بحران اعتماد

وزیر امور خارجه ایالات متحده آمریکا، روز گذشته در یازدهمین سفر منطقه‌ای خود از زمان آغاز جنگ اسرائیل و حماس وارد تل‌آویو شد. درحالی‌که ایالات متحده به دنبال احیای تلاش‌های آتش‌بس پس از هدف قرار دادن یحیی سنوار، رهبر ارشد حماس است، بلینکن با مقامات ارشد اسرائیل از جمله بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر، و یوآو گالانت، وزیر دفاع، دیدار کرد. این سفر در ‌حالی انجام می‌شود که فقدان اعتماد میان آمریکا و اسرائیل نمایان‌تر شده است. از یک سو، اسرائیل قبل از اجرای عملیات ترور سید‌حسن نصرالله، دبیر کل حزب‌الله لبنان، واشنگتن را در جریان قرار نداد تا دولت بایدن به روش‌های مختلف مانعی در این مسیر ایجاد نکند. از طرف دیگر، نقض امنیتی بزرگی که مربوط به انتشار تدارکات اسرائیل برای حمله متقابل علیه ایران بود نیز به نگرانی‌ها دامن زد. ادعا شده که این اسناد توسط فردی در جامعه اطلاعاتی ایالات متحده و سپس وزارت دفاع ایالات متحده افشا شده است. اطلاعات به‌طور کامل از طریق استفاده از تجزیه‌و‌تحلیل تصاویر ماهواره‌ای جاسوسی و نظارتی آمریکا جمع‌آوری شده است. این اسناد که ابتدا در کانالی تلگرامی ظاهرا همسو با ایران منتشر شده، باعث شد باز هم مسئله تکراری بی‌اعتمادی اسرائیل به دولت دموکرات در واشنگتن به بحث روز تبدیل شود. پیش از این نیز اتفاقی تکراری در دولت باراک اوباما رخ داده بود. در چنین شرایطی و در کنار دیگر موانع، برخی کارشناسان معتقدند رسیدن به توافق آتش‌بس و آزادی گروگان‌ها همچنان دور از دسترس به نظر می‌رسد؛ زیرا هیچ‌یک از طرف‌های درگیر جنگ غزه از خواسته‌های اصلی‌شان عقب‌نشینی نکرده‌اند.

هواپیمای حامل بلینکن فقط چند ساعت پس از پرتاب موشک از سوی حزب‌الله لبنان به مرکز اسرائیل فرود آمد؛ پرتابی که آژیرهای حمله هوایی را در پرجمعیت‌ترین مناطق اسرائیل به صدا درآورد، اما هیچ خسارت یا جراحتی در پی نداشت. ارتش اسرائیل گفت که پیش‌تر پنج پرتابه حزب‌الله را رهگیری کرده اما یکی از آنها در یک منطقه باز فرود آمده است. ارتش اسرائیل همچنین گفت‌ ۱۵ پرتابه دیگر در همان زمان از لبنان به سمت شمال اسرائیل شلیک شد.

آنتونی بلینکن در جریان این سفر منطقه‌ای که تا روز جمعه ادامه دارد، با رهبران و مقام‌های ارشد دیپلماتیک عربستان سعودی، امارات متحده عربی، اردن، مصر و قطر هم دیدار می‌کند. ایالات متحده، مصر و قطر ماه‌ها مذاکرات میان اسرائیل و حماس را میانجیگری کرده‌اند. این کشورها تلاش می‌کنند به توافقی دست یابند که در آن حماس ده‌ها گروگان را در ازای پایان جنگ غزه، آتش‌بس پایدار و آزادی اسرای فلسطینی آزاد کند. با وجود این تلاش‌ها، اسرائیل و حماس یکدیگر را به طرح خواسته‌های جدید و غیرقابل قبول متهم کرده‌اند و مذاکرات در ماه آگوست متوقف شد.

اسرائیل در‌حال‌حاضر در‌ حال انجام عملیات بزرگ دیگری در شمال غزه است که به گفته مقامات بهداشتی محلی طی دو هفته گذشته صدها فلسطینی را قربانی کرده است. این مقامات، اعلام نکرده‌اند که چه تعداد از قربانیان از اعضای حماس بوده‌اند.

آژانس توسعه سازمان ملل متحد روز گذشته اعلام کرد‌ جنگ‌ اسرائیل و حماس، اقتصاد فلسطین را ویران کرده و تقریبا تمام جمعیت غزه را در فقر قرار داده است. بنا‌ به گزارش این سازمان، شاخص‌های کیفیت زندگی فلسطینیان در اموری مانند بهداشت و آموزش پس از آغاز جنگ اسرائیل در غزه، ۷۰ سال به عقب برگشته است. چیتوس نوگوچی، کارشناس آژانس توسعه سازمان ملل، با اشاره به آغاز مطالعه‌ای درمورد تأثیرات اقتصادی-اجتماعی جنگ غزه، گفت‌ اقتصاد سرزمین‌های فلسطینی -‌نوار غزه و کرانه باختری‌- اکنون ۳۵ درصد کمتر از شروع تهاجم سال قبل اسرائیل به غزه است. به گفته او، بر‌اساس برخی معیارها، سطح فقر در غزه اکنون به ۱۰۰ درصد نزدیک شده و بیکاری اکنون به ۸۰ درصد رسیده است.

ایالات متحده همچنین تلاش کرده آتش‌بس میان اسرائیل و حزب‌الله لبنان را میانجیگری کند، اما این تلاش‌ها نیز با افزایش تنش‌ها در ماه گذشته و هدف قرار گرفتن سید‌حسن نصرالله و دیگر مقام‌ها و فرماندهان ارشد حزب‌الله از بین رفت.

در لبنان نیز اسرائیل حملات هوایی سنگینی را در جنوب بیروت و جنوب و شرق این کشور که پایگاه‌ها و انبارهای مهمات حزب‌الله در آنجا قرار دارند انجام داده است. حزب‌الله نیز صدها راکت، موشک و پهپاد به سمت اسرائیل شلیک کرده است. حزب‌الله لبنان روز گذشته نیز مسئولیت حمله پهپادی به اقامتگاه بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل را در قیصریه بر ‌عهده گرفت. محمد عفیف، مسئول ارتباطات و رسانه حزب‌الله، در یک نشست خبری گفت: «ما در این عملیات تنها بودیم و بنیامین نتانیاهو را هدف گرفتیم‌». محمد عفیف همچنین از اسارت برخی از اعضای این گروه به وسیله ارتش اسرائیل خبر داد. محمد عفیف بدون اشاره به تعداد اسرا، مسئولیت حفظ جان آنها را بر‌ عهده اسرائیل دانست.

‌از طرف دیگر، آسوشیتدپرس به نقل از یک مقام مصری که خواست نامش فاش نشود، نوشت که رونن بار، رئیس آژانس امنیت اسرائیل (شین‌بت)، برای دومین بار در کمتر از یک هفته گذشته به مصر سفر و با مقامات مصری دیدار کرده است.

او گفت‌ مصر‌، کشور میانجی مهم بین اسرائیل و حماس، همچنان با هرگونه حضور اسرائیل در امتداد مرز غزه و مصر مخالف است. حماس گفته است خواسته‌هایش پس از یحیی سنوار بدون تغییر باقی می‌ماند. این گروه گفته است که فقط در مقابل عقب‌نشینی اسرائیل از نوار غزه، برقراری آتش‌بس پایدار و آزادی تعداد زیادی از زندانیان فلسطینی، ده‌ها گروگان اسرائیلی خود را آزاد خواهد کرد. حماس در حمله به اسرائیل در 7 اکتبر سال گذشته بیش از ۲۵۰ نفر را‌ گروگان گرفت. در‌حال‌حاضر ده‌ها نفر از گروگان‌ها در دست حماس باقی مانده‌اند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل نیز متعهد شده است که حماس را نابود کرده و تمامی اسیران را بازگرداند و می‌گوید‌ اسرائیل باید برای جلوگیری از تسلیح مجدد حماس، حضور امنیتی در غزه داشته باشد.

هدایت شورایی حماس؟

در همین حال، خبرگزاری فرانسه به نقل از دو منبع وابسته به حماس اعلام کردند این گروه بعد از یحیی سنوار، قصد انتخاب جانشین ندارد و به سمت شورای رهبری و تعیین یک کمیته حاکم به‌جای تعیین جانشین فردی می‌رود‌ که این کمیته در قطر مستقر خواهد بود. این منابع گفتند کمیته‌ای پنج‌نفره که پس از هدف قرار گرفتن اسماعیل هنیه در تهران تشکیل شد، رهبری حماس را بر عهده خواهد گرفت تا احتمالا در بهار آینده جانشین یحیی سنوار و رهبر این گروه را مشخص کند. گفته می‌شود این کمیته متشکل از نمایندگان کرانه باختری، نوار غزه و فلسطینی‌های مقیم خارج هستند و خلیل الحیه، نماینده غزه، ظاهر جبارین، نماینده کرانه باختری و خالد مشعل، نماینده فلسطینی‌های دیاسپورا، خواهند بود. همچنین محمد درویش به عنوان رئیس شورای مشورتی و فردی دیگر که هنوز مشخص نشده است، به عنوان دبیر دفتر سیاسی این گروه در کمیته مورد اشاره حضور خواهند داشت. پس از یحیی سنوار، گمانه‌زنی‌ها درباره گزینه‌های احتمالی برای جانشینی او آغاز شده است. او بعد از ترور اسماعیل هنیه در تهران‌ رهبر حماس‌ شد.

خبرگزاری رویترز هم اخیرا با انتشار گزارشی به نقل از چند کارشناس نوشت احتمالا رهبر بعدی حماس خارج از غزه باشد و محمد سنوار، برادر یحیی سنوار، نقش بزرگ‌تری در درگیری‌های جاری با ارتش اسرائیل در غزه بر عهده بگیرد. بر‌اساس این گزارش، حماس در فرایند انتخاب رهبر جدید خود باید منافع حامیان خود را هم مد نظر قرار دهد.