سرنوشت کالیفرنیا در انتظار جنگل های مازندران؟

آتش‌سوزی که در ابعاد بسیار گسترده و به صورت کاملا طبیعی در آمریکا صورت گرفته، با بررسی تصاویر ماهواره‌ای درمی‌یابیم که هیچ گونه دخالت بشری در این حادثه وجود نداشته است، آتش‌سوزی‌های جنگلی که با توجه به موقعیت جغرافیایی برخی از این ایالت‌ها به استان مازندران، موجب شده تا برخی از رسانه‌ها، فضای مجازی و مردم نسبت به تشابه وقوع این اتفاق در این استان ابراز نگرانی کرده و پرسش‌هایی همچون «با توجه به شرایط آب و هوایی برخی ایالت‌های آمریکا با استان مازندران، آیا باید منتظر وقوع همچین آتش‌سوزی در این استان باشیم؟» و یا اینکه «با توجه به اینکه ایران در گذشته آتش‌سوزی‌های جنگلی را تجربه کرده است پس اتفاقی شبیه آنچه در آمریکا اتفاق افتاده ممکن است در این استان نیز به وقوع بپیوندد؟» را مطرح کنند.

مردم مازندران نگران نباشند/ آتش‌سوزی در کالیفرنیا یک پدیده منحصر به فرد است

بر این اساس، سیدرمضان موسوی عضو هیئت علمی و استادیار دانشکده منابع طبیعی گروه مهندسی آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری در این خصوص با اشاره به اینکه وزش باد و حرکت توده های باد آتشین در کالیفرنیا، یک نوع از بلایای طبیعی را به وجود آورده که هیچ ابزاری قادر به مهار و کنترل آن نبوده است، اظهار کرد: برخی از مردم ایران و مازندران نباید نگران باشند که مشابه این حادثه در مازندران رخ بدهد، باید گفت که این مدل از آتش سوزی یک پدیده منحصر طبیعی بوده که دست بشر نقش مستقیمی در آن نداشته است.

وی با اشاره به وقوع یک بلای آسمانی نسبت به ایالت‌های مختلف آمریکا، به این موضوع نیز اشاره کرد که، شباهتی از لحاظ سرزمینی میان مازندران و ایالت‌های آمریکا همچون کالیفرنیا وجود ندارد چرا که در آنجا جریان باد و آتش از اقیانوس به سمت خشکی بوده اما در مازندران اقیانوسی وجود ندارد.

استادیار دانشکده منابع طبیعی گروه مهندسی آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ادامه داد: در مازندران بزرگترین دریاچه جهان با اصطلاح دریای خزر وجود دارد که آب آن به صورت تدریجی پسروی می‌کند، محدود و محصور است و جریانات اقیانوسی همچون اقیانوس بزرگ آرام در آن دیده نمی‌شود.

موسوی با اشاره به اینکه از سوی دیگر در سرزمین پهناور مازندران چندین روستا و شهر وجود دارد که بدلیل تراکم ساختمان‌هایی با مصالح بتنی و بلوکی، احتمال وقوع آتش‌سوزی کمتر از سازه‌های چوبی ایالت‌های مختلف آمریکا است، گفت: اینکه میان مازندران و ایالتی چون کالیفرنیا مقایسه شود، علمی و بر اساس نشانه‌های سرزمینی نیست.

تغییرات اقلیمی در مازندران غیرمحسوس است

به گزارش تسنیم، بسیاری از کارشناسان و اساتید دانشگاه معتقدند کاهش بارندگی و تغییر الگوی باران در سال‌های گذشته به ویژه در دهه 90 نشان از تغییرات گسترده اقلیم در مازندران داشت، همچنین کم شدن باران، کم شدن خروجی آب رودخانه‌ها و همچنین افزایش شوری خاک به همراه در دسترس نبودن آب‌های زیرزمینی نیز می‌توانست شاهدی بر این مدعا باشد اما رییس انجمن گردشگری پایدار سبز مازندران این موضوع را همخوان با این سال‌های این استان نمی‌داند و معتقد است تغییرات اقلیم در تمام دنیا به وقوع پیوست.

موسوی به تغییرات نامحسوس اقلیم در مازندران اشاره کرد و گفت: مازندران مدتی است که وارد شرایط ترسالی شده و نسبت به سال‌های اخیر بارندگی‌های بیشتری را مشاهده می‌کنیم.

وی افزود: شاید صحیح‌تر آن باشد که گفته شود، مازندران کلکسیونی از تنوع اقلیم‌ها‌ست اما تغییر اقلیم از لحاظ علمی اگر مورد بررسی قرار بگیرد، آنچنان محسوس نیست.

استادیار دانشکده منابع طبیعی گروه مهندسی آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری با تاکید بر اینکه مقایسه سواحل دریاچه خزر با اقیانوس عظیم آرام به عنوان بزرگترین اقیانوس جهان از لحاظ علمی معنادار نیست، تصریح کرد: یکی از کارهای خوبی که در دهه گذشته در خصوص منابع طبیعی شده بحث تنفس جنگل‌ها بوده که کمک بزرگ و جدی به حیات جنگل و بازاحیایی تجدید حیات آن شده است.

زراعت چوب مانع از بروز تغییرات اقلیمی 

بر اساس این گزارش، با توجه به اینکه یکی از اصلی‌ترین دلایل گسترش آتش‌سوزی در آمریکا، سوختن جنگل‌های آن محیط بود، توجه به جنگلی بودن مازندران نیز می‌تواند به کمک روزهای پسابحران در این استان منجر شود.

 کارشناسان معتقدند  کاهش رشد درختان به دلیل کاهش دریافت رطوبت و افزایش گرمای هوا، در جنگل‌های مازندران کاملا محسوس بوده است با این وجود استادیار دانشکده منابع طبیعی گروه مهندسی آبخیزداری دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری اعتقاد دارد در این استان طرح زراعت چوب نقش به‌سزایی در جلوگیری از تغییرات اقلیم دارد.

موسوی با بیان اینکه ثبت جنگل‌های هیرکانی موجب کمک جدی به تجدید حیات این جنگل‌های باارزش شده است، تغییر محسوس اقلیم در مازندران را رد کرد و افزود: اینکه در برخی محافل گفته می‌شود تغییرات اقلیمی در مازندران به وقوع پیوسته و مازندران در حال بیابانی شدن است، درست نیست چرا که به عنوان مثال یکی از کارهای خوب صورت گرفته در این استان توجه ویژه به زراعت چوب است که این امر نقش بسزایی در جلوگیری از تغییرات محسوس اقلیمی دارد.

وی در پایان ضمن رد تطابق مازندران و شرایط جغرافیایی آن با ایالت‌های مختلف کالیفرنیا که گرفتار آتش‌سوزی گسترده شده بودند، تصریح کرد: مردم نسبت به تشابه وقوع این حادثه در استان مازندران نگران نباشند.

شباهت جذابیت کالیفرنیا و مازندران در مقوله گردشگری

از سوی دیگر مهدی رمضان‌زاده دانشیار گروه مدیریت جهانگردی دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه مازندران نیز در گفت‌وگو با تسنیم با اشاره به اینکه اقلیم کالیفرنیا و مازندران الزاما شبیه یکدیگر نیستند اما از لحاظ جغرافیایی می‌توان شاهد تناسب معناداری میان آنها بود، اظهار کرد: هر دو محیط برای مقوله گردشگری جذاب هستند، در کالیفرنیا نظام برنامه‌ریزی شده برای جذب گردشگران ثروتمند و سلبریتی وجود دارد و پیامد آن ورود حجم زیادی از سرمایه به آن منطقه شده است، بنابراین باید به این نکته توجه کرد که به طور قطعی در هر منطقه هر چه جمعیت افزایش یابد، مخاطرات نیز بیشتر می‌شود.

وی با بیان اینکه مازندران نیز در سال‌های اخیر به عنوان یک مقصد متفاوت گردشگری بوده است، گفت: به لحاظ موقعیت جغرافیایی که مازندران در مرکز استان‌های شمال کشور قرار گرفته، از لحاظ نحوه دسترسی موقعیت بهتری دارد و از پایگاه اصلی جمعیتی کشور مانند تهران، این استان پیوسته مورد توجه قرار گرفته است.

شکل‌گیری الگوی جمعیتی «خانه دوم» در مازندران

عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران با بیان اینکه قرار گرفتن در کنار پایگاه جمعیتی بزرگ کشور همچون تهران که با انواع مشکلات از جمله آلودگی، چالش‌های زیست محیطی و روزمرگی دست و پنجه نرم می‌کند موجب شده تا مازندران را پیوسته به عنوان مقصد گردشگری انتخاب کنند، اظهار کرد: ورود گردشگر به مازندران پیامدهای خاص خود را دارد، برخی از این گردشگران، ماندگاری کمی دارند و می‌توانند چالش‌هایی چون آتش سوزی را ایجاد کنند اما بخشی از جمعیت به دنبال ماندگاری بیشتر با خرید زمین هستند که پدیده «تقاضای بالای اجتماعی برای زمین» را به وجود آوردند.

رمضان‌زاده با بیان اینکه این تقاضای بالای اجتماعی برای زمین موجب شده تا گردشگران به دنبال اراضی جنگلی و مراتع برای ساخت مسکن به جهت ماندگاری در این استان باشند، گفت: در مازندران روستاهای زیادی حدفاصل مرتع و جنگل وجود دارد و این مناطق جاذب گردشگری با الگوهای جمعیتی «خانه دوم» شده است.

وی با اشاره به اینکه با اشباع شدن سواحل مازندران و تمایل گردشگران به حضور در منطقه آرام و بی‌حاشیه، جذابیت مناطق جنگلی و مرتعی افزایش یافته و این امر موجب شده تا تجاوز به جنگل به شیوه‌های مختلف صورت بگیرد، اظهار کرد: از سوی دیگر جامعه محلی نیز به این نتیجه رسیده که تقاضای اجتماعی برای این اراضی جنگلی وجود دارد و به دنبال تصاحب این اراضی جنگلی شدند تا بتواند آن را در قبال مبلغی به متقاضیان واگذار کند، بنابراین، این امر موجب تخریب گسترده اراضی جنگلی و یا روستاهای منتهی شده به جنگل شده است.

آتش‌سوزی گسترده جنگلی در مازندران سابقه دارد

رمضان‌زاده به حادثه آتش سوزی تنکابن در چند سال گذشته اشاره کرد و گفت: مازندران سابقه آتش‌سوزی گسترده اراضی جنگلی را دارد اما این حادثه در مقیاس جغرافیایی کوچک بوده است. ضمن آنکه زمانی که این آتش‌سوزی اتفاق افتاد، در همان شب باران شدیدی شروع به باریدن کرد تا حدود زیادی روند گسترش آتش را به تاخیر انداخت اما در همین مقیاس این حادثه به سختی مدیریت شد.

عضو هیئت علمی دانشگاه مازندران با بیان اینکه شدت‌پذیری، تکرارپذیری و تجربه‌ای که آن جامعه محلی پیدا می‌کند دلیلی بر مدیریت بحران می‌شود، خاطرنشان کرد: در کالیفرنیا تجربه آتش سوزی گسترده وجود داشت اما حجم و مدت زمان حادثه فراتر از پیش‌بینی‌ها بوده است.

وی با اشاره به اینکه آتش‌سوزی اراضی جنگلی و مرتعی در استان مازندران، حادثه قابل پیش‌بینی برای سال‌های آینده است، گفت: یکی از مهم‌ترین ضعف‌هایی که در کشورمان وجود دارد این است که از «فضای مجازی، تلویزیون و ان‌جی‌او»ها برای آموزش مردم، مقابله و حتی پیش‌بینی مدیریت این بحران استفاده نکرده‌ایم.

لزوم به‌کارگیری مدیریت ریک به جای مدیریت بحران

دانشیار گروه مدیریت جهانگردی دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه مازندران با بیان اینکه در دنیا مدیریت ریسک را به جای مدیریت بحران به کار می‌گیرند، به این نکته اشاره کرده که هر منطقه‌ای که ریسک بالاتری دارد نیازمند بودجه بیشتری است. مدیریت احتمال وقوع حادثه در دنیا به کار گرفته شده و این امر از هزینه‌های بعدی جلوگیری خواهد کرد اما متاسفانه در کشورمان و مازندران، به مدیریت پس از بحران بیشتر توجه شده است.

رمضان‌زاده در پایان با اشاره به راهکارهای مدیریت این موضوع، اظهار کرد: مدیرانی که در بخش مدیریت بحران انتخاب می‌شوند باید متخصص باشند و از نگاه سیاسی انتخاب نشوند، استمرار مدیریت در این موضوع خاص بسیار مهم است چرا که عمر کوتاه مدیریتی نمی‌تواند روند تغییرات را به خوبی درک کند و سوشال مدیا برای آگاهی مردم در این زمینه بسیار تاثیرگذار است.

به گزارش تسنیم، با وجود اینکه کارشناسان معتقدند در یکی دو سال اخیر مازندران وارد دوره ترسالی شده است اما به نظر می‌رسد وقوع آتش‌سوزی‌های گسترده به ویژه در دهه 90 در مازندران، این هشدار را به مسئولان و مردم می‌دهد که این استان همچون بسیاری از ایالت‌های کالیفرنیا مستعد آتش‌سوزی‌های گسترده است اما لزوم مدیریت صحیح نکته‌ای است که باید در مواجهه با پدیده‌های اینچنینی در نظر گرفت.

استفاده از فضای مجازی، رادیو و تلویزیون‌های بومی، به اشتراک گذاشتن دقیق و بدون سانسور حوادث صورت گرفته و به کارگرفتن تجربه‌های کشورهای دیگر در مقابله با حوادث طبیعی می‌تواند خطر و هزینه مخاطرات احتمالی در این استان را کاهش دهد.