انجمن تجارت الکترونیک در مراسم رونمایی از گزارش چهارم کیفیت اینترنت:
روند فرسایشی رفع فیلترینگ از اتفاق‌های بد ۶ ماه اخیر بود / هنوز وضعیت کیفیت اینترنت مطلوب نیست
ایران پس از چین، محدودترین اینترنت جهان را دارد. همچنین از نظر کیفیت اینترنت ایران در میان ۱۰۰ کشور برتر دنیا در رتبه ۹۸ است. یعنی ایران در این جدول بعد از کوبا و ترکمنستان از آخر جدول در رتبه سوم قرار دارد.
اعضای کمیسیون اینترنت انجمن تجارت الکترونیک در نشست رونمایی از گزارش چهارم بررسی کیفیت اینترنت کشور اعلام کردند که وضعیت سرعت و کیفیت اینترنت در ایران همچنان کند، پراختلال و محدود است. به گفته پویا پیرحسینلو، رئیس کمیسیون اینترنت انجمن تجارت الکترونیک با وجود اینکه از برخی محدودیت‌های اینترنت با روی کار آمدن دولت چهاردهم کاسته شده، اما همچنان تا رسیدن به یک اینترنت باکیفیت فاصله زیادی داریم.
پیرحسینلو برداشتن محدودیت‌های اینترنت را نیازمند تصمیم شجاعانه دانست و اعلام کرد یکی از بهترین کارهایی که در شرایط فعلی وزارت ارتباطات می‌تواند انجام دهد برداشتن اختلال‌ها روی پروتکل HTTP/3 است که در حال حاضر اختلال روی آن باعث خسارت روزانه‌ی ۲میلیارد تومانی به یک شرکت استارتاپی است.
طبق داده‌هایی از این گزارش که در این نشست اعلام شد ایران پس از چین، محدودترین اینترنت جهان را دارد. همچنین طبق این گزارش از نظر کیفیت اینترنت در میان ۱۰۰ کشور برتر دنیا رتبه ۹۸ است. یعنی ایران در این جدول بعد از کوبا و ترکمنستان از آخر جدول در رتبه سوم قرار دارد.
همچنین در این نشست پویا پیرحسینلو اعلام کرد که اگر در شماره پیشین این گزارش اعلام شده بود ۸۴ درصد مردم از فیلترشکن برای دورزدن محدودیت‌ها استفاده می‌کنند، در بررسی‌های گزارش جدید مشخص شده که بیش از ۳۰ هزار نفر با پرداخت هزینه‌ای ۷۰۰ تا ۲۰۰۰ دلاری به اینترنت استارلینک محدودیت‌ها را دور می‌زنند.
مطالبه برای دسترسی آزاد به اینترنت
نیما قاضی، رئیس انجمن تجارت الکترونیک تهران در نشست رونمایی از گزارش چهارم این انجمن در مورد کیفیت اینترنت اعلام کرد که نسخه چهارم این گزارش، اولین گزارش در دولت جدید است. او تاکید کرد که وزارت ارتباطات دولت سیزدهم برخورد قهری نسبت به سه گزارش قبلی انجمن در مورد کیفیت اینترنت داشته‌اند و امید می‌رود که دولت فعلی این نگاه را به چنین گزارش‌هایی نداشته باشند.
البته قاضی تاکید کرد که برخی برخورد‌هایی که تا این مرحله از دولت و وزارت ارتباطات چهاردهم دیده شده این است که همراهی دارند و از برخی عملکرد‌هایشان می‌توان نتیجه گرفت که موافق وضعیت فعلی اینترنت نیستند. قاضی در این زمینه گفت: «دولت گذشته اساسا با برداشتن برخی محدودیت‌ها موافق نبود و تلاشی هم برای برداشتن این محدودیت‌ها نکرد، ما تا اینجای کار وزارت ارتباطات نشان داده که در تلاش برای برداشتن محدودیت‌هاست و این جای امیدواری دارد، هرچند که مشکلات زیادی در این زمینه وجود دارد.»
قاضی تاکید کرد که گزارش‌های این انجمن و تجارب کاربران و کسب‌وکارها نشان می‌دهد که کیفیت اینترنت فاجعه بار است و آنها به عننوان یک صنف وظیفه خود می‌دانند که مطالبه بهبود وضعیت اینترنت را از دولت داشته باشند، چرا که دسترسی به اینترنت بهتر حق مردم است.
برداشتن محدودیت‌ها نیازمند یک تصمیم شجاعانه است
در بخش دیگری این نشست، پویا پیرحسینلو، رئیس کمیسیون اینترنت انجمن تجارت الکترونیک در مورد گزارش‌های انجمن در خصوص کیفیت اینترنت ایران اعلام کرد که این گزارش هر ۶ ماه یک بار منتشر می‌شود و گزارش چهارم مربوط به بررسی وضعیت شبکه تابستان و پاییز ۱۴۰۳ است. او تاکید کرد که به این خاطر این گزارش شامل تغییراتی که در دی ماه رخ داد و واتس‌اپ و گوگل‌پلی رفع فیلتر شدند، نخواهد شد. به گفته او باز شدن برخی پروتکل‌ها هم در این گزارش اشاره نشده و آنها حتما در گزارش بعدی به اثراتی که این بازگشایی‌ها روی شبکه گذاشته اشاره خواهند کرد.
به گفته او در این گزارش سه شاخص سرعت، اختلال و محدودیت‌ها سنجیده می‌شود و از میانگین این سه شاخص به یک شاخص نهایی که کیفیت اینترنت را نشان می‌دهد، می‌رسند. در نهایت هم این شاخص را مورد بررسی و مقایسه با کشورهای دیگر قرار می‌دهند. به گفته او مانند گزارش‌های قبلی این مقایسه را بین ۱۰۰ کشور برتر از نظر تولید ناخالص ملی انجام داده‌اند و نتایج نشان می‌دهد که همچنان وضعیت کیفیت اینترنت بسیار بسیار بد است و در قعر جدول قرار داریم.
آنطور که پیرحسینلو در این نشست اعلام کرد سه مشکل اصلی تاثیر گذار در کیفیت اینترنت ایران شامل محدودیت‌ها (فیلترینگ)، تحریم‌های خارجی و مشکلات در شبکه دسترسی (Access) می‌شود. به گفته او شاید در شرایط فعلی حل مشکل در شبکه دسترسی زمان بر باشد، اما در بخش فیلترینگ با انجام مجموعه تصمیم‌های شجاعانه، کیفیت شبکه به شکل محسوسی افزایش پیدا خواهد کرد. او در این مورد گفت: «در این زمینه می‌توان به صورت مشخص به فیلترینگ گسترده‌ای که در شبکه وجود دارد اشاره کرد. از طرف دیگر در این زمینه اختلال‌های گسترده‌ای روی پروتکل‌های نوظهور مانند HTTP/3 وجود دارد که به شکل ویژه تاثیر منفی روی کیفیت اینترنت کشور می‌گذارند.»
افزایش استفاده از اینترنت استارلینک
پیرحسینلو در ادامه با اشاره به آمار گزارش پیشین انجمن در مورد کیفیت اینترنت اعلام کرد که در این گزارش اعلام شده بود بیش از ۸۴ درصد مردم از فیلترشکن برای دورزدن محدودیت‌های اینترنت استفاده می‌کنند و حالا در گزارش جدید مشخص شده که بخش قابل توجه‌ای از مردم برای دسترسی به اینترنت آزاد به خرید تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک روی آورده‌اند.
او در این مورد توضیح داد:«این آمار برای اولین بار منتشر می‌شود. در حال حاضر مردم ایران به شکل گسترده از اینترنت استارلینک استفاده می‌کنند. گزارش‌های اخیر کلادفلر و فوربس هم نشان می‌داد که ۲۰ هزار نفر در ایران به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک دسترسی دارند، هرچند در این زمینه نحوه رسیدن به آمار مشخص نشده است، اما ما از طریق نمونه‌گیری از ترافیک داخل ایران توانستیم مشخص کنیم که از ابتدای سال ۲۰۲۴ استفاده از اینترنت ماهواره‌ای در ایران به شدت گسترش پیدا کرده است.» براساس آماری که پیرحسینلو در این نشست ارائه کرد در حال حاضر بیش از ۳۰ هزار نفر در ایران مشترک استارلینک هستند که احتمالا با اشتراک‌گذاشتن این اینترنت بین افراد دیگر، کاربران استارلینک در ایران به بیش از ۱۰۰ هزار نفر می‌رسد.
پیرحسینلو تاکید کرد هدف استفاده از این آمار در گزارش انجمن تجارت الکترونیک به معنی نشان دادن یک تهدید نیست و اتفاقا آنها این اتفاق را به معنی دسترسی آزاد و پرسرعت به اینترنت برای همه مردم ایران می‌بینند. هرچند او اعلام کرد که در این زمینه نکته‌ای وجود دارد و آن این است که گسترش استفاده از اینترنت ماهواره‌ای عملا اقتصاد ارتباطی را نابود می‌کند و باعث خارج شدن صدها میلیون دلار ارز از کشور می‌شود. همچنین به باور او یکی از آثار منفی این اتفاق نهادینه شدن تبعیض و بی‌عدالتی در جامعه است. به گفته پیرحسینلو اگر مقامات تصمیم‌گیر سریعتر فکری برای رفع محدودیت اینترنت از داخل کشور نکنند، استفاده از اینترنت ماهواره‌ای گران‌ترین روشی خواهد شد که مردم را به اینترنت آزاد می‌رساند.
اتفاق‌های خوب و بد اینترنت در ۶ ماه گذشته
پویا پیرحسینلو در مورد جزییات این گزارش گفت: «در این گزارش مشخص شده که با برخی اقدامات کم، بخشی از محدودیت‌ها روی اینترنت برداشته شده، اما همچنان با وضعیت اینترنت در شهریور سال ۱۴۰۱ فاصله داریم. البته پیش‌بینی می‌شود با توجه به رویکرد مثبت وزارت ارتباطات و دولت با برداشته شدن بیشتر محدودیت‌ها، در زمستان سال جاری به وضعیت سال ۱۴۰۱ برسیم.»
پیرحسینلو با اشاره به اتفاق‌های خوب و بد در ۶ ماه گذشته (زمان بررسی گزارش) ادامه داد: «یکی از بدترین اتفاق‌های این ۶ ماه اخیر روند فرسایشی و کند برداشتن فیلترینگ است. در مقابل این اتفاق نباید این نکته را هم فراموش کرد برخلاف دولت گذشته که باید تلاش می‌شد تا دولت قبول کند باید محدودیت‌ها برداشته شود، اما در دولت جدید و وزارت ارتباطات آن، حداقل خودشان می‌دانند که ادامه روند فعلی تماما ضرر به مردم و کسب‌وکارهاست.»
او با اشاره به اتفاق‌های خوب ۶ ماه اخیر در بخش اینترنت کشور گفت: «از جمله اتفاق‌های خوب در این ۶ ماه رفع اختلال‌ها در IPV6 است که به توسعه آن در کشور کمک می‌کند. راه‌اندازی سامانه رصد حملات DDoS و بازگشایی سامانه تهران IXP از دیگر اتفاق‌های خوب چند ماه اخیر است.»
به گفته پیرحسینلو داده‌های گزارش چهارم کیفیت اینترنت نشان می‌دهد که ایران پس از چین، محدودترین اینترنت جهان را دارد. آنطور که در گزارش انجمن در این زمینه آمده برای رسیدن به این نتیجه، ۱۰۰ دامنه اینترنتی Origin را با استفاده از پایگاه داده‌ی OONI بررسی کرده‌اند. سپس دامنه‌هایی که بیشترین پوشش را میان این کشورها داشتند را معیار قرار دادند. نتیجه این شده است که در آبان این سال، تعداد دامنه با فیلترینگ یا اختلال بالای ۵۰ درصد در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته تغییر معناداری نداشته است. طبق چهارمین گزارش انجمن تجارت الکترونیک تهران، رتبه ایران از نظر کیفیت اینترنت در میان ۱۰۰ کشور برتر دنیا رتبه ۹۸ است. ایران در این جدول بعد از کوبا و ترکمنستان از آخر جدول در رتبه سوم قرار دارد.
اسپیدتست و فریب آماری
یکی از دیگر نکاتی در این نشست رئیس کمیسیون اینترنت انجمن تجارت الکترونیک به آن اشاره کرد، استفاده وزارت ارتباطات دولت گذشته از آمارهای اسپیدتست برای نشان دادن وضعیت خوب اینترنت بود.
پیرحسینلو در این مورد گفت: «استناد به اسپیدتست یک فریب آماری است. ۷۰ درصد از بررسی‌های اسپیدتست مربوط به تهران است و داده‌های آن منطبق بر واقعیت کیفیت اینترنت در ایران نیست. اگرچه وضعیت اینترنت ایران طبق همین شاخص هم خوب نیست.»
تحریم ۱۷ درصدی سایت‌های تخصصی در ایران
در ادامه این نشست حمیدرضا احمدی، نایب‌رئیس کمیسیون اینترنت انجمن تجارت الکترونیک اعلام کرد که در کنار فیلترینگ به خاطر تحریم‌ها هم بخش قابل توجه‌ای از سرویس‌های تخصصی از دسترس کاربران ایرانی خارج شده‌اند. او در این زمینه گفت: «۱۷ درصد از سایت‌های تخصصی ایران را تحریم کرده‌اند و کاربر ایرانی هنگام دسترسی به آنها ارور 403 دریافت می‌کنند. ۱۰ درصد از این سایت‌ها به خاطر فیلترینگ تحریم‌مان کرده‌اند و ۶ درصد هم IP ایران را آلوده تشخیص می‌دهند و احتمالا آن را در لیست سیاه خود قرار داده‌اند.»
دبیر کمیسیون انجمن تجارت الکترونیک تهران همچنین در بخشی از صحبت‌های خود در این نشست، هشدار داد در صورت ارائه یوتیوب از طریق پوسته، تولیدکنندگان محتوای این پلتفرم در ایران آسیب می‌بینند. حمیدرضا احمدی تاکید کرد اگر قرار است یوتیوب با پوسته در اختیار کاربران ایرانی قرار بگیرد بهتر است محدودیت روی آن باقی بماند.
همچنین در گزارش چهارم انجمن در مورد کیفیت اینترنت در توضیح این اتفاق نوشته شده است: «محتوای منتشرشده در یوتیوب ممکن است روی سرورهای داخلی کپی و نمایش داده شود، بدون اینکه بازدیدی روی یوتیوب ثبت شود. این کار سیگنال‌های لازم را به الگوریتم‌های یوتیوب نمی‌فرستد و شانس دیده شدن محتوا را کاهش می‌دهد.»
رفع محدودیت‌های کم توسط دولت
در مراسم رونمایی از گزارش چهارم کیفیت اینترنت ایران، رئیس کمیسیون اینترنت انجمن تجارت الکترونیک اعلام کرد که برخی محدودیت‌ها از روی اینترنت از زمان روی کار آمدن دولت چهاردهم برداشته شده، اما کافی نیست.
پویا پیرحسینلو در پاسخ به «فن‌زی» که انتظار می‌رفت با توجه به وعده دولت و وزارت ارتباطات محدودیت‌های بیشتری که حداقل در اختیار دولت است برداشته شود، توضیح داد: «ما هم مانند شما در این زمینه مطالبه‌گر هستیم و باید محدودیت‌های بیشتری حداقل از سمت دولت که در این زمینه نیاز به وفاق ندارد، برداشته می‌شد.»
او ادامه داد: «اختلال‌های ایجاد شده که از شهریور ۱۴۰۱ شدت گرفت چند دسته بود. اولین دسته این اختلال‌ها خودخواسته و از طرف وزارت ارتباطات دولت سیزدهم ایجاد شد که در نهایت با روی کار آمدن وزارت ارتباطات دولت چهاردهم بخشی از این اختلال‌ها رفع شد. بخش دیگری از اختلال‌ها به دنبال مصوبه‌هایی از طرف نهادهایی مانند کمیته فیلترینگ ایجاد شده بود که هنوز این محدودیت‌ها حذف نشده است.»
او تاکید کرد که در حال حاضر یکی از اصلی‌ترین اختلال‌هایی که وزارت ارتباطات می‌تواند از روی شبکه بردارد، اختلال ایجاد شده روی HTTP/3 است که به شکل ویژه روی کیفیت اینترنت تاثیر گذار است. به گفته پیرحسینلو حذف این محدودیت به نفع مردم و اقتصاد کشور است.
همچنین پیرحسینلو در پاسخ به این سوال «فن‌زی» که آیا انجمن تجارت الکترونیکی نمی‌خواهد در مورد مصوبه اخیر شورای عالی فضای مجازی که هنوز به صورت شفاف منتشر نشده، اما برخی از شنیده‌ها از تشبیه این مصوبه به طرح صینانت دارد، مطالبه‌گری داشته باشد، گفت: «ما هم نگرانی‌هایی در مورد این مصوبه داریم، اما هنوز این مصوبه منتشر نشده و نمی‌توانیم در مورد آن نظری ارائه کنیم. با این حال در بخش‌هایی از گزارش به خطرات ارائه اینترنت طبقاتی یا ارائه پوسته یوتیوب هشدار داده‌ایم.» او تاکید کرد که اینترنت باید به صورت آزاد در دسترسی تمامی مردم کشور قرار بگیرد.
پیرحسینلو در پاسخ به سوال دیگری که پرسیده شد پیش‌بینی او از رشد استارلینک در کشور چیست گفت: «نمی‌توانم در این زمینه پیش‌بینی داشته باشم، اما با روندی که در حال پیش رفتن است این را نشان می‌دهد که در پایان ۲۰۲۵ احتمالا مشترکان استارلینک از مشترکان فیبر نوری بیشتر خواهد شد.» او تاکید کرد کهاین پیش‌بینی دقیق و علمی نیست و صرفا بر اساس روند گسترش اینترنت ماهواره‌ای در ایران این تخمین زده می‌شود.
گزارش چهارم کیفیت اینترنت را از اینجا بخوانید.
