راهکاری برای جلوگیری از خودکشی

بدترین جمله‌­ای که می­‌توان تصور کرد ممکن است به ذهن یک انسان برسد، این جمله است: «می‌­خوام خودکشی کنم»! فقط در صورتی فرد می‌‌تواند چنین تصمیمی بگیرد که دیگر به ته خط رسیده باشد؛ در واقع کوچک‌ترین انگیزه و دلیلی برای زندگی‌کردن نداشته و از نظر روانی کاملا بیمار و افسرده شده باشد! بعضی از علائم خودکشی که هشدار می‌دهد فرد در این فکر است که به زندگی خود پایان دهد، عبارت‌اند از: «غمگین یا بدخلق‌ بودن، فرد، غمگینی طولانی­‌مدت و نوسانات خلقی دارد و به نوعی به حالات افسردگی و دوقطبی دچار شده است. این حالات غیرطبیعی یک هشدار جدی برای احتمال رخداد خودکشی محسوب می‌شود. آرامش ناگهانی؛ فرد بعد از یک دوره افسردگی یا بدخلقی، ناگهان آرام می‌شود! این آرامش غیرطبیعی می‌­تواند نشانه خطر خودکشی‌ فرد باشد. کناره‌­گیری از دیگران: فرد انتخاب می‌کند تنها باشد و از دوستان یا فعالیت­‌های اجتماعی خودداری می‌کند. همچنین علاقه و لذت خود را نسبت به فعالیت­‌هایی که قبلا از آن­ها لذت می‌­برده از دست می‌دهد».

حالت‌هایی که ممکن است هشدار  باشد

در این حالت طرز صحبت یا رفتار فرد تغییر می‌کند؛ مانند گفتار یا یک حرکت سریع یا آرام اما غیرطبیعی. همچنین فرد ممکن است درمورد ظاهر شخصی خود کمتر نگران شود. معمولا افراد افسرده که در معرض خطر خودکشی هستند کمتر یا بیشتر از حد معمول می‌­خوابند. فرد رفتارهای بالقوه خطرناک مانند رانندگی بی­‌پروا، رابطه جنسی ناایمن یا افزایش مصرف مواد مخدر و الکل انجام می‌دهد. نمونه‌­هایی از این بحران‌­ها شامل مرگ عزیز، طلاق یا قطع رابطه، تشخیص یک بیماری صعب‌العلاج، از دست دادن شغل یا مشکلات جدی مالی است. فرد درمورد احساس ناامیدی، نداشتن دلیل و انگیزه برای زندگی، سرباربودن برای دیگران، احساس اسارت یا یک درد شدید عاطفی صحبت می‌کند.

علائم گفته‌شده خیلی خطرناک است بنابراین چنانچه این حالات غیرطبیعی را در اطرافیان خود مشاهده کردید بالافاصله باید برای تماس فوری با پزشک و روان‌شناس اقدام کنید.

فرد شروع به انجام کارهای عجیب و غریب می‌کند؛ مثل درخواست بیشتردیدن دوستان و اعضای خانواده، بخشیدن وسایل شخصی به اطرافیان، نوشتن وصیت‌نامه، نظافت خانه و…! 

گاهی اوقات شخص به صورت آنلاین راه‌های مردن یا خرید اسلحه را در اینترنت جست‌وجو می‌کند! برخی افراد قبل از اقدام به خودکشی یادداشت می‌­نویسند.

هرکسی که قصد خودکشی دارد این حرف را نمی­‌زند و هرکسی که تهدید به خودکشی می‌کند لزوما این مسئله را دنبال نخواهد کرد. با این حال هر تهدید به خودکشی‌ای باید جدی گرفته شود.

در حالی که ارتباط بین خودکشی و اختلالات روانی (به­ ویژه افسردگی و اختلال استفاده از الکل) در کشورهای با درآمد بالا کاملا ثابت شده است، بسیاری از خودکشی­‌ها در لحظات بحرانی با از بین رفتن توانایی مقابله با استرس‌­های زندگی مثل مشکلات مالی، قطع رابطه یا درد و بیماری مزمن اتفاق می‌­افتد. علاوه بر این تجربه درگیری، فاجعه شدید، خشونت، سوءاستفاده یا ازدست‌دادن و احساس انزوا به شدت با رفتار خودکشی در ارتباط است.

میزان خودکشی در میان گروه‌­های آسیب­‌پذیر که تبعیض را تجربه می‌کنند مانند پناهندگان و مهاجران زیاد است. هم‌جنس‌گرایان، دوجنس‌گرایان و زندانیان طبق آمار تا حد زیادی به خودکشی اقدام کرده­‌اند. همچنین در تاریخ شواهدی درباره خودکشی سرخ‌پوستان آمریکا و رنگین­‌پوستان تحت استعمار وجود دارد.

عواملی که می‌­تواند فرد  را به سمت خودکشی سوق دهد چیست؟

اگرچه ممکن است شما ندانید که چه عواملی باعث می‌شود دوست یا یکی از عزیزان شما اقدام به خودکشی کند، اما حداقل یک‌سری ویژگی‌­های مشترک وجود دارد که باید از آن­ آگاه باشید. عوامل شناخته­‌شده‌­ای که خطر خودکشی در فرد را افزایش می‌دهد عبارت است از:

عوامل  فردی

فرد در گذشته اقدام به خودکشی کرده است.

فرد مبتلا به بیماری روانی مانند افسردگی و اختلالات خلقی، اسکیزوفرنی، اختلالات اضطرابی است.

فرد از یک درد طولانی­‌مدت یا یک بیماری ناتوان­‌کننده رنج می‌­برد که احتمالا با این بیماری در نهایت قرار است بمیرد.

فرد احساس ناامیدی را بیان می‌کند.

فرد دارای مشکلات مالی یا حقوقی است.

فرد رفتاری خشن یا تکانشی دارد.

فرد به شکل افراطی از مشروبات الکلی اسنفاده می‌کند یا سابقه سوءمصرف مواد دارد.

دسترسی آسان به روش­‌های خودآزاری مانند سلاح گرم یا داروها یکی دیگر از عواملی است که ریسک خودکشی در فرد را افزایش می‌دهد.

عوامل ارتباطی

سابقه سوءاستفاده جسمی، عاطفی یا جنسی

از دست دادن عزیزان از طریق قطع رابطه، طلاق یا مرگ

سابقه خانوادگی مرگ بر اثر خودکشی

فرد از نظر اجتماعی منزوی، تنها و فاقد پشتیبان است.

عوامل  اجتماعی  و  فرهنگی

فرد به دلایلی خاص شرمسار است که درخواست کمک کند؛ به­ ویژه کمک برای درمان اختلال روانی خود! 

فرد دسترسی به خدمات مراقبت‌­های بهداشت روانی و درمان مصرف مواد ندارد. فرد دارای یک اعتقاد فرهنگی است که خودکشی را گزینه‌­ای اصیل برای حل معضل شخصی خود می‌­داند.

فرد از آمار افزایش تعداد خودکشی‌­های محلی یا افزایش پوشش رسانه­‌ای مرگ ناشی از خودکشی آگاه شده است.

متأسفانه بعد از اینکه فرد تصمیم می‌­گیرد خود را از زندگی خلاص کند حالا به این فکر می‌­افتد که با چه شیوه‌­ای خود را بکشد. یکی از معروف­‌ترین راه­‌های خودکشی که احتمالا همه شنیده­‌ایم یا در فیلم‌­ها دیده‌­ایم مصرف قرص است! حالا شخص یا قرص‌­های سمی مثل آفت­کش و قرص برنج مصرف می‌کند یا در خوردن قرص‌­هایی مثل قرص خواب زیاده­‌روی می‌کند، به عبارتی دارو را در دوز غیراستاندارد و کشنده وارد بدن خود می‌کند.

نجات  فرد  از  خودکشی

سازمان جهانی بهداشت (WHO) برای کمک به کسانی که قصد خودکشی دارند اقدامات زیر را توصیه می‌کند:

دسترسی به وسایل خودکشی را محدود کنید (به­‌عنوان مثال آفتکش‌ها، سلاح گرم، داروهای خاص).

برای آگاهی بیشتر از علل و علائم خودکشی با رسانه­‌ها مثل اخبار تلویزیونی و سایت­‌های معتبر اینترنتی تعامل داشته باشید.

مهارت­‌های زندگی اجتماعی _ عاطفی را در نوجوانان پرورش دهید.

هر کسی از اطرافیانتان را که تحت تأثیر رفتارهای خودکشی قرار گرفته است و احتمال زیادی وجود دارد تا دست به این کار بزند زود شناسایی کنید و برای ارزیابی، مدیریت، پیگیری و درمان به متخصص اعصاب و روان ارجاع دهید. پیشنهاد می­‌کنیم با مراجعه به پنل روان‌شناسان در سایت پذیرش۲۴ پیش مشاوران وقت فوری بگیرید تا از وقوع خطرناک خودکشی عزیزان و اطرافیان خود جلوگیری کنید.

اقدامات و عوامل جلوگیری از خودکشی مستلزم هماهنگی و همکاری بین بخش‌­های مختلف جامعه است؛ از جمله بخش بهداشت و سایر بخش­‌ها مثل آموزش، کار، کشاورزی، تجارت، دادگستری، قانون، دفاع، سیاست و رسانه­‌ها. این تلاش­‌ها باید جامع و یکپارچه باشد زیرا هیچ رویکردی به تنهایی نمی‌­تواند بر مسئله‌ای پیچیده مانند خودکشی تأثیر مثبت بگذارد.

برای جلوگیری از خودکشی با قرص ترجیحا قرص‌­های خواب و به­ طور کلی داروها را در فضاهایی مثل کمدها و کابینت‌­های در دسترس آشپزخانه قرار ندهید به ­ویژه اگر نوجوان یا جوان افسرده و بیمار در خانه دارید. زیرا در این سنین به‌خاطر یک‌سری بحران­‌ها و فشارهای روحی و عاطفی خاص احتمال بیشتری وجود دارد تا فرد دست به خودکشی با دارو و سم بزند.

تخمین زده می‌شود که حدود ۲۰ درصد از خودکشی‌­های جهانی به دلیل مسمومیت با سموم دفع آفات باشد که بیشتر در مناطق کشاورزی و روستایی در کشورهای با درآمد کم و متوسط ​​رخ می‌دهد. این مرحله پیشرفته‌­ترین رفتار یک بیمار روانی است که عملا برای خودکشی اقدام می‌کند؛ در این هنگام جای صبر وجود ندارد و باید بلافاصله برای پیشگیری از رخداد خودکشی تماس فوری با پزشک روان‌شناس داشته باشید.

هشدار برای نگرانی از  وضعیت افزایش مرگ‌های خودخواسته  در  کشور

نسترن فرخه: افزایش فشار اقتصادی و ابهام بیشتر از آینده شاید یکی از عواملی باشد که افراد را در جامعه‌ ما به سمت اجرائی‌کردن مرگ خودخواسته سوق می‌دهد. حتی نوع انتشار این اخبار هم می‌تواند به افزایش این اتفاق دامن بزند؛ مانند اخبار مرگ خودخواسته افراد مشهور از جمله کیومرث پوراحمد که هشدارهایی برای جلوگیری از دراماتیک‌کردن این نوع مرگ‌ها از طرف روان‌شناسان و کارشناسان این حوزه منتشر شد. چون نوع نگاه به مسائل حساسی از جمله مقوله‌ «مرگ» به‌سرعت بر عموم جامعه اثر خواهد داشت. اما با انتشار اخباری به این شکل مخصوصا بعد از ماه‌ها التهاب و ناآرامی در جامعه، سؤالی که برای اغلب افراد ایجاد می‌شود این است که آیا حال جامعه خوب است یا نیاز به هشدارهایی برای اعلام وضعیت قرمز وجود دارد؟

جامعه  تاب‌آوری  داریم

در موضوع مرگ خودخواسته مسئله تاب‌آوری نکته مهمی در نظر گرفته می‌شود. امیرحسین جلالی روان‌پزشک به این مسئله اشاره می‌کند و به «شرق» می‌گوید: «جامعه را اگر یک ارگانیسم در نظر بگیریم، یک ظرفیت و میزانی از تاب‌آوری دارد. شما نمی‌توانید یک جامعه و مجموعه‌ای از آدم‌ها را در معرض انواع و اقسام آسیب، تروما و شرایط همواره اضطراری و غیرقابل پیش‌بینی قرار دهید و انتظار داشته باشید آن جامعه یک رفتار نرمال داشته باشد و دچار آفتی هم نشود. جامعه‌‌ ما دست‌کم از سال ۹۷ تا ۱۴۰۲ با وجود اتفاقاتی که در آن پیش آمده نشان داده که جامعه تاب‌آوری است. به نظر من باید آمار خودکشی، افسردگی و مشکلات روانی اجتماعی در این جامعه بسیار بیشتر می‌شد اما معنای آن این نیست که جامعه وضعیتی را تجربه می‌کند که فردای آن از امروز بدتر خواهد شد». در مرگ خودخواسته افراد مشهور واکنش‌های مختلفی وجود دارد که این واکنش‌ها در مرگ کیومرث پوراحمد هم جلوه‌گر بود، جلالی اشاره می‌کند: «در رابطه با مرگ این کارگردان محترم باید حواسمان باشد که آن را دراماتیک نکنیم تا در افراد آسیب‌پذیر به نوعی تولید الگو برای اقدام مشابه باشد اما برای سیاست‌گذاران یک نشانه است تا متوجه شوند جامعه و مردم در چه وضعیتی قرار دارد. درد مردم تورم و گرانی است اما بزرگ‌تر از آن احساس ناکارآمدی و ناتوانی در زندگی است. چون برای تغییر در زندگی و اثر بر زندگی خودشان تقریبا چیزی نمی‌بینند. وقتی یک انسان و جامعه‌ای به این وضعیت برسد، به احتمال خیلی زیاد تصور مرگ به عنوان راه‌حلی برای پایان‌دادن به رنجی که آن را بی‌پایان می‌داند، بسیار زیاد است.

باید مراقب گروه‌های مختلف باشیم

یکی از دلایل مهمی که آدم‌ها خودکشی می‌کنند این است که چشم‌اندازی در زندگی نمی‌بینند؛ بنابراین آدم‌هایی که در زندگی، آینده‌ای نمی‌بینند یا مهاجرت می‌کنند، دچار اعتیاد می‌شوند، خودکشی می‌کنند یا رو به ابتذال می‌روند، یعنی خود را به بی‌خیالی می‌زنند. درصورتی که به نظر در جامعه ما این مورد آخر امکان‌پذیر نیست؛ چون در این شرایط نمی‌شود فردی که گرسنه است خودش را به بی‌خیالی بزند. یعنی باید شکمش سیر شده باشد تا بعد از آن بتواند با سینمای زرد و سرگرمی‌های میان‌مایه و ... سرگرم شود. پس به نظرم وضعیت نگران‌کننده است و کاش گوش شنوایی وجود داشته باشد. اگر گوش شنوایی باشد باز می‌شود با نوعی همبستگی کاری کرد». معمولا نشانه‌های مشخصی در افرادی که قصد خودکشی دارند، دیده می‌شود که این روان‌پزشک درمورد آن می‌گوید: «اگر هر کسی در اطراف ما از مرگ، یأس، خودکشی و ناامیدی حرف می‌زند، باید مستقیم از او بپرسیم که آیا ممکن است خودش را در معرض خطری ببیند؟ در شرایط کنونی باید بیشتر مراقب افراد آسیب دیده باشیم. مثل سالمندان، افرادی با سابقه افسردگی، کسانی که تنها زندگی می‌کنند و افرادی که سوگ‌هایی را در ماه‌ها و سال‌های اخیر تجربه کردند، بیشتر در معرض خطر هستند و بروز نشانه یأس و ناامیدی در آنها باید جدی‌تر در نظرگرفته شود. در‌هر‌حال جامعه در استیصال است، باید این فشار برداشته شود. فشار گرانی و تورم را یک‌شبه نمی‌توان برداشت‌ اما می‌توانیم فشارهایی را اضافه نکنیم. واقعیت این است که سالمندان هم در معرض خطر هستند و باید حواسمان به همه گروه‌ها باشد و مسئله یأس و ناامیدی را نباید دست‌کم گرفت چون عوامل تشدیدکننده جدی محسوب می‌شود».

تشویق  به  خودکشی  برابر  با  جرم  در  قانون  مجازات

خودکشی در قانون مجازات کشور جرم نیست اما تشویق به آن جرم محسوب می‌شود که سید‌مهدی حجتی وکیل پایه‌یک دادگستری به آن اشاره می‌کند که: «خودکشی در قواعد شرعی و فقهی گناه است اما جرم نیست و قانون‌گذار هم برای آن مجازاتی پیش‌بینی نکرده‌ اما درباره تشویق به خودکشی قانون جرائم رایانه‌ای قانون‌گذار برای کسانی که از طریق فضای مجازی دیگران را به خودکشی تشویق می‌کنند، به‌عنوان یک رفتار مستقل جرم‌انگاری کرده است. پس اگر کسی در فضای سایبر و مجازی دیگران را به خودکشی تشویق کند، جدا از اینکه فرد مرتکب خودکشی بشود یا نشود، این رفتار جرم است و به‌طور‌کلی در قانون جرائم رایانه‌ای به این موضوع اشاره شده است. حتی اگر خودکشی ناموفق هم باشد؛ باز جرم تلقی نخواهد شد. در قانون اعمال دیگری هم داریم که از نظر شرع گناه است‌ اما در قانون جرم‌انگاری نشده است. مثلا دروغ‌گفتن گناه است اما در قانون جرم‌انگاری نشده. خیلی از اعمال به این شکل جرم‌انگاری نشده، همه اینها به باب حدود نظرات فقهی دارد».