دولت با 16 همت مابه‌التفاوت ارز دارو چه کرد؟

میترا شهبازی: نفس بیماران تنفسی با تصمیم مسئولان سازمان غذا و دارو و تغییر نرخ جدید ارز دارو برای برخی داروها از‌جمله داروهای تنفسی به شماره افتاده است. تغییر نرخ ارز اسپری‌های تنفسی از 28‌هزار‌و 500 تومان به 47 هزار تومان در حالی فارغ از نوسانات نرخ ارز و صعود پیکان تورم در کشور از سوی تصمیم‌سازان و مسئولان نظام سلامت اعمال شد که در نخستین گام تبعات آن دامان بیماران تنفسی به‌ویژه جانبازان را گرفته و نفس‌هایشان را به شمارش انداخته است.

مشکل از زمانی آغاز شد که سازمان غذا و دارو واردات برخی داروها مانند اسپری‌های تنفسی را بدون توجه به اینکه مشابه تولید داخل دارد یا خیر، به گروه کالایی 22 تغییر داد. اقدامی که بسیاری از متخصصان و کارشناسان بر این نکته اتفاق نظر داشتند که سازمان باید به موازات این تصمیم، منابع ارزی آن را نیز در نظر می‌گرفت تا کوچک‌ترین تنش یا لرزشی موجب کمبود داروی بیماران نشود.

نه‌تنها منابع ارزی برای این مهم در نظر گرفته نشد، بلکه از زمانی که داروهای تنفسی همراه با بسیاری از داروهای وارداتی در گروه کالایی 22 قرار گرفته و ارز آنها از 28هزارو 500 تومان به 47 هزار تومان تبدیل شد، قیمت‌ها رو به افزایش گذاشت و بیماران بار هزینه این تصمیم‌گیری سازمان غذا و دارو را از جیب خود پرداختند.

ضمن آنکه تصمیم‌سازان فراموش کردند که در ‌این ‌میان نرخ ارز گروه کالایی 22 به‌طور مسلم ثابت نبوده و با نوسان نرخ ارز در کشور و تورم ناپایدار، صف قیمت‌گذاری داروها در مقایسه با هر محموله با هر نوسان بسیار پرازدحام خواهد شد و همین خود عاملی برای مشکلات تأمین و توزیع دارو و از دسترس خارج‌شدن دارو از دست بیمار خواهد بود. بیمارانی که بخشی از آنان را جانبازانی تشکیل می‌دهند که ممد حیات‌شان تنها به این داروهای تنفسی بند است.

برخوردهای ایذایی و تصمیم‌سازی‌های مستقل و فارغ از مشاوره‌های تخصصی و کارشناسانه مدیران سازمان غذا و دارو این روزها رمق را از شرکت‌های تولیدکننده و واردکننده دارو گرفته و نبود نقدینگی تبدیل به مانع بلندی بر سر راه تولید و دسترسی بیماران به داروهای مدنظرشان شده است. در کنار آن، این‌گونه تصمیمات خلق‌الساعه نیز موجب شده است که نیاز به نقدینگی شرکت‌های دارویی روز‌به‌روز افزایش یابد و بدون پیش‌بینی منابع ارزی آن، پرداخت از جیب بیماران نیز افزایش یابد.

اگرچه اجرای هرگونه سیاست و تصمیمی در این روزهای برزخی دولت متوقف شده است، اما آن‌گونه که به گوش می‌رسد، این تصمیمات قرار بوده است نه برای تعداد محدودی از داروها بلکه برای همه داروهای تحت لیسانس گرفته شود که خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.

روند تبدیل ارز دارو به نیمایی شروع شده

وحید هاشم‌ بیک‌محلاتی، نایب‌رئیس انجمن پخش دارو، در همین راستا اظهار کرد: همان‌طور که در ماه‌های اخیر گفته شده، قرار است ارز دارو از 28‌هزار‌و 500 تومان به نیمایی تبدیل شود. هرچند این مسئله برای بازار دارویی ایران غریب نیست و پیش ‌از این نیز برخی از اقلام دارویی با ارز نیمایی قیمت‌گذاری شده بودند، اما نگرانی‌ها درباره گران‌شدن داروها همچنان وجود دارد.

او با اشاره به اینکه مکانیسم قیمت‌گذاری دارو با ارز نیمایی باعث می‌شود قیمت‌ها متغیر باشد، افزود: به‌این‌ترتیب افزایش قیمت به دلیل این تغییرات، دور از انتظار نیست، اما احتمال دارد به دنبال آن کمبود دارویی بروز نیابد. البته همین الان خیلی از داروها از‌جمله اسپری‌های تنفسی دچار کمبود هستند که دلیل اصلی آن نیز همان تغییر نرخ ارزی است که سال 1401 انجام شد و دولت مسئولیت این موضوع را بر ‌عهده گرفت که پرداخت‌کننده زنجیره تأمین دارو شود.

محلاتی ادامه داد: همان‌طور که دکتر صادقیان، مدیرکل اداره دارو، به‌تازگی در مصاحبه‌ای هشدار به پرداخت‌نشدن پول دارو داد، به دلیل پرداخت دیرهنگام و کمتر از حد تعیین‌شده، خیلی از داروها دچار کمبود شده‌اند.

این فعال صنعت دارو تأکید کرد: حدود سه فصل است که در مقایسه با مدت مشابه قبل دچار کاهش تعدادی عرضه به بازار شده‌ایم. علت اصلی هم این است که دولت در پرداخت مابه‌التفاوت نرخ ارز دچار مشکل شده و نتوانسته ریال پرداخت کند. حالا به این موضوع تخصیص کم ارز را هم اضافه کنید که به مشکلات می‌افزاید؛ بنابراین این کمبودها وجود دارد.

به گفته محلاتی قرار بود با پرداخت مابه‌التفاوت نرخ ارز به مصرف‌کننده نهایی،‌ گرانی ایجاد نشود، اما در عمل این اتفاق نیفتاده و موضوع فقط مختص به اسپری نیست و مردم در تمام حوزه‌های دارویی این گرانی را لمس می‌کنند.

افزایش بیش از 2 برابری پرداخت از جیب بیماران

نایب‌رئیس انجمن پخش دارو و مکمل تهران با اشاره به افزایش پرداختی از جیب مردم که برخلاف برنامه اعلامی از سوی مسئولان دولتی است، گفت: بازار دارویی در سال 1400 رقمی در حدود 60 هزار میلیارد تومان بوده که از این عدد 30 هزار میلیارد تومان از جیب مردم پرداخت شده است، اما همین بازار در سال 1402، 160 هزار میلیارد تومان است و پرداختی از جیب مردم به بیش از 80 هزار میلیارد تومان افزایش یافته؛ یعنی مردم بیش از دو برابر پرداخت داشته‌اند، بنابراین طرح دولت آن‌طور که ادعا می‌شد مردم با گرانی مواجه نشوند، اجرا نشده است.

محلاتی اضافه کرد: چون دولت نتوانسته به‌موقع پول حوزه دارو را پرداخت کند، از یک طرف شاهد کمبود هستیم‌ چون کارخانه‌ها نتوانستند تأمین ریال کنند و بانک‌ها هم همراهی نکردند و از طرف دیگر در این شرایط، یکباره به تعداد داروخانه‌ها هم 30 درصد اضافه شد و همگی دست به دست هم دادند که مردم با گرانی و کمبود مواجه شوند.

برای مثال فرض کنید یک داروخانه سر یک چهارراه قرار داشته و برای هر واحد فروش، دو واحد موجودی در انبار نگه می‌دارد، حالا سر همان چهارراه چهار داروخانه اضافه شده است. این در حالی است که به مصرف اضافه نشده است و در مدت دو سال اخیر نه بیماری واگیردار و نه رشد جمعیت خاصی داشته‌ایم که اتفاقی در مصرف رخ دهد؛ پس به اندازه همان یک واحد مصرف یک داروخانه سر چهارراه نیاز وجود دارد، اما چون چند داروخانه دیگر اضافه شده و هرکدام برای تأمین نسخه بیمار باید موجودی نگه دارند و حجم هر داروی انبارشده باید به هشت واحد افزوده شود، همین مسئله به زنجیره تأمین فشار وارد می‌کند. این در حالی است که به گفته محلاتی این شرایط در وضعیتی بروز می‌کند که نه ارز هست و نه منابع مالی کافی در اختیار قرار دارد؛ بنابراین دارو در چنین شبکه‌ای انبار می‌شود و مردم هم از این داروخانه به داروخانه دیگر باید سرگردان شوند.

نایب‌رئیس انجمن پخش دارو و مکمل تهران تأکید کرد: تصمیمات اشتباه سال‌های گذشته مانند افزایش یکباره تعداد داروخانه‌ها، تغییر ناگهانی نرخ ارز، همکاری‌نکردن بانک‌ها و... همگی باعث شده یک‌سری از داروها دچار کمبود شوند.

صرف مابه‌التفاوت نرخ ارز دارو در جایی دیگر

محلاتی درباره تغییر تالار تأمین ارز دارو گفت: این اتفاق در اسفندماه گذشته رخ داده و داروهای مشابه تولید داخل و مولکول‌های جدید ارز تالار دوم دریافت می‌کنند و این تصمیم متعلق به این چند هفته اخیر نیست. نقطه ضعف این تصمیم نیز نحوه تأمین منابع ریالی است.

او افزود: در طرح دارویار یک ارز چهارهزارو 200 تومانی خریداری می‌کردیم که بعد به 28هزارو 500 و حالا هم به بیش از 40 هزار تومان در تالار نیمایی رسیده است. تأمین‌کننده دارو زمانی که می‌خواهد ارز را خریداری کند، به صورت نقد به حساب بانک مرکزی واریز و دولت این مابه‌التفاوت را به صورت نقد دریافت می‌کند، اما پرداخت آن بر اساس نسخی است که در سازمان‌های بیمه‌گر ثبت می‌شود. برای مثال در محدوده دو تا چهار ماه بعد پرداخت انجام دهد.

نایب‌رئیس انجمن پخش دارو و مکمل تهران ادامه داد: بنابراین دولت پول را نقد دریافت می‌کند، اما به صورت نسیه خیلی طولانی آن را خرج می‌کند. همین مابه‌التفاوت مشکل نقدینگی شرکت‌های تولیدکننده و پخش می‌شود و نکته درخور توجه هم اینجاست که سال گذشته دو میلیارد دلار ارز برای دارو اختصاص دادند که اگر تمام این ارز را 28هزارو 500‌ تومانی حساب کنیم و حتی به تالار دوم هم کار نداشته باشیم هر ارزی 24هزارو 300 تومان مابه‌التفاوت با آن چهارهزارو 200تومانی دارد.

او تصریح کرد: اگر این رقم را ضرب در دو میلیارد دلار کنیم، رقمی در حدود 48.6 هزار میلیارد تومان فقط برای دارو می‌شود. این در حالی است که سال گذشته 32 هزار میلیارد تومان برای دارو اختصاص یافت که 16.6 هزار میلیارد تومان فاصله وجود دارد؛ یعنی دولت 48.6 هزار میلیارد تومان پول گرفته اما حداکثر 32 هزار میلیارد تومان پول به دارو پرداخت کرده است. بنابراین دولت 16 هزار میلیارد تومان از این کار درآمد داشته و صرف امور دیگر کرده است. این در حالی است که قرار نبود چنین اقدامی انجام شود و کل این رقم باید صرف امور دارو می‌شد تا مردم کمتر دچار مشکل و گرانی شوند.

به گفته این داروساز، دولت باید مابه‌التفاوت ریال را در اختیار کارخانه‌ها قرار می‌داد تا داروسازان تولید را ادامه دهند تا کشور دچار مشکل نشود. البته اگر همین وضعیت دو سال ادامه یابد، دوباره مشکلات نقد و نسیه برطرف می‌شود اما به هر حال کمبودهایی که این مدت به وجود آمده، در نتیجه همین اقداماتی است که گفته شد.

محلاتی درباره داروهای تنفسی نیز تأکید کرد: یک‌سری از داروها در داخل کشور تولید می‌شود که ارز آنها هنوز تغییر نیافته و ارز 28‌هزار‌و 500‌تومانی دریافت می‌کنند. فقط داروهای تنفسی وارداتی ارزشان نیمایی شده است که گران‌تر و پرداخت از جیب بیمار هم افزایش می‌یابد. البته در اینجا ممکن است دولت این سیاست را داشته باشد که داروی تولید داخل با قیمت ارزان‌تر در دسترس باشد و کسی که می‌خواهد نسخه خارجی تهیه کند، خودش مابه‌التفاوت آن را پرداخت کند.