تنش در بابالمندب چه تأثیری بر اقتصاد جهان دارد؟
آتش «سرخ» و دادههای جهانی
دریای سرخ تنها مسیر به کانال سوئز است و کوتاهترین مسیری که آسیا را به اروپا متصل میکند. نزدیک به ۱۲ درصد تجارت جهانی و ۳۰ درصد تجارت با کشتیهای کانتینری از طریق کانال سوئز انجام میشود و حالا در غیاب روسیه در بازار انرژی اروپا، این مسیر برای اروپاییان اهمیت بیشتری پیدا کرده است؛ چراکه اروپا برای تأمین نیازهای انرژی خود مجبور شده پس از جنگ روسیه و اوکراین، کشورهای آسیایی را جایگزین روسیه کند. با این حال هماکنون اوضاع در دریای سرخ ناآرام است و انصارالله یمن که به تنگه مهم بابالمندب و دریای سرخ اشراف دارند، اعلام کردهاند در حمایت از فلسطینیهای غزه، کشتیهای تجاری اسرائیلی را در دریای سرخ مورد حمله قرار میدهند.
شرق: دریای سرخ تنها مسیر به کانال سوئز است و کوتاهترین مسیری که آسیا را به اروپا متصل میکند. نزدیک به ۱۲ درصد تجارت جهانی و ۳۰ درصد تجارت با کشتیهای کانتینری از طریق کانال سوئز انجام میشود و حالا در غیاب روسیه در بازار انرژی اروپا، این مسیر برای اروپاییان اهمیت بیشتری پیدا کرده است؛ چراکه اروپا برای تأمین نیازهای انرژی خود مجبور شده پس از جنگ روسیه و اوکراین، کشورهای آسیایی را جایگزین روسیه کند. با این حال هماکنون اوضاع در دریای سرخ ناآرام است و انصارالله یمن که به تنگه مهم بابالمندب و دریای سرخ اشراف دارند، اعلام کردهاند در حمایت از فلسطینیهای غزه، کشتیهای تجاری اسرائیلی را در دریای سرخ مورد حمله قرار میدهند. این شرایط سبب شده که آمریکا و متحدان اروپایی خود گشتزنی در دریای سرخ را افزایش داده و حملاتی را علیه یمن ترتیب دهند، اما به نظر میرسد این غائله پایان نیافته است. حالا رویترز مدعی شده است چین تلاش میکند از ابزار روابط تجاری خود با تهران استفاده کرده و مقامات جمهوری اسلامی ایران را متقاعد کند که انصارالله را مهار کند؛ با این حال ایران هم اعلام کرده که گروههای مقاومت منطقه از تهران دستور نمیگیرند و به صورت مستقل عمل میکنند.
چین اما در شرایط تحریم حدود ۹۰ درصد نفت ایران را خریداری میکند و سرمایهگذاریهای اقتصادی سنگینی در کشورهای خاورمیانه انجام داده است.
چرا دریای سرخ برای اقتصاد جهان مهم است؟
دریای سرخ تنها مسیر به کانال سوئز است و برخی از بزرگترین مصرفکنندگان کالاهای تجاری در اروپا را به تأمینکنندگان اصلی کالاها در آسیا مرتبط میکند. چیزی حدود ۱۲ درصد از تجارت جهانی از طریق کانال سوئز انجام میشود و این سهم برای کشتیهای کانتینری به ۳۰ درصد میرسد. ارزش کل کالاهایی که از طریق کانال سوئز در یک سال مبادله میشود، به بیش از یک تریلیون دلار میرسد. همچنین حجم
درخور توجهی از نفت خام و محصولات پتروشیمی خاورمیانه و هند برای رسیدن به اروپا از دریای سرخ عبور میکند. تحریمهای غرب علیه روسیه هم باعث شده دریای سرخ به یک شریان اصلی برای کرملین و تجارت نفت خام آن تبدیل شود؛ چراکه مسکو در حال حاضر، بخش بزرگ نفت خام و محصولات پتروشیمی خود را به مشتریان آسیایی میفروشد.
بلومبرگ در گزارشی نوشته است که حملات در دریای سرخ به کشتیهای تجاری باعث شده تجارت جهانی با بزرگترین اختلال خود پس از همهگیری کووید۱۹ همراه شود. انصارالله به دنبال حملات اسرائیل به نوار غزه، کشتیهای مرتبط با اسرائیل را هدف قرار میدهد، اما برخی کشتیهای تجاری که هدف قرار گرفتهاند، ادعا میکنند ارتباطی با اسرائیل نداشتهاند. پس از این ماجرا کشتیهای جنگی آمریکا و متحدان اروپایی آن گشتزنی در دریای سرخ را دو برابر کردهاند.
با این حال بلومبرگ نوشته است که نشانهای از پایان این حملات دیده نمیشود و بسیاری از شرکتهای حملونقل دریایی، به کشتیهای کانتینری خود دستور دادهاند از مسیر دریای سرخ اجتناب کرده و از قسمت جنوبی قاره آفریقا به سوی مقصد حرکت کنند؛ اتفاقی که باعث میشود مسیر این کشتیها طولانیتر شود و به تبع آن، هزینه حملونقل کالا افزایش داشته باشد. طبق اطلاعات جمعآوریشده بلومبرگ تا پایان دسامبر ۲۰۲۳، بیش از نیمی از ناوگان کشتیهای کانتینری که بهطور معمول از دریای سرخ و کانال سوئز تردد میکنند، از این مسیر اجتناب کردهاند. انتقال مسیرهای حملونقل دریایی از کانال سوئز که مسیر میانبر میان آسیا و اروپا محسوب میشود به سوی قاره آفریقا، میتواند زمان سفرها را ۲۵ درصد افزایش دهد و برآورد میشود که اگر تغییر مسیر کشتیهای کانتینری به سوی آفریقا ادامهدار باشد، قیمت کالاها از کفش گرفته تا مواد غذایی و نفت، ممکن است با افزایش روبهرو شود.
همچنین نگرانیهایی درخصوص اختلال در انتقال حاملهای انرژی وجود دارد؛ آنهم در زمانی که اروپا بهطور فزایندهای به گازی که توسط نفتکشها حمل میشود، متکی است تا بتواند قطعشدن گاز روسیه به روی اروپا را جبران کند. در همین زمینه مهر به نقل از روزنامه آلمانی «ولت آم زونتاگ» (Welt am Sonntag) به نقل از سرویس اقدام خارجی اروپا (EEAS) در گزارشی نوشته است که حملات ارتش ملی یمن به کشتیهای تجاری، ۳۶۰ میلیون یورو در ساعت خسارت وارد میکند. بر اساس اعلام این رسانه، این رقم اخیرا توسط یکی از دیپلماتهای برجسته اتحادیه اروپا در نشست
۲۷ نماینده مسئول در کمیته سیاسی و امنیتی اتحادیه اروپا (PSC) ذکر شده است. دلایل این هزینه سنگین طولانیشدن مسیر کشتیهای تجاری تا شش هزار کیلومتر، افزایش هزینههای انرژی، حملونقل و تردد کشتیها و اختلال در زنجیره تأمین عنوان شده است. همچنین دویچهوله نوشته است که اسامه ربیعی، رئیس اداره کانال سوئز مصر، روز پنجشنبه پنجم بهمن سال جاری در تلویزیون «الشرق» گفته است که درآمد این کانال در ژانویه ۲۰۲۴ نسبت به ماه مشابه سال گذشته ۴۴ درصد کاهش داشته است.
ادعای رویترز درباره پیغام چین به ایران
حالا رویترز مدعی شده است چین به دنبال آن است که از ابزار روابط تجاری خود با ایران استفاده کرده و ایران را متقاعد به مهار انصارالله کند. این در حالی است که ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، دخالت ایران در تنشهای دریای سرخ را رد کرده و گفته است که نیروهای مقاومت در منطقه دستورات خود را از تهران نمیگیرند و نماینده کشورهای خود هستند. او تأکید کرده است «گروههای مقاومت هشدار دادهاند که در صورت به پایان نرسیدن جنایات جنگی و حملات علیه فلسطینیها در غزه گروههای مقاومت دستبسته نخواهند بود».
این در حالی است که خبرآنلاین به نقل از رویترز نوشته این رسانه آمریکایی مدعی شده است مقامهای چین از همتایان ایرانی خود خواستهاند تا به مهار انصارالله یمن که به کشتیهای تجاری در دریای سرخ حمله میکنند، کمک کنند.
این رسانه در ادامه به نقل از چهار منبع و یک دیپلمات آگاه در ایران نوشت که چنین درخواستی از سوی مقامات چینی در طول چندین نشست با مقامات ایران مطرح شده است. این منابع اما جزئیات بیشتری از گفتوگوها و اینکه چنین بحثهایی چه وقت صورت گرفته است، در اختیار رویترز قرار ندادهاند.
یک مقام ایرانی که در جریان این دیدارها و گفتوگوها بوده است، بدون اینکه بخواهد نامش فاش شود، در گفتوگو با رویترز مدعی شده است که اصل حرف چین مراقبت از منابع پکن است و در صورت آسیبدیدن این منابع روابط تجاری چین نیز تحت تأثیر قرار میگیرد. خطوط کشتیرانی تجاری در دریای سرخ و خلیج عدن که به مقصد اسرائیل در حرکت بودند در ماههای اخیر به دنبال جنگ اسرائیل و غزه در معرض حملات موشکی و پهپادی ارتش ملی یمن بوده است. انصارالله یمن که تنگه استراتژیک بابالمندب را در تیررس خود دارند، میگویند در حمایت از حماس و فلسطینیهای غزه به کشتیها حمله میکنند و میخواهند تا اسرائیل حملات خود به باریکه غزه را متوقف کند. این پیغام در حالی از سوی پکن مطرح شده است که چین بزرگترین شریک تجاری ایران در دهه اخیر به شمار میرود؛ اما در عین حال روابط تجاری میان دو کشور در این مدت نامتوازن بوده است. برای مثال، طبق دادههای ردیابی نفتکشها، بیش از ۹۰ درصد از صادرات نفت خام ایران سال گذشته راهی پالایشگاههای نفت چین شده است. با این حال، نفت ایران تنها ۱۰ درصد از واردات نفت خام چین را به خود اختصاص میدهد و پکن مجموعهای از تأمینکنندگان دیگر را برای تأمین و جبران کمبودهای نفت خود در دسترس دارد.
وزارت امور خارجه چین در پاسخ به سؤالی درباره برگزاری نشستهایی با ایران برای گفتوگو درباره حملات جاری در دریای سرخ اعلام کرد: «چین روابط نزدیک و دوستی صمیمانهای با کشورهای خاورمیانه دارد و متعهد به تقویت امنیت و ثبات در این منطقه و نیز به دنبال توسعه و شکوفایی روابط و منابع مشترک است». در بیانیه وزارت خارجه چین همچنین آمده است: «ما قویا از کشورهای خاورمیانه در تقویت استقلال استراتژیک خود و اتحاد و همکاری برای حل مسائل امنیتی منطقه حمایت میکنیم».
از سوی دیگر، به گفته یک مقام ارشد آمریکایی، واشنگتن از چین خواسته است از اهرم فشار خود بر ایران برای متقاعدکردن این کشور به مهار حملات انصارالله استفاده کند.
