شگفتی‌های مغز زنان نسبت به مردان

به گزارش وزارت بهداشت، یک متخصص جراحی مغز و اعصاب‌ با اشاره به شگفتی‌های مغز انسان، قدرت مغز انسان در پردازش اطلاعات را ۳۰ برابر بیشتر از ابرکامپیوترهای فعلی جهان عنوان کرد. دکتر علیرضا زالی ضمن گرامیداشت روز جهانی مغز اظهار کرد: دلیل نام‌گذاری این روز توسط انجمن بین‌المللی مغز این است که در دهه‌های آینده بیماری‌های مغز و اعصاب بخش مهمی از بار بیماری‌ها را به خود اختصاص خواهند داد. با توجه به اینکه بخش زیادی از بیماری‌های مغز و اعصاب قابلیت پیشگیری دارند، انتخاب این روز به منظور معطوف‌کردن توجه مردم و مسئولان و سیاست‌گذاران کشورهای مختلف به سلامت مغز با نگاه پیشگیرانه است. متأسفانه پیش‌بینی می‌شود که در سال‌های آتی در روند جهانی از جمله ایران با افزایش این بیماری روبه‌رو شویم؛ آمار جهانی دلالت بر این دارد که ۳۵ درصد افراد بالای ۸۵ سال در خطر ابتلا به آلزایمر قرار دارند. بروز آلزایمر در سنین زیر ۶۵ سال شایع نیست و در صورت ابتلای فرد زیر ۶۵ سال نیاز به بررسی‌های تکمیلی وجود دارد.

زالی با اشاره به اینکه مغز یکی از پیچیده‌ترین اندام‌های بدن است، گفت: پرمصرف‌ترین بخش بدن از نظر انرژی مغز است؛ مغز تنها دو درصد وزن بدن را تشکیل می‌دهد اما ۲۵ درصد برون‌ده قلب به مغز اختصاص دارد. وی با بیان اینکه وزن مغز انسان حدود هزار‌و 360 گرم است، توضیح داد: وزن مغز مردان ۱۰ درصد بیشتر از وزن مغز زنان است، اما این به معنای باهوش‌تر‌بودن مردان نیست. برای مثال، وزن مغز انیشتین هزارو 230 گرم بوده که از وزن مغز یک انسان نرمال نیز کمتر است. چگالی یا تراکم سلول‌های عصبی در زنان بیشتر از مردان است.

وی درباره برخی از شگفتی‌های مغز زنان که مردان از آن محروم هستند، گفت: مثلا مردان وقتی جلوی تلویزیون روزنامه می‌خوانند فقط حواسشان به روزنامه است و متوجه وقایع اطراف نمی‌شوند، اما زنان آشپزی، تماشای تلویزیون، توجه به فرزندان و... را به صورت هم‌زمان انجام می‌دهند و این از ویژگی‌های مغز زنان است که هم‌زمان چند وظیفه و کار را انجام می‌دهند. در مغز بخشی به نام هیپوکامپ وجود دارد که با حافظه و پردازش اطلاعات ارتباط مستقیم دارد که در زنان از مردان بزرگ‌تر است و در دوران قاعدگی زنان به دلیل نوسانات هورمونی، فعالیت هیپوکامپ تغییر می‌کند و در ابتدای این دوره با انتهای آن متفاوت است. روزانه بیش از ۵۰ هزار فکر به ذهن ما خطور می‌کند که متأسفانه ۷۰ درصد آنها افکار منفی (خودبینی، ترس، استرس، اضطراب و...‌) است. در طول هر دقیقه مغز این توانایی را دارد که سه‌هزارو 500 فکر به ذهنش خطور کند و قدرت پردازش اطلاعات در مغز انسان ۳۰ برابر ابرکامپیوترهای فعلی جهان است.

این استاد دانشگاه با اشاره به وجود ۱۰۰ میلیارد نورون مغزی و ۶۴۴ کیلومتر عروق خونی در جمجمه انسان، گفت: اگر قسمتی از مغز انسان به اندازه یک دانه ماسه را در نظر بگیریم در آن بیش از ۱۰هزار نورون و هزارو 500 سیناپس اتصالات عصبی وجود دارد.

این متخصص جراحی مغز و اعصاب با بیان اینکه در هنگام تکامل جنین نیز در هر دقیقه هشت‌ هزار سلول عصبی تولید می‌شود، گفت: تعداد سلول‌های عصبی ما هنگام تولد یکسان است و تغییر نمی‌کند، اما پدیده‌ای تحت عنوان انعطاف‌پذیری مغز که با تشکیل اتصالات مغز ایجاد می‌شود باعث تکامل مغزی شده که این فرایند از هنگام تولد تا ۲۵‌ سالگی ادامه می‌یابد. از ۲۵ سالگی به بعد فرایند پیر‌شدن یا aging شروع می‌شود. اما با بالا‌رفتن سن، برخی مهارت‌های انسان افزایش می‌یابد؛ مثلا از ۸۰ سالگی به بعد توان مهارتی واژگانی افراد توسعه می‌یابد.

وی با بیان اینکه از ۲۰ هزار سال پیش تاکنون مغز بشر به اندازه یک توپ تنیس کوچک‌تر شده، گفت: یک‌سری از کارکردهای مغز ما در طول زمان کمتر شده است.

زالی با اشاره به اینکه موقعیت‌یابی (GPS) در طول تکامل مغز انسان از گذشته به ما به ارث رسیده است، گفت: اما وقتی از GPS گوشی همراه استفاده می‌کنیم این توانایی در مغز ما تحلیل می‌رود. از اواسط قرن ۱۸ تقریبا ۱۳.۵ نمره IQ بشر به دلیل واگذاری بخشی از فعالیت‌های مغزی ما کم شده است. زالی با بیان اینکه بزرگی مغز نشانه هوش بیشتر انسان نیست، گفت: مغز انسان‌های نئاندرتال ۱۰ درصد از انسان امروزی بزرگ‌تر بوده است.

زالی استفاده از یک نیم‌کره مغز را یک باور غلط برشمرد و گفت: جز بحث تکلم و نگارش، ما در آنِ واحد از هر دو نیمکره مغز استفاده می‌کنیم.

به گفته وی، انسان در حالت عادی از تمام بخش‌های مغز خود استفاده می‌کند و حتی در حالت خواب نیز مغز انسان فعال است.

زالی با اشاره به وابستگی شدید مغز انسان به قند گفت: مغز انسان فقط پنج تا ۱۰ دقیقه می‌تواند نرسیدن خون و اکسیژن را تحمل کند و بعد از آن سلول‌های مغزی آسیب می‌بیند.

وی با اشاره به ویژگی‌های شگفت‌انگیز مغز گفت: مغز انسان می‌تواند تا ۱۱ روز بی‌خوابی و تا دو روز عدم دریافت آب را تحمل کند؛ همچنین پیش‌بینی می‌شود تا ۲۰ روز با استفاده از برخی ذخایر انرژی بدون غذا دوام بیاورد.

زالی با اشاره به کاوش‌های صورت‌گرفته در شه سوخته خاطرنشان کرد: اولین جراحی جمجمه و مغز دنیا توسط ایرانیان انجام شده است. این جراحی مربوط به یک دختر ۱۳‌ساله‌ دارای جمجمه بزرگ‌تر از حد معمول و بیماری هیدروسفالی (افزایش آب مغز) بوده است. پزشکان ایران باستان با ایجاد یک سوراخ در داخل استخوان آهیانه سمت راست جمجمه این بیمار، آب اضافه مغز را خارج کردند. زالی با اشاره به اثر‌بخشی این جراحی گفت: مطالعات نشان داده که این بیمار تا یک سال پس از انجام این عمل جراحی زنده بوده است. اولین چشم مصنوعی نیز در شهر سوخته یافته شده که مربوط به چشم چپ یک خانم ۳۵‌ساله در پنج هزار سال پیش است. با توجه به این استعداد و پیشرفت ایرانیان، امروز در حوزه جراحی مغز و اعصاب در اقصانقاط کشور جراحان برجسته مغز و اعصاب در لبه دانش حرکت می‌کنند.