آمار واقعی مهاجران افغانستانی در ایران چقدر است؟

قمر تکاوران-پژوهشگر حوزه مهاجرت: این روزها خبرها حول محور مهاجران افغانستانی در ایران داغ شده است و متأسفانه بیشتر کلیپ‌ها، نوشته‌ها و خبرهایی که منتشر می‌شود، سعی در ایجاد موج منفی علیه مهاجران دارد. حتما لازم است رسانه‌های مختلف به این مهم بپردازند و واقعیت‌ها را منتشر کنند و حتی اگر پیش‌تر سهوا به این موج دامن زده‌اند، درمورد اشتباهشان صحبت کنند و بر آنچه واقعا هست تأکید کنند. همه باید بدانیم کلیپ‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود یا قدیمی هستند یا خبر ارتباطی به مهاجران افغانستانی ندارد. اخیرا یعنی از زمانی که این کلیپ‌ها دست به دست می‌شود و این موج راه افتاده، هیچ تغییر جدیدی در موج مهاجرت افغانستانی‌ها به ایران اتفاق نیفتاده و هرگونه بزرگ‌نمایی درمورد ورود مهاجران جدید افغانستانی به ایران کذب است. موج جدید مهاجران افغانستانی به ایران در تابستان گذشته با قدرت‌گرفتن طالبان شروع شد و رفته‌رفته از تعداد ورودی‌ها کاسته شده است نه اینکه افزایش یافته. برخی رسانه‌ها رقم هشت‌میلیون و 10میلیون را برای تعداد مهاجران به کار برده‌اند که بدون شک اشتباه است. رقم واقعی چیزی حدود چهار تا پنج میلیون نفر است. این رقمی است که سفیر ایران در افغانستان بیان کرده و نیز دیگر مسئولان. رقمی که نهادهای بین‌المللی مانند سازمان جهانی مهاجرت و کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان هم گفته‌اند به همین رقم نزدیک است. کمیساریا آمار ورود مهاجران افغانستانی به ایران در سال 2021 را فقط 500 هزار نفر اعلام کرده و این یعنی از نظر آنان هنوز آمار بالای چهار میلیون هم نرفته است. به تعداد ویزاهای صادرشده سفارت ایران در افغانستان و آمارهای ورود بدون مدرک هم نگاهی بیندازید، متوجه خواهید شد که امکان ندارد آمار به هشت میلیون برسد و رقم واقعی حتی در صورت کاسته‌نشدن از تعداد ورودی‌های بدون مدرک، نمی‌تواند بیش از پنج میلیون نفر باشد.

در آخرین آمار ارائه‌شده سازمان جهانی مهاجرت هم ایران بین 20 کشور اول مبدأ و مقصد مهاجرت در جهان نیست. این بزرگ‌نمایی‌ها بدون شک برای ترس‌انداختن در دل آن دسته از مردم است که ترکیب جمعیتی مردم ایران برای‌شان مهم است، هرچند بالاترین این رقم‌های گفته‌شده هم نمی‌تواند ترکیب جمعیت 80میلیونی ایران را به هم بزند (این آمار رسمی سرشماری 1395 است و همه می‌دانیم که الان جمعیت ایران بیش از این است). دهه‌هاست که حدود سه میلیون مهاجر افغانستانی در ایران زندگی کرده‌اند (یعنی بیش از نصف مهاجران حاضر در ایران)، خیلی از این افراد در ایران به دنیا آمده و بزرگ شده‌اند، پس تأکیدات بر تأثیری که می‌توانند بر تغییر فرهنگ مردم بگذارند نیز واقع‌بینانه نیست. تجربه سازمان‌های مردم‌نهاد با مهاجران جدید هم نشان می‌دهد که غالبا کارمندان دولت قبل، استادان دانشگاه و افراد تحصیل‌کرده هستند که جایگاه اجتماعی در کشور افغانستان داشته‌اند اما با فروپاشی دولت، جایگاه‌شان را از دست داده‌اند و در موج جدید مهاجرت به ایران آمده‌اند. حتی برخی به‌دلیل اینکه دخترانشان بتوانند ادامه تحصیل بدهند به ایران آمده‌اند یعنی بسیاری‌شان هم با خانواده آمده‌اند. این تجربیات نشان می‌دهد که شدت نگرانی‌های اخیر درمورد مهاجران مجرد مرد هم واقعی نیست. براساس آمارهای سازمان جهانی مهاجرت ما پیش‌تر هم سالانه به‌طور متوسط 500 هزار کارگر فصلی از افغانستان داشته‌ایم که بین ایران و افغانستان در رفت‌وآمد بوده‌اند. چرا طی این سال‌ها ترکیب جمعیت و فرهنگ ما را تغییر ندادند؟

این را هم نباید فراموش کنیم که مرزهای ایران هیچ‌وقت کاملا باز نبوده و کسی در مرز از این مهاجران استقبال نکرده است. ضمن اینکه انسانیت مرز ندارد و هرچه سازمان‌های مردم‌نهاد بر این شعار تأکید کردند، برای بازکردن مرز افاقه نکرد. مرز ما همان ابتدای به‌هم‌ریختن اوضاع افغانستان هم بسته بود و همان موقع بود که کمپ میلک هم جمع شد. گزارش‌های فعالان اجتماعی از مرز نشان داد که بسیاری از مهاجرانی که بدون مدرک وارد می‌شوند، به‌سرعت دستگیر و رد مرز می‌شوند و اتفاقا این مهم خیلی مورد انتقاد سازمان‌های مردم‌نهاد و فعالان این حوزه قرار گرفت. کمیساریا هم اعلام کرده است که 65 درصد این افراد رد مرز می‌شوند. این تصور که مرز باز است و هر کسی می‌خواهد وارد ایران می‌شود مانند دیگر تصورات موجود شناور در هوای این روزها اشتباه است. حتی سفارت ایران در افغانستان پس از سقوط کابل در تابستان بسته شد و حالا هم که باز به‌دلیل حمله به کنسولگری ایران در هرات، ارائه خدمات را متوقف کرده است. پس صدور ویزا هم در تمامی روزهای این ماه‌ها برقرار نبوده است. به جای اشاعه تصورات منفی و ارائه آمارهای غلط بهتر است برنامه‌هایی برای هم‌زیستی بهتر داشته باشیم.