بنیادی که ناپدید شد

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق؛ سعید رجبی فروتن نوشت:  دریافت جایزه اسکار توسط تیم سازنده انیمیشن کوتاه در سایه سرو، حسن ختامی برای سینمای ایران در سال‌جاری بود. بعد از دریافت دو جایزه اسکار توسط اصغر فرهادی، کمتر کسی تصور می‌کرد انیمیشن ایران با توجه به محدودیت‌های موجود در سیاست خارجی کشور، فقدان زمینه‌های مناسب برای تعامل و تولید مشترک و وجود موانع در مراودات و ارتباطات چهره به چهره با مدیران و انیماتورهای استودیوهای دیگر کشورهای جهان، بتواند به چنین موفقیتی دست یابد.

سال گذشته در چنین روزهایی بنیاد پویانمایی ایران کار خود را بر مبنای اساسنامه مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی آغاز کرد تا این بنیاد همه ماموریت‌های سیاست‌گذاری و حمایتی از انیمیشن ایرانی را عهده‌دار شود. البته در یکسال گذشته مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی همچون گذشته به حمایت از فیلم‌های کوتاه انیمیشن ادامه داد و این گونه جذاب هنری را از یاد نبرد. یکی از دلایل این امر آن است که در هیچ‌یک از مواد ۱۵ گانه اساسنامه بنیاد ملی پویانمایی به انتقال وظایف و ماموریت‌های مشابه در سازمان سینمایی و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، به آن بنیاد تصریح نگردیده است. البته مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در کارنامه خود حمایت از تولید انیمیشن‌های سینمایی را نیز تا حدی مدنظر قرارداده بود که در ادامه با فعالیت مرکز انیمیشن سوره و موسسه اوج، نهادهای غیر دولتی دیگری به اهمیت انیمشین سینمایی پی بردند و از اولین تولیدات انیماتورهای جوان تهرانی و شهرستانی حمایت نمودند.

درخشش و نمایش همزمان چهار انیمیشن سینمایی (ژولیت و شاه، پسر دلفینی۲، زال و رودابه و افسانه سپهر) در جشنواره چهل و سوم فجر، به عنوان نقطه عطفی در ادوار جشنواره فیلم فجر، در حالی بوقوع پیوست که بنیاد پویانمایی و سایر نهادهای دولتی مداخله‌ای در تامین سرمایه آنها نداشتند و آثار عموما متکی به سرمایه‌های شخصی بودند.

در این میان بنیاد یادشده که در یکسال گذشته، عملکردی را از خود نشان نداده است، از صدور یک پیام تبریک خشک و خالی هم به کارگردانان زیر سایه سرو، خودداری کرد تا ثابت شود علائم حیاتی مورد انتظار در کالبد آن مشاهده نمی‌شود.

پیش از این طراحان و موافقان تاسیس بنیاد مستقلی برای انیمیشن در دولت گذشته، هر گونه انتقاد و مخالفت با چنین اقدامی را بشدت محکوم می‌کردند و مخالفان را با اتهاماتی چون رانت‌خواری و ویژه‌خواری از محل انحصارطلبی می‌نواختند.

«ما اراده کردیم که رانت و انحصار را از بین ببریم و توزیع عادلانۀ سرمایه را به سرانجام برسانیم، همین است که صداهای مدعیان بلند شده و ترسیدند. امروز همۀ اهالی انیمیشن باید متحد باشند برای جلوگیری از رانت و انحصارطلبی پدرخوانده‌ها و ایجاد امکان شکوفایی همگان به اندازۀ استعدادشان، برای قدرت‌گرفتن بیشتر انیمیشن و پیشرفت همه‌جانبۀ آن. یادمان باشد شکست ایدۀ بنیاد ملی پویانمایی، یعنی قدرت‌گرفتن ناکارآمدی و تشدید نظام رانتی و انحصارطلبی تلخی که تا این روزها هم باقی است. بماند برای تاریخ» ( از متن یادداشت مدیر مرکز پویانمایی سوره انتشار یافته در شهریور ۱۴۰۳)

مهدی جعفری تهیه‌کننده انیمشین «شمشیر و اندوه» از زاویه دیگری به این امر نگریست و گفت: «ما باید سرنوشت و اتفاقاتی که برای بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای رخ داد و این بنیاد را به رقیب بخش خصوصی تبدیل کرد و موجب شد که هم بخش خصوصی و هم بنیاد تضعیف شود، یکبار دیگر مطالعه کنیم و از آن عبرت بگیریم. اگر بنیاد ملی پویانمایی به عنوان متولی در ساحت رقیب بخش خصوصی ورود پیدا کند یا محدودیت‌هایی برای فعالان این حوزه ایجاد کند، اصلاً نباید تشکیل شود.»(مهدی جعفری در گفتگو با مهر مرداد ۱۴۰۳)

موافقت‌ها و مخالفت‌ها با راه‌اندازی پرهزینه بنیاد پویانمایی در حالی بیان می‌شد که هنرمندان و دست‌اندرکاران انیمیشن بی‌توجه به وعده‌های دولتمردان کار خود را می‌کردند و تمرکز خود را بر جذب سرمایه، بازنویسی مکرر فیلمنامه و جلب همکاری تیم قوی فنی و هنری قرارداده بودند.

به نظر می‌رسد با توجه به اینکه مشترک موردنظر یعنی بنیاد موصوف فعلا در دسترس نمی‌باشد، دولت کنونی تکلیف خود را با این نهاد روشن کند؛ یا اجرای اساسنامه آن را مطالبه کند و یا اینکه در راستای کاهش هزینه‌ها و کوچک‌سازی در فلسفه تشکیل بنیاد پویانمایی تجدیدنظر کند و اجازه دهد، امور حاکمیتی مربوط به هنر ٫ صنعت انیمیشن همچون گذشته در تشکیلات تخصصی موجود یعنی سازمان سینمایی( با مشارکت صنف انیمیشن سازان) دنبال و پیگیری شود. خبرهایی که از معاونت توسعه مدیریت و منابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به گوش می‌رسد، تجدیدنظر در ساختار کنونی وزارت ارشاد و واحد‌های وابسته به آن بصورت جدی در دستور کار قرار گرفته است و تجمیع و کوچک‌سازی تشکیلات ستادی آن تا پایان کار دولت بوقوع خواهد پیوست.