پدیده سوخت‌بری در تله توسعه‌نیافتگی استان سیستانوبلوچستان
استان سیستانوبلوچستان دچار توسعه‌نیافتگی مزمن شده است و با وجود تلاش‌ها و اقداماتی که در ۴۰ سال گذشته چهره استان را تغییر داده است ولی هنوز دچار بالاترین میزان فقر درآمدی و بالاترین میزان فقر چندبعدی در کشور است و عملا در تله توسعه‌نیافتگی گرفتار شده است.
استان سیستانوبلوچستان دچار توسعه‌نیافتگی مزمن شده است و با وجود تلاش‌ها و اقداماتی که در ۴۰ سال گذشته چهره استان را تغییر داده است ولی هنوز دچار بالاترین میزان فقر درآمدی و بالاترین میزان فقر چندبعدی در کشور است و عملا در تله توسعه‌نیافتگی گرفتار شده است. به‌تازگی این استان دچار پدیده سوخت‌بری شده است. مصرف روزانه گازوئیل کشور که در کامیون‌ها و ناوگان سنگین مصرف می‌شود، حدود ۶۵ میلیون لیتر است و این در حالی است که هر روز حدود ۱۲ میلیون لیتر آن قاچاق می‌شود که عمدتا از مرزهای این استان است. روزانه حدود ۱۵ تا ۲۰ میلیون لیتر گازوئیل وارد استان سیستانوبلوچستان می‌شود، درحالی‌که مصرف روزانه استان چهار تا پنج میلیون لیتر است و بقیه قاچاق می‌شود. پدیده سوخت‌بری در استان سیستانوبلوچستان و ایجاد درآمد ناشی از آن بخش بزرگی از نیروی کار استان را به خود جذب کرده است و موجب شده نظام عرضه نیروی کار و توزیع آن در بخش‌های مختلف اقتصادی و زیربنایی جامعه به‌شدت دچار اخلال شود و رغبتی برای اشتغال کارگری و مهارتی در استان در مقایسه با درآمد سوخت‌بری به وجود نیاید. به‌تازگی در چابهار کارخانه تولیدی شروع به کار کرده که نتوانسته است کارگران لازم را برای کار استخدام کند یا پیمانکاران در استان با کمبود شدید کارگران و افراد ماهر ساختمانی مواجه‌اند. حتی در تولید میوه‌های گرمسیری نظیر انبه برای داشت و برداشت هم باغداران با مشکل مواجه شده‌اند. اگرچه امروزه طرح‌هایی برای حل مسئله به اجرا درمی‌آید ولی این طرح‌ها با توجه به فقر استان، بی‌کاری و درآمد بالای سوخت‌بری با موفقیت روبه‌رو نشده است. از سویی هرگونه طرح جایگزین باید بتواند برای مردم درآمدی حاصل کند که قدرت رقابت با سوخت‌بری را داشته باشد و چون در‌حال‌حاضر چنین طرح‌هایی وجود ندارد، سوخت‌بری صحنه‌آرای درآمد مردم است. این کار سبب شده است که در پاکستان تانکرها و وانت‌های ایرانی که اغلب تعداد آن به بیش از ۳۰ هزار دستگاه می‌رسد، بدون مجوز در حال رفت‌و‌آمد باشند و درآمد حاصل از این سوداگری غیرقانونی بیش از ۱۰ میلیارد دلار در سال برآورد می‌شود. ترددهای مکرر، درآمدهای سرشار با یکی از ایالت‌های پاکستان که خود از کنترل دولت مرکزی خارج است، تبعات امنیتی و سیاسی فراوانی برای پشتیبانی مالی و رشد تروریسم علیه ایران و ورود همه نوع کالا‌ی غیرمجاز به کشور را فراهم کرده است.
... نظام عرضه و تقاضای کار در استان را مختل کرده و قاچاق مواد سوختی لطمات زیادی به اقتصاد ملی ایران و عرضه و تقاضای انرژی در ایران وارد کرده است. منابع سوختی که به استان وارد می‌شود، به وسیله تانکرهای حمل سوخت صورت می‌گیرد که از مبادی رسمی بارگیری شده‌اند و عملا شبکه‌ای وسیع و قدرتمند و هوشمندی این ماجرا را راهبری می‌کند. از سوی دیگر چرا مردم سیستانوبلوچستان و قوم بلوچ و سیستانی که یکی از اصیل‌ترین و نجیب‌ترین اقوام ایرانی و دارای سوابق و افتخارات تاریخی در سرزمین ایران هستند، دست به چنین کاری می‌زنند. وقتی دولت‌ها در ۵۰ سال گذشته نتوانسته‌اند از ظرفیت‌های این استان برای توسعه منطقه‌ای و تولید ثروت، کار و اشتغال استفاده کنند و صنعت و کشاورزی و شیلات و بازرگانی پیشرفته را در آن منطقه اشاعه دهند، حق مردم است که از هر وسیله‌ای برای حیات و زندگی اقتصادی خود استفاده کنند. این تلاش آنها برای زنده‌ماندن و حیات اقتصادی‌شان است. پدیده سوخت‌بری و ضررهای آن به توسعه استان سیستانوبلوچستان و اخلال آن در اقتصاد ملی و نظام عرضه و تقاضای انرژی در ایران تاوان رسیدگی‌نکردن اصولی دولت‌ها به ساز‌و‌کار توسعه منطقه‌ای استان است، طرح محور شرق که در دولت مهندس موسوی و هاشمی‌رفسنجانی در استان سیستانوبلوچستان اجرا شد، صرفا توانست بعضی از مسائل آموزشی، بهداشت و درمان و زیربنایی آنجا را هدف‌گذاری و تا حدی حل کند ولی نگاهی به مسائل اقتصادی و تغییر در شیوه‌های تولید سنتی و ورود تکنولوژی‌های جدید و ایجاد تشویق و ترغیب برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی به‌ویژه در حوزه صنعت نداشت. امروزه با تصویب قانونی «برنامه توسعه و عمران سواحل مکران» که تبدیل به قانون شده و لازم‌الاجرا شده است، می‌تواند بخش مهمی از مسائل استان را حل‌وفصل کرده و زمینه‌های تولید ثروت در استان را در دو حوزه توسعه درون‌زا و توسعه برون‌زا فراهم کند ولی این برنامه همه‌جانبه و وسیع محتاج سرمایه‌گذاری داخلی، فرا‌منطقه‌ای و بین‌المللی است و نمی‌توان بدون این نوع سرمایه‌گذاری‌ها که لازمه توسعه مکران است، به آن دل بست. راهکار برون‌رفت از مسائل استان سیستانوبلوچستان، تنها نگاه به پدیده سوخت‌بری برای جلوگیری از ضررهای اتلاف سوخت و انرژی و دارایی ملی نیست، بلکه باید راهی برای توسعه استان و برون‌رفت از تله توسعه‌نیافتگی استان سیستانوبلوچستان یافت تا توسعه منطقه‌ای درخور مردم اصیل سیستانوبلوچستان رخ دهد و براساس اجرای برنامه‌های عملی توسعه منطقه‌ای، انتقال تکنولوژی، تولید ثروت، کار و اشتغال ایجاد شود و چهره استان تغییر یابد و پدیده سوخت‌بری از بین برود.
