آب ژرف و سازگاری با خشکسالی در ایران

دکتر فرود شریفی که رئیس انجمن سازگاری با خشکی و خشکسالی ایران است، در برنامه‌ای تلویزیونی در ۲۷ دی‌ماه ۱۴۰۲ گفت: «یکی از این راهکارهایی که جهان به‌ دنبال آن رفته، استحصال آب ژرف است که در دنیا سابقه‌ای بیش از صد سال دارد و از چین، آمریکا، استرالیا، هند و لیبی تا عربستان و اردن و دیگر کشورها پیش‌از‌آن تجارب مختلفی در اکتشاف، حفاری، استحصال، بهره‌برداری و انتقال این آب‌ها داشتند... . صد درصد موافق استحصال آب ژرف هستم... مثلا در استان سیستان‌و‌بلوچستان که ما منابع آب‌های ژرف استراتژیکی داریم، باید الان از آنها استفاده کنیم؛ چراکه امنیت مردم ما و تأمین آب شرب هم‌وطنانمان با همین منابع آبی گره خورده است، چرا باید منابع آب پایدار و تجدیدپذیری در کشور باشد؛ اما از آنها استفاده نکنیم؟... هیچ راه‌حل دیگری برای سیستان‌وبلوچستان به‌ جز آب ژرف و انتقال آب وجود ندارد». در ۱۷ مهر ۱۴۰۲ با حکم وزیر جهاد کشاورزی، دکتر فرود شریفی به‌عنوان مشاور وزیر جهاد کشاورزی در امور جنگل، مرتع و آبخیزداری منسوب شد.

وزیر نیروی دولت دوازدهم در سال ۱۳۹۸ گزارش داد که «با حفاری در نزدیکی زابل و استخراج نمونه از عمق دوهزارو 191‌متری، مشخص شد که آب دارای مقدار زیادی نمک است و رسانایی الکتریکی، EC آن، 25 هزار میکرو زیمنس بر سانتی‌متر بود. آب به این شوری نه آشامیدنی است و نه برای اهداف کشاورزی مناسب است. وقتی رسانایی الکتریکی بیش از دوهزارو 250 باشد، به دلیل وجود یون‌های زیاد کربنات و بی‌کربنات و سدیم است و pH بالایی دارد. این منابع راهبردی آب‌های زیرزمینی هزاران سال طول می‌کشد تا دوباره تجدید شوند؛ بنابراین باید فقط در موارد خاص و با دقت زیاد و به دلایل موجه مورد بهره‌برداری‌های ویژه قرار گیرند. حفاری هر چاه آب خیلی ژرف سالانه به حدود 7.5 میلیون دلار 

نیاز دارد».

برداشت 75 تا 62 کیلومتر مکعب در سال از آب‌های زیرزمینی ایران به علت محدودیت‌های فیزیکی منابع آب‌های زیرزمینی جدید، به تخلیه و شورشدن بیشتر آب‌های زیرزمینی در مناطق وسیع خشک و نیمه‌خشک مرکز و شرق ایران منجر شده که نشان‌دهنده «خطر شوری بسیار زیاد» برای آب آبیاری است. طرح‌های اکتشاف آب مانند طرح اکتشاف آب‌های بسیار ژرف، اگر به‌عنوان آب آشامیدنی و آبیاری مورد استفاده قرار گیرد، چه‌بسا بتواند با صرف هزینه‌های خیلی زیاد، موقتا عطش مناطق دارای تنش آبی در کشور را برطرف کند؛ ولی توجه کنیم که هزینه‌بر و برای محیط زیست مضر هستند.

استخراج آب‌های زیرزمینی بسیار ژرف می‌تواند عواقب خطرناکی برای محیط زیست داشته باشد. این موضوع به دلیل عوامل متعددی ازجمله تغییر چرخه طبیعی آب، کاهش سفره‌های زیرزمینی و احتمال آلودگی است. یکی از نگرانی‌های اولیه درباره استخراج آب‌های زیرزمینی بسیار عمیق، تغییر چرخه طبیعی آب است. چرخه آب که شامل فرایندهایی مانند تبخیر، تراکم و بارش است، تعادل ظریفی است که میلیون‌ها سال است که برقرار بوده است. هنگامی که آب زیرزمینی ژرف استخراج می‌شود، با حذف آب از سیستم، این تعادل را به هم می‌زند. این می‌تواند منجر به کاهش سطح کلی آب در سفره شود که به نوبه خود می‌تواند بر سطح آب و چرخه طبیعی آب تأثیر بگذارد.

سفره‌های آب زیرزمینی برای تأمین آب هم برای انسان و هم برای محیط زیست ضروری هستند. استخراج بیش از حد از آب‌های زیرزمینی بسیار ژرف می‌تواند منجر به تخلیه این منابع حیاتی شود. بهره‌برداری از آب‌های بسیار ژرف (که در ژرفای بیش از هزارو 500 متر واقع‌اند) می‌تواند عواقب درخورتوجهی برای اکوسیستم‌هایی که به این منابع آبی متکی هستند، داشته باشد. کاهش سفره‌های آب زیرزمینی منجر به شورترشدن آب باقی‌مانده می‌شود. هنگامی که آب‌های زیرزمینی ژرف استخراج می‌شوند، آب بسیار شور به سطح می‌آید و سلامت انسان و محیط زیست را به خطر می‌اندازد. استخراج آب‌های زیرزمینی بسیار ژرف می‌تواند پیامدهای خطرناکی برای محیط زیست داشته باشد. می‌تواند به تغییر چرخه طبیعی آب، تخلیه سفره‌های زیرزمینی و آلودگی محیط منجر شود.