تربیت‌های پرآسیب

شرق: هرازگاهی شاهد رسانه‌ای‌شدن رفتار خشونت‌آمیز معلمی از مناطق مختلف کشور هستیم. البته در مواردی هم این اخبار حتی رسانه‌ای هم نمی‌شوند. آخرین اخبار مربوط به این موضوع برمی‌گردد به ماجرای اخراج پسربچه‌ای هشت‌ساله از مدرسه و تشنج به دلیل فشار ناشی از این واقعه تا جراحت داخلی دانش‌آموز 13ساله در پی هل‌دادن معلم که مورد دوم توسط آموزش و پرورش لرستان هم تأیید شد. اما در همین روزهای گذشته روایت مادر دانش‌آموز ششم ابتدایی از مدرسه صدیقه طاهره فردیس کرج به «شرق» رسید که طبق گفته‌های این مادر، به دلیل رفتار غیراصولی معلم، فرزندش و بسیاری دیگر از دانش‌آموزان دچار اضطراب شدید و افت تحصیلی شده‌اند. موضوعی که تاکنون توسط مدرسه بررسی نشده است.

دختر  مملو  از  استرس است

مادر این دانش‌آموز کلاس ششم ابتدایی که در مدرسه صدیقه طاهره فردیس کرج تحصیل می‌کند، به شرایط روحی فرزندش اشاره می‌کند که حتی از روان‌پزشک هم تأییدیه‌ای دال بر آسیب‌زابودن کلاس درس گرفته و می‌گوید: «متأسفانه معلم دختر من در سن بازنشستگی بوده و حتی خودشان هم اعلام کردند در سن بازنشستگی هستند و حالا در دو شیفت تدریس می‌کنند. ایشان هر روز سر کلاس بچه‌ها را با رفتار خاص خود شکنجه روحی می‌دهد. دختر من اصلا اضطراب نداشت، اما امسال دچار استرس و اضطراب شدید شده است. بنابراین من مجبور شدم دخترم را نزد روان‌پزشک ببرم. حتی به دکتر گفتم نامه‌ای به دست من برساند که نشان دهد به دلیل شرایط کلاس فرزندم دچار این مشکلات روحی شده که متخصص نوجوان‌ها، نامه را هم نوشت تا مدرسه اقدامات لازم را انجام دهد. این در حالی است که قبلا هم با معلم صحبت کرده بودم و از ایشان خواهش کردم تغییر رویه دهند. چون روش ایشان تنبیه‌کردن بچه‌ها به روش تهدید است. طبق صحبت مادرها معمولا بچه‌ها با گریه به خانه می‌آیند چون بدون هیچ علت مشخصی معلم به آنها منفی می‌دهد. برای همین بچه‌ها همیشه می‌ترسند و در حال گریه هستند. حتی برای کوچک‌ترین کار به این بچه‌ها منفی می‌دهد. به طور مثال بچه‌ها به گروه‌های چندنفره تقسیم شده‌اند که اگر یک نفر در گروه کاری کرده باشد باعث منفی‌گرفتن بقیه شود و همه با هم منفی می‌گیرند. در حالی که وقتی مداد بچه‌ها هم زیر میز می‌افتد معلم به بچه‌ها منفی می‌دهد و همه گروه با هم منفی می‌گیرند. برای همین چند روز قبل همه بچه‌ها با دختر من به چالش برخورده بودند که تو باعث این موضوع شدی. این اختلاف پیش‌آمده بین بچه‌ها و دختر من تا یک هفته ادامه پیدا کرده بود. من از معلم خواستم اگر می‌خواهند این کار را انجام دهند حداقل فقط تنها به دختر من منفی دهند تا باعث بار روانی او نشود. حتی ما از معلم خواستیم روششان را تغییر دهند، چون امسال بچه‌ها دچار استرس و تنش روحی بسیاری شده‌اند. مادرهای کلاس همه از روند کار ایشان گله داشتند ولی گفتند همینی که هست و دوباره همین روند را ادامه دادند. این معلم بچه‌ها را در سؤال و جواب کتبی می‌ترساند و دیگر دختر من از استرس نمی‌تواند جواب شفاهی دهد. تا کلاس پنجم تمام نمرات دخترم خیلی خوب بود اما امسال افت شدید کرده و هنگام پاسخ شفاهی جواب‌ها را یادش می‌رود. این معلم بچه‌ها را تمسخر می‌کند مثلا دختر من موهای فری دارد و بارها سر کلاس گفته تو شبیه پسرها هستی یا یک بار سر کلاس گفته از یک بازی قدیمی که مادر و پدرهای شما انجام می‌دادند نام ببرید که دخترم گفته من با پدرم تیله‌بازی می‌کنم و معلم گفته پس پدرت با تیله به کله‌ات زده که این‌طور هستی. این بچه مدام مورد تمسخر قرار می‌گیرد و هر روز صبح می‌گوید نمی‌خواهم به مدرسه بروم. هفته‌ای یک روز هم غیبت می‌کند. من در مدرسه گفتم دخترم اضطراب دارد و معلم مدام بچه‌ها را تهدید می‌کند که ما امتحان نمی‌گیریم همین منفی‌ها نمره‌های شما خواهد بود. دخترم می‌گوید من امسال قبول نمی‌شوم. حتی نحوه تدریس هم مشکل دارد و همه مادرها می‌گویند بچه‌ها حتی درس را هم خوب یاد نمی‌گیرند...».

مصدومیت   شدید   دانش‌آموز ۱۳ساله   با   کتک  معلم

روزهای گذشته خبر مصدومیت دانش‌آموزی 13ساله به دست معلم خود هم رسانه‌ای شد. مدیرکل آموزش و پرورش لرستان درخصوص حادثه منجر به مصدوم‌شدن یک دانش‌آموز کوهدشتی توضیح داده و گفته بود: حدود چهار هفته پیش یکی از دانش‌آموزان پایه دوم آموزشگاه متوسطه اول در کوهدشت توسط یکی از همکاران کادر اجرائی شاغل در آموزشگاه فوق به دنبال «ارتکاب عمل ناشایست و غیرقابل ذکر» توسط این دانش‌آموز در انظار سایر دانش‌آموزان و عصبانیت آنی همکار فرهنگی، هل داده شد و ضربه‌ای به او وارد شد. این دانش‌آموز ۱۳ساله در کلاس بر زمین افتاد که به همین دلیل دچار جراحت داخلی شد. به دنبال این اتفاق تأسف‌بار، دانش‌آموز فوق توسط همکاران شاغل در آموزشگاه به همراه اولیای دانش‌آموز به بیمارستان امام(ره) کوهدشت اعزام شد و تحت مداوا قرار گرفت. این دانش‌آموز در طول مدت درمان، بستری در بیمارستان و همچنین پس از آن نیز به طور مداوم و منظم توسط مدیریت و معاونان آموزش و پرورش کوهدشت و همچنین عوامل اجرائی و آموزشی آموزشگاه از جمله خانواده فرهنگی ضارب مورد عیادت، رسیدگی و سرکشی قرار گرفته است. همچنین اقدامات اداری لازم همچون جابه‌جایی و لغو ابلاغ همکار فرهنگی از پست و آموزشگاه محل حادثه با سیر مراحل تخلفات اداری انجام شده است. در طول این مدت، با توجه به جو عشیره‌ای منطقه و برای جلوگیری از تنش، چند نفر از ریش‌سفیدان برای وساطت، اخذ رضایت و جبران خسارت به حضور خانواده دانش‌آموز رسیده‌اند اما خانواده همچنان خواستار پیگیری از طریق محاکم قضائی هستند.

تنبیه  بدنی  یک  دانش‌آموز  در مدرسه

نهم مهرماه هم ابلاغ معلمی به دلیل تنبیه بدنی یک دانش‌آموز لغو شد. همان روزها عکسی مبنی ‌بر ضرب‌ و شتم یک دانش‌آموز توسط معلم در فضای مجازی لرستان منتشر شد که واکنش‌های زیادی را به‌ همراه داشت. بنابراین ابلاغ معلم لغو و به هیئت بدوی رسیدگی به تخلفات اداری آموزش ‌و پرورش لرستان معرفی شد.

عبدالله بهاروند مدیر آموزش‌ و پرورش ناحیه ۲ خرم‌آباد اعلام کرده بود: بنا به دستور مدیرکل آموزش ‌و پرورش لرستان، ابلاغ این معلم لغو شد و همکاری با این فرهنگی بازنشسته به پایان رسید. پرونده فرهنگی بازنشسته در روستای ده‌محسن با هماهنگی با اداره‌ کل آموزش‌ و پرورش لرستان به هیئت بدوی رسیدگی به تخلفات کارکنان ارجاع داده شده‌ است. همواره تأکید کرده‌ایم که دانش‌آموزان امانت ما در مدارس هستند و هرگونه تنبیه بدنی در مدرسه ممنوع است.

آسیب چشم به دلیل تنبیه معلم

بهمن سال قبل هم خبر آسیب به چشم یک دانش‌آموز سروصدای بسیاری به پا کرد، بر اساس روایت‌های منتشرشده یکی از چشمان دانش‌آموز روستایی شهرستان خاش در پی تنبیه معلم پرورشی با شلنگ به خون نشست، ۲۰ درصد بینایی‌اش آسیب دید و حالا آب‌مروارید آورده است. علی، دانش‌آموز کلاس چهارم به هم‌میهن گفته بود؛ معلم به صورت مستقیم سه ضربه با شلنگ به او زده. یکی به دست، دومی به سینه و سومی به صورت. با این حال اعلام شده بود دو ماجرای متفاوت از برخورد فیزیکی با این دانش‌آموز اهل روستای نصرت‌آباد شهرستان خاش سیستان و بلوچستان روایت می‌شود. مدیر مدرسه می‌گوید شوخی بود و پدر دانش‌آموز و دانش‌آموز تنبیه‌شده، تأکید می‌کنند که ضربه به‌طور مستقیم به صورت خورده است و به احتمال زیاد چشم این دانش‌آموز نیاز به جراحی دارد.

بر اساس ماده ۸۱ آیین‌نامه اجرائی جدید مدارس مصوب سال ۱۴۰۰، تنبیه بدنی دانش‌آموز و سوءرفتار با او به هر دلیل و تحت هر شرایطی ممنوع است و با متخلفان برابر قوانین و مقررات رفتار می‌شود. مدیر مدرسه باید همکاران خود را نسبت به امور انضباطی (ممنوعیت تنبیه بدنی و سوء‌رفتار با دانش‌آموز) آگاه کند. منظور از سوء‌رفتار هرگونه فعل یا ترک فعل عمدی است که سلامت جسمی، روانی، اخلاقی یا اجتماعی کودک و نوجوان را در معرض خطر و آسیب قرار دهد از قبیل ضرب و جرح، محبوس‌کردن، سوءاستفاده جنسی، توهین یا تهدید نسبت به کودک یا نوجوان در صورتی که جنبه تعدیلی نداشته باشد با قراردادن در شرایط سخت یا قراردادن او در شرایط سخت و غیرمتعارف یا خودداری از کمک به او است.

تنبیه به دلیل شهریه

معمولا سالی چند خبر مربوط به تنبیه کودکان در مدرسه، منتشر می‌شود که این موضوع با واکنش‌های بسیاری از طرف والدین و کارشناسان این حوزه روبه‌رو می‌شود. یکی از اخباری که سال 95 اهمیت بسیاری پیدا کرد، ماجرای تنبیه دانش‌آموزی به دلیل شهریه مدرسه بود. رسانه‌ها در همان سال اعلام کرده بودند که در پی تنبیه بدنی یکی از دانش‌آموزان مدرسه شهید چمران اسدآباد از توابع شهرستان فهرج، سرباز معلم متخلف برکنار و به پادگان اعزام می‌شود. زیرا فیلمی در فضای مجازی دست به دست شده بود که گروهی از دانش‌آموزان محروم یک مدرسه در جنوبی‌ترین نقطه استان کرمان در این فیلم عنوان می‌کردند که معلم به دلیل عدم پرداخت شهریه آنها را تنبیه کرده است اما چند روز بعد از آن آموزش و پرورش استان در فیلمی جدید اعلام کرد که چنین امری ساختگی است که در فیلم دیگری مشخص شد دانش‌آموز در یکی از مدارس شهرستان محروم فهرج در شرق استان کرمان به دلیل اینکه توسط معلمش تنبیه شده، با مصدومیت مواجه شده و بینایی چشم چپ این فرد مختل شده است. این بار آموزش‌وپرورش استان کرمان ضمن تأکید صحت حادثه از مردم عذرخواهی کرد و طبق بررسی‌های خبرگزاری مهر در مراحل ابتدایی بروز این حادثه و قبل از رسانه‌ای‌شدن، وضعیت درمانی و روند بهبود دانش‌آموز مصدوم را پیگیری کرده است. حتی سربازمعلم نیز همان روز از کار برکنار و به پادگان محل خدمتش بازگردانده شد.

کودکان، مهم‌ترین عنصر  جامعه

این قبیل اتفاقات که معمولا سالی چند بار تیتر رسانه‌ها می‌شود، هشداری است که سیستم آموزشی باید توجه ویژه به آن داشته باشد. طبق آنچه رسانه‌ها اعلام کردند؛ آیین‌نامه انضباطی دانش‌آموزان که 17 ماده و هشت تبصره دارد در پانصد‌و‌چهل‌وچهارمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش در تیر ۱۳۷۱ تصویب و با امضای محمدعلی نجفی، وزیر وقت آموزش و پرورش ابلاغ شد. از سال ۷۱ تاکنون اما چندین هزار پرونده قضائی برای تنبیهات بدنی دانش‌آموزان شکل گرفتند و در چند هزار مورد دیگر هم پیش از شکایت ماجرا به‌طور موقت خاتمه یافت؛ تنبیهاتی که چه منجر به حکم قضائی و محکومیت معلمان متخلف شود و چه حتی اصلا به مرحله شکایت نرسد، در نهایت اثر روانی خود را به جای خواهد گذاشت و شاید تا دوران کهن‌سالی هم زندگی و روان انسان‌هایی را که روزی دانش‌آموز بودند، تحت تأثیر قرار دهد. این آیین‌نامه اما دقیقا چه می‌گوید و در چه سطحی تنبیه دانش‌آموز را ممنوع کرده است؟ به عنوان مثال ماده ۷۷ این آیین‌نامه انضباطی «اعمال هرگونه تنبیه از قبیل اهانت، تنبیه بدنی و تعیین تکالیف درسی جهت تنبیه» را ممنوع اعلام کرده است. اما این آیین‌نامه چه سطحی از تنبیه را مجاز شمرده است؟ براساس ماده ۷۴ این آیین‌نامه «قصور و سهل‌انگاری دانش‌آموزان نسبت به انجام وظایف خود تخلف محسوب می‌شود. مدیر، شورای مدرسه، معاونان و مربیان موظف‌اند قبل از اعمال هرگونه تنبیه از وضع و موقعیت محصل آگاهی یابند و در جست‌وجوی انگیزه و علت تخلف برآیند و نسبت به رفع آن اقدام کنند». با این توضیح اما پس از طی این مراحل و در صورتی که روش‌های تربیتی در دانش‌آموز مؤثر نباشد، در این صورت ماده ۷۶ آیین‌نامه انضباطی انواع تنبیه برای دانش‌آموزان را تعیین کرده است. براساس این ماده «دانش‌آموزان متخلفی که راهنمایی‌ها و چاره‌جویی‌های تربیتی در آنها مفید و مؤثر نمی‌افتد، با رعایت تناسب به یکی از روش‌های زیر مورد تنبیه قرار می‌گیرند: ۱- تذکر و اخطار شفاهی به‌طور خصوصی؛ ۲- تذکر و اخطار شفاهی در حضور دانش‌آموزان کلاس مربوط؛ ٣- تغییر کلاس، در صورت وجود کلاس‌های متعدد در یک پایه با اطلاع ولی دانش‌آموز؛ ٤- اخطار کتبی و اطلاع به ولی دانش‌آموز؛ ۵- اخراج موقت از مدرسه با اطلاع قبلی ولی دانش‌آموز، حداکثر برای مدت سه ‌روز؛ ۶- انتقال به مدرسه دیگر». اگرچه این چند ماده به خوبی شرایط قانونی ایران درباره تنبیه بدنی دانش‌آموزان را آشکار می‌کند و هرگونه تنبیه فیزیکی یا بدنی را ممنوع می‌شمارد، اما چند قانون عمومی دیگر مانند قانون حمایت از حقوق اطفال و نوجوانان مصوب سال ۹۹ هم به شیوه‌ای دیگر این تنبیهات را جرم‌انگاری کرده است. بنابراین آموزش و پرورش با تکیه بر قوانین جاری باید توجه کامل‌تری به اصول رفتاری معلم‌های خود داشته باشد.