اقدام جدید طالبان علیه حقابه هیرمند
کانال‌های ترکو و قلعه افضل چالش جدی حقابه هیرمند هستند. مسئولان شرکت انکشاف ملی افغانستان خبر از پیشرفت فیزیکی ۹۴درصدی کانال‌های انحراف و انتقال آب ترکو و قلعه افضل و بهره‌برداری قریب‌الوقوع این کانال‌ها دادند.
فرشید عابدی، روزنامه‌نگار: کانال‌های ترکو و قلعه افضل چالش جدی حقابه هیرمند هستند. مسئولان شرکت انکشاف ملی افغانستان خبر از پیشرفت فیزیکی ۹۴درصدی کانال‌های انحراف و انتقال آب ترکو و قلعه افضل و بهره‌برداری قریب‌الوقوع این کانال‌ها دادند.
این دو کانال با هدف آبیاری و احیای ۴۹ هزار هکتار اراضی بیابان‌های گودزره برای توسعه زراعت، اشتغال‌زایی و اسکان ۴۹ هزار خانوار پشتون به منظور گسترش و پراکنش پشتون‌ها در ولایت نیمروز به موازات مرز ایران در حال احداث است.
افغانستان دارای پنج حوضه آبریز است و سرانه آبی این کشور، بیشتر از کشورهای پیرامونش است و تمام رودخانه‌ها و منابع آبی افغانستان از این کشور خارج می‌شود، از طرفی افغانستان نسبت به کشورهای همسایه‌اش، حکم بالادست را دارد.
۹۰ درصد مردم افغانستان در حوضه‌های آبریز مشترک زندگی می‌کنند و ۸۴ درصد کل افغانستان در حوضه‌هایی واقع شده که با کشورهای همسایه مشترک است، از این بابت افغانستان با تمام کشورهای همسایه مناقشه آبی دارد.
آب مازاد بر نیاز حوضه‌های آبریز افغانستان که به کشورهای همسایه این کشور می‌ریزد، باعث شده حاکمان افغانستان از آب به‌عنوان یک ابزار اقتصادی و سیاسی بهره ببرند؛ بنابراین کنترل آب‌های سطحی این کشور مهم‌ترین اصل در سیاست‌گذاری آبی افغانستان به شمار می‌رود.
از زمان روی‌کار‌آمدن طالبان در افغانستان با وجود کاهش حجم سرمایه‌گذاری خارجی و فراری‌شدن تکنیسین‌ها و مهندسان سدساز، سیاست‌های آبی این کشور تغییر نکرده؛ اما کم‌شدن تعداد مهندسان سدساز، باعث شده روند سدسازی کُند شود و روند احداث کانال‌های انحراف و انتقال آب سرعت بگیرد.
به گواه کارشناسان دیپلماسی آب، در مواجهه با رویکردهای هیدروپلیتیکی افغانستان، فرصت‌ها بسیار محدود، تهدید‌ها بسیار جدی و تأثیرگذار، چالش‌ها و سوءبرنامه‌ریزی‌ها بسیار مخرب هستند.
پیش‌تر شاهد احداث نهر لشکری با ظرفیت ۹۰۰ میلیون مترمکعب در سال، کانال قلعه فتح به موازات نهر لشکری و در پایین‌دست بند کمال‌خان در مسیر رود بیابان، شاهد احداث سد قلعه افضل با هدف جلوگیری از آورد رود بیابان حاصل از انحراف آب به سمت گودزره به خاک ایران بودیم.
اکنون در پایین‌دست بند کمال‌خان، دو کانال انحراف و انتقال آب ترکو و قلعه افضل به طول ۸۲ کیلومتر در ولایت نیمروز ۹۴ درصد پیشرفت فیزیکی دارند و به در آینده نه‌چندان دور به بهره‌برداری می‌رسند، احداث کانال از آنجایی که آب را مستقیم به اراضی کشاورزی منتقل می‌کند و برای کشاورزان حقابه ایجاد می‌کند، حائز اهمیت است و می‌تواند چالش‌هایی برای دستگاه دیپلماسی ایران به وجود آورد. ایجاد توقع حقابه برای کشاورزان ولایت نیمروز یک مانع بزرگ بر سر حقابه ایران از رودخانه هیرمند خواهد بود، به فرض اینکه مذاکرات حقوقی، سیاسی یا امنیتی میان ایران و افغانستان به نتیجه برسد و دولت افغانستان با رهاسازی حقابه هیرمند موافقت کند، حقابه هیرمند با مانعی به نام مردم افغانستان مواجه خواهد شد. ساختار دیپلماسی ایران و کمیسار آب هیرمند برای این چالش چه برنامه‌ای دارد؟ آیا مانند سنوات گذشته در جریان سدسازی‌‌ها و احداث کانال‌های انحراف آب افغانستان، فقط نقش نظاره‌گر را ایفا خواهیم کرد؟ آیا وجود یا نبود وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط با دیپلماسی آب، تفاوتی در نتیجه رویکردهای آبی افغانستان ایجاد می‌کند؟
