مسافری برای توافق

‌عبدالرحمن فتح‌الهی: سید بدر بن حمد البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، با بدرقه علی نجفی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسقط، عصر دیروز برای دیدار با مقامات کشورمان عازم تهران شد و پس از مراسم استقبال رسمی با حسین امیرعبداللهیان، همتای ایرانی خود دیدار و رایزنی کرد. در نشست خبری امیرعبدالهیان و البوسعیدی همه چیز به کلی‌گویی و پرداختن به موضوعات غیر مرتبط با دستور کار و هدف سفر وزیر امورخارجه عمان به ایران گذشت که مؤید محرمانه بودن پیام این حضور ناگهانی رئیس دستگاه دیپلماسی عمان در تهران است. قبل از عزیمت بوسعیدی به تهران، ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان هم صبح دیروز در نشست خبری خود با خبرنگاران با اعلام اینکه وزیر خارجه عمان به تهران سفر می‌کند و با تأکید بر اینکه عمان از شرکای خوب ایران است، به ذکر این نکته پرداخت که «ایران در استفاده از فرصت‌های دیپلماتیک برای تأمین حقوق ملت ایران غفلت نمی‌کند و از ظرفیت‌های کشورهای دوست که علاقه‌مند هستند در مسیر دستیابی به توافق سازنده کمک کنند استفاده می‌کند و از چنین رویکردهای سازنده‌ای استقبال می‌کند». این کلی‌گویی‌های ناصر کنعانی با کلیدواژه‌هایی مانند «توافق سازنده» و «استقبال از رویکرد سازنده» حکایت از این دارد که رئیس دستگاه سیاست خارجی سلطنت عمان از طرف آمریکایی‌ها برای ایران حامل پیامی است که یا به موضوع تبادل زندانیان دوتابعیتی یا توافق هسته‌ای یا هر دو ارتباط دارد؛ هرچند ناظران تأکید دارند در شرایط کنونی و با توجه به مواضع مقامات تهران به خصوص مقامات واشنگتن اکنون گزینه پررنگ‌تر به تلاش مسقط برای آزادی زندانیان دوتابعیتی بازمی‌گردد. امیرعبداللهیان اواخر خرداد سفری به چهار کشور حوزه خلیج فارس از جمله عمان داشت. وی در این سفر با همتای عمانی دیدار و درباره مناسبات دوجانبه و تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی با تمرکز بر موضوع مذاکرات به گفت‌وگو پرداخت. هیثم بن طارق، سلطان عمان نیز هفتم خرداد سفری دوروزه به تهران داشت که پس از آن دور جدید مذاکرات پشت پرده تهران – واشنگتن آغاز شد. لذا سفر بوسعیدی در میانه ادعاهای رسانه‌ای مبنی بر ادامه مذاکرات و حتی حصول توافق نشان از این دارد که مسقط باید حامل پیام مهمی برای تهران از سوی واشنگتن باشد. در همین باره جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی کاخ سفید روز یکشنبه جاری (۲۵ تیر) در اظهارنظر خود کدهایی برای مأموریت وزیر امور خارجه عمان به تهران داد. سالیون اگرچه صراحتا عنوان کرد «دولت جو بایدن به هیچ توافق واقعی با ایران بر سر مسئله هسته‌ای نزدیک نیست»، اما در مورد اینکه آیا آمریکا به تفاهمی با ایران برای آزادی چهار آمریکایی زندانی در ایران رسیده یا نه، اذعان کرد که «ما بسیار سخت‌کوشانه تلاش کرده‌ایم آزادی چهار آمریکایی بازداشتی در ایران را تضمین کنیم؛ از روزی که بایدن به قدرت رسید چنین کرده‌ایم. در تلاش برای دستیابی به توافقی که موجب آزادی آنها شود، با ایران به طور غیرمستقیم در ارتباط بوده‌ایم. تاکنون به تفاهمی نرسیده‌ایم که موجب آزادی آنها شود. به تلاش در این زمینه ادامه می‌دهیم. امیدوارم آن را تحقق ببخشیم». نکته حائز اهمیت در میان جملات جک سالیوان اعتراف به مذاکره با تهران بر سر «چهار زندانی» است. تا پیش از این، محور رایزنی‌ها برای آزادی زندانیان دوتابعیتی بر سر سه زندانی (سیامک نمازی، عماد شرقی و مراد طاهباز) بود و بنا به اخبار واصله پیش‌کشیدن درخواست جدید آمریکا برای اضافه‌کردن زندانی چهارم باعث توقف و بن‌بست مذاکرات تهران - واشنگتن با میانجیگری عمانی‌ها شده بود. اکنون که بنا به گفته صریح مشاور امنیت ملی کاخ سفید، مذاکره با تهران بر سر چهار زندانی ادامه دارد، نشان می‌دهد که ایران احتمالا با قبول درخواست آمریکا برای اضافه‌کردن زندانی چهارم برای تبادل و مذاکره عملا گفت‌وگو‌ها را از حالت بن‌بست، توقف و شکست خارج کرده است. در همین رابطه «شرق» در گزارش بیستم تیرماه با عنوان «توافق و زندانی شماره ۴؟» به نقل از برخی مقامات در دولت سیزدهم که تأیید نشده، این را مطرح کرده بود که سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور، گویا آماده است چهارمین زندانی را به عنوان بخشی از توافق با آمریکایی‌ها آزاد کند. با‌این‌حال، صدا‌های مخالفی در بین نهاد‌های با‌نفوذ وجود دارد که اصرار دارند سرنوشت چهارمین زندانی باید به عنوان موضوعی جداگانه مورد بحث قرار گیرد. ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، در نشست خبری دو هفته پیش خود هم تأکید کرد که «موضوع تبادل زندانیان همچنان در دستور کار ما‌ست و طرفین با حسن نیت به دنبال ایفای نقش در این زمینه هستند». لذا بازشدن پای زندانی چهارم در مذاکرات نشان می‌دهد که نگاه مثبت سید ابراهیم رئیسی بر صدای مخالفان چربیده است و اکنون مذاکرات تهران و واشنگتن بر سر تبادل چهار زندانی است که می‌تواند اقتضائات جدیدی را به مذاکرات تزریق کند و احتمالا  بدر البوسعیدی در همین رابطه پیامی برای تهران داشته باشد». پیش از این نیز جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا، در مصاحبه‌ای با روزنامه الشرق به رایزنی‌های واشنگتن با تهران درباره تبادل زندانیان اعتراف و تأکید کرد توافق هسته‌ای قریب‌الوقوعی با ایران در کار نیست، اما مذاکرات بر سر تبادل زندانیان ادامه داد. کربی اذعان کرد که نمی‌تواند به جزئیات این مذاکرات پشت پرده با طرف ایرانی اشاره کند. با‌این‌حال، به گفته سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید، درباره بازگرداندن شهروندان آمریکایی بازداشت‌شده در ایران و روسیه با تهران و مسکو مذاکراتی جدی در جریان است. پیرو این مواضع، برخی رسانه‌های غربی قبل‌تر مدعی حصول توافق‌هایی بین ایران و ایالات متحده بر سر آزادی شهروندان آمریکایی بودند که البته مقامات دولت بایدن نیز به تکرار این ادعاها را رد کردند. اواخر خرداد‌، متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، عنوان کرده بود: «دوست دارم پشت تریبون بایستم و بگویم توافقی برای بازگرداندن شهروندان آمریکایی به خانه حاصل شده، اما این اتفاق رخ نداده است. این مسئله‌ای است که کماکان روی آن کار می‌کنیم و وقت و منابع زیادی برای محقق‌شدن آن صرف می‌کنیم». تأکید جیک سالیوان، جان کربی و ناصر کنعانی بر وجود مذکرات پشت پرده بین تهران و واشنگتن برای تعیین تکلیف زندانیان دوتابعیتی، در شرایطی صورت می‌‌گیرد که بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، به‌تازگی و پیش از عزیمت دیروز خود به تهران از دستاورد بزرگ در مذاکرات آمریکا و ایران و نزدیک‌‌بودن دستیابی آنان به توافق بر سر زندانیان و همچنین برنامه هسته‌ای سخن گفته بود. حال باید دید که این سفر چه سرنوشتی را برای این مذاکرات رقم می‌زند و در آینده‌ای نزدیک شاهد توافق بر سر زندانیان دوتابعیتی خواهیم بود یا خیر؟