سفیر ایران در گرجستان در گفت‌وگو با «شرق» درباره مشکلات اخیر ایرانیان در سفر به این کشور:
مقامات گرجستان برای بررسی فرصت خواسته‌اند
سفیر ایران در گرجستان در مورد وضعیت پنج نفر ایرانی که در مرز گرجستان اخراج اجباری شده‌اند، می‌گوید : تا این لحظه پاسخ مقامات گرجستانی به من این بوده که به ما اجازه بدهید تا به اختلاف آشکاری که بین وزارت خارجه و مرزبانی به وجود آمده، رسیدگی کنیم و پاسخ لازم را به شما بدهیم. منتظر پاسخ و در حال پیگیری این موضوع هستم.
با شروع همه‌گیری کرونا، ورود اتباع ایرانی به گرجستان ممنوع اعلام شد. چنین وضعیتی نه‌تنها موجب شد ایرانیان بسیاری دستشان از خانه و زندگی‌شان کوتاه بماند بلکه مشکلات عدیده‌ای هم در مسیر کسب‌وکارشان ایجاد شد. چه‌بسا خانواده‌هایی که دو‌پاره شدند و بخشی در ایران و بخشی در گرجستان سرگردان ماندند. برای روشن‌شدن وضعیت و چگونگی اقدام متقابل وزارت خارجه با اکبر قاسمی سفیر کشورمان در تفلیس گرجستان گفت‌وگو کردیم.
متأسفانه ایرانیان برای تردد به کشور گرجستان دچار مشکلاتی شده‌اند، افرادی که دارای اقامت‌های دائم و کوتاه‌مدت بوده‌اند و در این کشور سرمایه‌گذاری کرده‌اند، حتی با زدن دو دوز واکسن در خاک گرجستان نمی‌توانند به آن کشور برگردند. از 14 آگوست، مرزبانی فرودگاه تفلیس، پنج ایرانی را با وجود داشتن اقامت معتبر و کارت واکسن از کشور گرجستان و تست منفی بدون هیچ دلیلی رد کرده و آنها را چند ساعت به اتاق‌های بسیار کثیف منتقل می‌کنند و بدون پاسخ‌گویی معقول به صورت اجباری آنها را به ترکیه می‌فرستند. ارزیابی شما از این رفتار مقامات گرجستان چیست؟
متأسفانه روایتی که درخصوص پنج نفر از ایرانیان در روز سوم شهریور مصادف با 14 آگوست مطرح کردید، صحت دارد. این پنج نفر را بدون هیچ دلیلی در اتاقی کثیف نگه می‌دارند. سپس یک هواپیما از ترکیه وارد تفلیس شده و آنها را بدون اینکه پاسخ منطقی به سؤالاتشان بدهند اخراج اجباری می‌کنند. بلافاصله به این پنج نفر گفتم که گزارشی از همه رخداد‌ها به همراه مدارک و مستندات به زبان فارسی و گرجی مکتوب و برای من ارسال کنند و خواسته‌هایشان را مطرح کنند تا ما رسیدگی کنیم. ضمن اینکه دولت گرجستان در دستورالعمل رسمی خود اعلام کرده بود کسانی که واکسیناسیون خود را تکمیل کرده‌اند با به‌همراه‌داشتن جواب منفی تست پی‌سی‌آر می‌توانند وارد گرجستان شوند. استفساریه هم از وزارت خارجه گرجستان گرفتم و آنها هم در جواب استفساریه، تأکید کرده بودند برابر مقررات مندرج در سایت دولت گرجستان، اتباع همه کشور‌ها از جمله اتباع ایرانی می‌توانند از این امکان بهره‌مند شوند. اکنون مقامات ایران و از‌جمله وزارت خارجه و پارلمان ایران از من خواسته‌اند این امر را پیگیری کنم. تا این لحظه پاسخ مقامات گرجستانی به من این بوده که به ما اجازه بدهید تا به اختلاف آشکاری که بین وزارت خارجه و مرزبانی به وجود آمده، رسیدگی کنیم و پاسخ لازم را به شما بدهیم. منتظر پاسخ و در حال پیگیری این موضوع هستم.
ارزیابی شما از ناهماهنگی وزارت خارجه گرجستان و مرزبانی آنها چیست؟
این ناهماهنگی برای ما هم خیلی محسوس است و من حتما باید در پیگیری‌هایم جویا شوم که استدلال مقامات ذی‌ربط وزارت خارجه که مرجع اصلی رسیدگی به این امور هستند چیست. من پیگیر این موضوع هستم و نتایج آن را به‌زودی به افکار عمومی اعلام می‌کنم.
به رفتار مقامات گرجستان در طول چند سال گذشته که نگاهی بیندازیم بعد از سال 2010 که توافق لغو روادید بین مقامات جمهوری اسلامی و مقامات گرجستان امضا شد، با تغییرات در دولت گرجستان در سال 2013 این توافق یک‌طرفه لغو می‌شود و دوباره در سال 2016 دولت گرجستان به این توافق برمیگردد و از اواخر 2018 تاکنون به هر دلیل مشکلاتی را برای ایرانیان ایجاد کرده‌اند. تخمین زده شده ایرانیان مقیم گرجستان که به سبب این توافقات در این کشور سرمایه‌گذاری کرده‌اند تا بیش از یک میلیارد دلار ضرر کرده و بعضا زندگی‌های خود را از دست بدهند. آیا برای جبران حقوق مادی و معنوی شهروندانمان راه‌حلی وجود دارد؟
به نظر من اتفاقات رخ‌داده، تاکتیکی و مقطعی بوده که اثراتی بر ساختار شکل‌گرفته در رابطه دو کشور ایجاد کرده است، چراکه بیش از 75 موافقت‌نامه و یادداشت تفاهم طی سه دهه بین دو کشور به امضا رسیده که اینها همه مبانی حقوقی و همه بندهای مندرج در آن، رفرنس‌های مستحکمی برای پشتوانه مناسبات دو کشور است. به نظرم ایرانیان در ارتباط با املاک و اموالشان هیچ‌گونه نگرانی نداشته باشند. جمع‌بندی‌مان بر این است که مقامات گرجستان در ساختارهای بنیادین مناسبات دو کشور و رویکردهای جاری خودشان با ایران تردیدی ندارند ولی در یک چیز ما تفاوت می‌بینیم و آن رویکردهای برخی از کارگزاران گرجستانی است. در رهیافت کارگزارانه مقامات مرزبانی گرجستان برخی رفتارها و حرکت‌های تناقض‌آمیز می‌بینیم ولی در مبانی ساختارمند این کشور و در مناسباتشان شاهد رعایت چارچوب‌ها به‌ویژه آنچه به منافع دو کشور برمیگردد بوده و هستیم. حال باید چگونه این تناقضات را حل کنیم؟ به همه مقامات گرجستان اعلام شده که جمهوری اسلامی ایران رویکرد مستقلی را در راهبردهایش با گرجستان دنبال می‌کند و توقع و انتظار هم دارد که رویکردی مستقل را شاهد باشد. ما در یک حوزه همسایگی به سر می‌بریم. نباید با رویکردهای هزینه‌ساز و مقطعی آثار منفی را بر فضای مناسبات دو کشور مستولی کرد. ولی بعضا شاهد هستم این چارچوب را با آن دقت لازم رعایت نمی‌کنند. احساس می‌کنم مقامات گرجی با تأثیرپذیری از رویکرد دیگر بازیگران بین‌المللی باعث ایجاد کدورت‌هایی در فضای این مناسبات شده‌اند. بنابراین تصور می‌کنم با همان نگاه احترام متقابل و منافع مشترک که در سه دهه گذشته در مناسبات ما حاکم بوده، باز هم می‌توانیم ادامه دهیم. ما در حوزه همسایگان منافع فراوان اقتصادی و فرهنگی و علمی داریم و این امکان همکاری در بسیاری از حوزه‌ها نباید مغفول واقع شود و خدای ناکرده با حرکت‌هایی که خارج از شأن دو ملت بزرگ است، کدورت ایجاد شود. این کدورت‌ها، فضای مناسبات را متأثر می‌کند. البته خوش‌بین هستم که در رایزنی‌های جدید با مقامات وزارت خارجه گرجستان هرچه زودتر عوارض ناشی از رفتارهای سلیقه‌ای مرزبانی مدیریت شود؛ برای همین نگران بعضی اخبار رسانه‌ای که منتشر می‌شود نیستم. با وجود ناراحتی و دلخوری ایرانیان همواره آنان را به صبوری و شکیبایی توصیه می‌کنم و خواستار این هستم که فرایندهای معقول را دنبال کنند.
گزارش‌هایی به دستمان رسیده که شهروندان در خارج از ایران به سفارتخانه و سرکنسولگری‌های گرجستان در ترکیه مراجعه و استعلام می‌کنند که آیا اجازه ورود به خاک گرجستان را دارند و در جواب به آنها اعلام می‌شود که حتما می‌توانید بروید و مشکلی برای شما به وجود نمی‌آید. ولی مرزبانی گرجستان ضمن جلوگیری از ورود آنها برخورد بسیار بدی می‌کنند. نه‌تنها از ورود ایرانیان با مدارک ایرانی جلوگیری می‌شود؛ بلکه به ایرانی‌های دوملیتی با پاسپورت دیگرشان هم اجازه ورود داده نمی‌شود. ایرانی‌ها اجازه ورود به خاک گرجستان را دارند یا خیر؟
این تغییر موضع ناگهانی را باید قبول کنیم ولی دلایل و انگیزه‌های این اتفاق را من باید از زبان مقام‌های گرجی بشنوم چون مقامات گرجی خواهش کردند که به ما اجازه دهید ما مسائل را با ارگان‌های ذی‌ربط خودمان بررسی کنیم و زمان بیشتری به ما بدهید. ما کماکان منتظر هستیم. ولی مستندات و گزارش‌هایی از افرادی داریم که شرایطی که خود کشور گرجستان برای ورود گذاشته بود را همه ایرانیان برخوردار بوده‌اند ولی آنها را ریجکت کردند و همچنین به ایرلاین‌ها دستور داده شده شهروندان ایرانی را به مقصد گرجستان سوار نکنند و این نشان می‌دهد در هفته‌های اخیر تحولاتی رخ داده است که من باید ببینم دلایلش چه هست ولی پیشنهاد می‌کنم تا حل‌شدن ماجرا، ایرانی‌هایی که مایل‌اند تردد بین دو کشور داشته باشند فعلا از پروسه خانواده‌های جامانده خود استفاده کنند و همین فرایند مرتبط به خانواده‌های جامانده را که ابتکار سفارت هست، در دستور کار خود قرار دهند و تا تعیین چشم‌‌انداز واقعی، برنامه‌های سفر خود برای عزیمت به مرزهای زمینی را به تعویق بیندازند.
برخی از ایرانیان بر این اعتقاد هستند که دولت گرجستان در راستای یک رویکرد ایران‌هراسی برای بهره‌برداری در آستانه سفر هیئت نمایندگان آمریکا دست به این رویکرد زده است. این رویکرد چقدر با واقعیت انطباق دارد؟
در این زمینه گزارش‌هایی به دست من رسیده و البته برخی علائم دیگر نیز همین واقعیت صحنه را نشان می‌دهد. در زمانی که هیئت نمایندگان کنگره آمریکا به گرجستان سفر کردند، فشارها بیشتر شده تا جایی که اجازه ورود به ایرانی‌ها داده نمی‌شود. برخی مقامات برخی دستگاه‌ها در ارتباط با بازخوردهای این‌چنینی گزارش‌هایی منتشر کردند که نشان از ایران‌هراسی دارد. ولی من به‌عنوان دیپلمات باید مستندات مستدل آن را از مقامات گرجی هم بشنوم تا بتوانم به یک ارزیابی نهایی برسم. پس اجازه دهید در این مورد با مقامات گرجستانی تبادل نظر کنیم و بعد نتایج آن را به افکار عمومی ارائه دهیم.
گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد سفارت گرجستان در تهران بیشتر از هفت ماه هست که هیچ‌گونه خدمات کنسولی ارائه نمی‌دهد. این موضوع را تأیید می‌کنید؟
واقعیت امر این است که جواب این سؤال در حوزه صلاحیت‌های من نیست. در زمینه سفارتخانه‌های مقیم تهران باید از وزارت خارجه در ایران پیگیری کنید. در گذشته هم چنین گزارش‌هایی درباره برخی کشورهای اروپایی دیگر وجود داشته که با پیگیری و راستی‌آزمایی وزارت خارجه ایران حل شده است.
درباره اتفاقات هفته‌های اخیر صحبت کردید ولی این اتفاق در سال‌های گذشته هم افتاده است؛ مثلا در سال ۲۰۱۳ در اوج سرمایه‌گذاری ایرانی‌ها یکباره به صورت یک‌طرفه گرجستان توافق لغو روادید را لغو می‌کند و خسارت‌های فراوانی به ایرانی‌ها وارد می‌کند. یا در اواخر سال ۲۰۱۹ با تغییر قوانین ایرانی‌ها مجبور می‌شوند برای تمدید اقامت سرمایه‌گذاری خود را از ۳۵ هزار دلار به صد هزار دلار افزایش بدهند، با این وجود متعاقب آن با تنگ‌ترکردن فشارها و به بهانه ماده ۱۸ اقامت آنها را تمدید نمی‌کنند. آیا زمان آن نرسیده که مقامات وزارت خارجه جدیت بیشتری نشان دهند که لااقل از این اتفاقات در کشورهای دیگر برای هم‌وطنان‌مان تکرار نشود؟
پیگیر موضوع ریجکتی‌های ماده ۱۸ بوده‌ایم. بر‌اساس گزارش‌های رسمی دولت گرجستان بیش از 9هزارو 800 ایرانی به گرجستان آمده، سرمایه‌گذاری کرده و دارایی خود را در گرجستان هزینه کرده‌اند و بر‌اساس حقوق بین‌الملل و حقوق ناشی از قوانین اساسی کشور‌ها، حق قانونی برای اقامت‌گزینی دارند. رویه این است که هر تبعه خارجی در یک کشور از یک سال به بالا که در گرجستان یک سال بوده است، امکان اقامت‌گزینی در ازای سرمایه‌ای که می‌آورد، دارد. این امر از حیث حقوق مدنی رویه‌ای ذاتی است و همه مراجع ذی‌ربط حقوق بین‌الملل بر این حق تصریح دارند. مقامات وزرای دادگستری و دارایی و خارجه گرجستان هم بر این حق صحه گذاشته‌اند. خوش‌بین هستم که بتوانیم نگرانی‌های ایرانیان در ارتباط با صیانت از دارایی‌هایشان را برطرف کنیم. البته زمان‌بر هست ولی امیدواریم نگذاریم رویکردهای سلیقه‌ای که بعضی از مقامات گرجی اعمال می‌کنند، ادامه داشته باشد.
از صحبت‌های شما متوجه می‌شویم که گویا قدرتی فراتر از دولت گرجستان در پس این مشکلات قرار دارد. آیا بهتر نیست سفارت ایران در این زمینه روشنگری و اطلاع‌رسانی کند تا قبل از اینکه هم‌وطنان‌مان با چنین مشکلاتی روبه‌رو شوند، در این زمینه اطلاعات کافی داشته باشند؟
اتفاقا یک مجموعه از اطلاعات پایه‌ای لازم در این خصوص را آماده کردیم و تمام قوانین اقامتی چندین دوره زمانی را ترجمه کردیم. یک مجموعه تقریبا ۷۰صفحه‌ای است که تصور می‌کنم تا چند روز آینده آماده می‌شود و در سایت سفارت قرار می‌دهیم تا هم‌وطنان‌مان با اطلاعات کامل بتوانند به سمت انتخاب گزینه‌های مطلوب بروند و تضامین لازم را در قراردادها و معاملات و خریدهای خود کسب کنند.
چه چشم‌اندازی برای بازگشت فوری اتباعی که همگی دارای سرمایه‌گذاری و کارت اقامت معتبر هستند و عمده آنها دو دوز واکسن در گرجستان تزریق کرده‌اند، متصور هستید؟
ما همه مدارک و مستندات رویکرد سلیقه‌ای و غیرمنطقی چند نفر مأمور مرزبانی را که متناقض با دستورالعمل و مقررات بوده، در اختیار مقامات گرجستان قرار داده‌ایم و امیدواریم وزارت خارجه گرجستان این رفتارهای نامناسب و هزینه‌ساز را هرچه سریع‌تر اصلاح کند.