مرگ خاموش

روز گذشته سالگرد دومین سالی بود که دستور منع تحصیل دختران افغانستان در دبیرستان از سوی طالبان داده شد. هرچند دختران تا اوایل زمستان پارسال توانستند در دانشگاه‌ها حضور داشته باشند و البته با محدودیت‌ها و کلاس‌های تفکیک‌شده. سالگرد دوساله‌شدن ممنوعیت تحصیل دختران در مقطع متوسطه در افغانستان، در سال ۲۰۲۳ با نخستین روز برگزاری هفتادوهشتمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک مصادف شده است. آنتونیو گوترش، دبیر‌کل سازمان ملل، با یادآوری از این روز، ممنوعیت تحصیل دختران را «نقض توجیه‌ناپذیر حقوق بشر» خواند. گوترش در این یادداشت نوشت: «این نقض توجیه‌ناپذیر حقوق بشر است که صدماتی طولانی‌مدت به کل یک کشور وارد می‌کند. دختران به مدرسه تعلق دارند، طالبان ممنوعیت تحصیل دختران در مقاطع راهنمایی و دبیرستان را لغو کنند و به آنها اجازه دهند به مراکز تحصیلی بازگردند». همچنین به گزارش روزنامه هشت صبح افغانستان ادامه و گستردگی ممنوعیت‌های طالبان علیه زنان، سبب شده شمار زیادی از دختران جوان با مشکلات جدی روانی دست‌وپنجه نرم کنند. به‌گفته این زنان و دختران، ادامه وضعیت موجود برایشان مرگ تدریجی و سقوط ارزش‌ها شمرده می‌شود. زنان و دختران بازمانده از آموزش و کار تأکید می‌ورزند که سلطه طالبان، آنان را به «حد مرگ» خسته کرده است و هنوز روشن نیست که حاکمیت این گروه تا چه زمانی سرنوشت آنان را به گروگان خواهد گرفت. یکی از دختران جوان که بارها به خودکشی فکر کرده است، می‌گوید قبلا از طریق دکان‌داری امرار معیشت می‌کرد، اکنون علاوه بر رنج ناشی از اعمال ممنوعیت طالبان و محرومیت از کار، بار حرف‌های طعنه‌آمیز خانواده خود را نیز بر دوش می‌کشد. او می‌گوید: «اعضای خانواده می‌گویند که درس خواندی، مصرف کردی، چه شدی؟ یک دکان داشتم، طالب آمد و هرچه از دهنش برآمد، برایم گفت. آخر هم گفت که نباید زنان دکان داشته باشند، چون فساد می‌کنند». طالبان با برگشت دوباره به قدرت، با وجود وعده‌های مکرر مبنی بر تغییر و پذیرش حقوق زنان و رعایت حقوق بشر در افغانستان، زنان را به‌صورت جمعی از فضای عمومی حذف کرده‌ و حق آموزش، تحصیل و کار را از آنان گرفته‌اند. شماری از دانشجویان که در نیمه‌های دوره تحصیلی خود قرار داشتند، اکنون خود را محبوس در خانه می‌پندارند و غم ‌و اندوهی بر دل دارند که به قول خودشان بیان‌ناپذیر است. در همین حال، شماری از فعالان حقوق زن می‌گویند که بحران سلامت روان که منجر به افزایش آمار خودکشی شده، مورد توجه نهادهای حقوق‌بشری قرار نگرفته است. به گفته آنان، تشدید بحران گرسنگی باعث شده بحران مرگ تدریجی زنان به فراموشی سپرده شود. یکی دیگر از فعالان حقوق زن، می‌گوید که فراگیری تفکر خودکشی و صحبت از این پدیده در رسانه‌های جمعی، نشان‌دهنده یک فاجعه عمیق و خفته در درون جامعه است که به‌زودی پیامدهای ویرانگر آن نمایان خواهد شد. به گفته او، باید درباره «مرگ خاموش» زنان حرف زده است.