان‌ها خواهند رفت. قبلا یک آرامستان داشتیم و امروز به چهار آرامستان تبدیل شده‌اند؛ فقط اسم تغییر کرده است. دو نقطه از چهار نقطه در شورای شهر مصوب شده است که یکی از آنها در شرق تهران است و زودتر از بقیه افتتاح می‌شود. دیگری نیز در غرب تهران است اما شورا برای آرامستان‌های شمال و دیگر نقاط باید بیشتر بررسی کند. این کار بسیار خوب است، چرا‌که هم باعث می‌شود تمرکز از بهشت زهرا کم شود و هم امامزاده‌ها و مجموعه‌های دیگر را فعال کنیم تا آنها نیز پاسخ‌گو باشند.