زمستان گرم؛ فرصتی برای رهایی از روسیه

جمعی از کشورهای اتحادیه اروپا خواهان وضع مقررات سخت‌گیرانه‌تر درباره واردات گاز طبیعی مایع روسیه هستند؛ اقدامی که می‌تواند عرضه انرژی در کشورهای اروپای مرکزی و شرقی را تحت تأثیر قرار دهد. درحالی‌که اتحادیه اروپا سعی دارد وابستگی خود به انرژی روسیه را در بحبوحه تنش‌های ادامه‌دار مسکو بر سر جنگ روسیه و اوکراین کاهش دهد، کشورهای اروپایی در پی وضع قوانین بیشتر هستند. قوانین پیشنهادی مستلزم ارائه گزارش‌های دقیق‌تر درباره گاز طبیعی مایع روسیه در انبارها و محموله‌های بارگیری‌شده است.

این اقدامات با هدف کاهش وابستگی به انرژی روسیه انجام می‌گیرد، اما ممکن است چالش‌هایی برای کشورهای محصور در خشکی از‌جمله کشورهای اروپای مرکزی و شرقی که جایگزین زیادی برای گاز روسیه ندارند ایجاد کند.

گاز طبیعی مایع که با تانکرهای ویژه از طریق دریا جابه‌جا می‌شود، اهمیت فزاینده‌ای در تأمین انرژی اروپا پیدا کرده است. محموله‌های گاز طبیعی مایع در بنادر بزرگ فرانسه، بلژیک و اسپانیا دریافت شده و پس از تبدیل به گاز، در سراسر اروپا توزیع می‌شوند. یکی از مقامات ارشد سابق اتحادیه اروپا در پی افزایش واردات گاز طبیعی مایع گفت‌ دوران وابستگی به خطوط لوله گاز روسیه به پایان رسیده است. با‌این‌حال، منتقدان می‌گویند اتحادیه اروپا برخی از کشورهای محصور در خشکی از‌جمله مجارستان را تحت فشار گذاشته تا در اسرع وقت از دریافت گاز طبیعی روسیه دست بکشند. با افزایش تحریم‌های مربوط به واردات گاز طبیعی مایع از طریق دریا -‌وارداتی که در نهایت به دست کشورهای محصور در خشکی می‌رسد- منابع سوخت کاهش یافته و گران‌تر می‌شوند. با اینکه اتحادیه اروپا تا حد زیادی واردات نفت روسیه را ممنوع کرده، کشورهای اتحادیه اروپا هیچ تحریمی برای خرید گاز روسیه وضع نکرده‌اند. کمیسیون اروپا، نهاد اجرائی اصلی اتحادیه اروپا، از کشورهای عضو خواسته‌ واردات خود را کاهش دهند تا باعث تأمین مالی صندوق جنگ کرملین نشوند. اتحادیه اروپا اقدامات هدفمندی را در دستور کار قرار داده که جابه‌جایی گاز طبیعی مایع روسیه را در بنادر اروپایی ممنوع می‌کند. این ممنوعیت در سال ۲۰۲۵ اجرائی خواهد شد.

به گزارش اپک‌تایمز، فرانسه و کشورهای حوزه دریای بالتیک در نامه‌ای به کمیسیون اروپا، از اتحادیه اروپا خواستند اقدامات بیشتری را در دستور کار خود قرار دهد. قوانین سخت‌گیرانه گزارش‌دهی، اپراتورهای بخش ذخیره‌سازی را ملزم می‌کند‌ اطلاعات مربوط به گاز طبیعی مایع روسیه در محموله‌های بارگیری‌شده را ارائه کنند و از آنها می‌خواهد که مبدأ محموله‌ها را زیر ذره‌بین قرار دهند. کای مایکنن، وزیر آب‌و‌هوا و محیط‌ زیست فنلاند، پیش از نشست خود به خبرنگاران گفت: «بلژیک تشکیل پرونده خواهد داد و از طرح ممنوعیت و رهگیری محموله‌های گاز طبیعی مایع روسیه حمایت خواهد کرد‌». تغییر چشم‌انداز انرژی اروپا به دلیل نیاز عملی به تأمین و فشارهای ژئوپلیتیک رخ داده است.

آژانس بین‌المللی انرژی چندی پیش گزارش داد‌ انتظار می‌رود تقاضای جهانی برای گاز طبیعی در سال‌های ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ به بالاترین حد خود برسد. رشد تقاضا و افزایش محدود تولید گاز طبیعی مایع به کاهش عرضه منجر می‌شود. از این گذشته، آژانس بین‌المللی انرژی آینده عرضه گاز از طریق خط لوله اوکراین-روسیه را جزء «ابهامات کلیدی» اروپا در زمستان سال جاری دانست. انتقال گاز روسیه از طریق اوکراین به‌رغم جنگ ادامه داشته است. در سال ۲۰۲۳، اتریش، مجارستان و اسلواکی -‌کشورهای محصور در خشکی- ۶۵ درصد از گاز مورد نیازشان را از طریق خط لوله اوکراین تأمین کردند. با‌این‌حال، قرارداد اصلی این انتقال در اول ژانویه ۲۰۲۵ منقضی خواهد شد. جدا از افزایش تقاضا و عرضه محدود، کشورهای اتحادیه اروپا به‌طور کلی از خط لوله روسیه فاصله گرفته‌اند.

داده‌های اتحادیه اروپا نشان می‌دهد‌ سهم روسیه از واردات خط لوله اتحادیه اروپا از بالای ۴۰ درصد در سال ۲۰۲۱ به حدود هشت درصد در سال ۲۰۲۳ کاهش یافته است. با احتساب خط لوله و گاز مایع، روسیه صرفا 

۱۵ درصد از واردات گاز اتحادیه اروپا در سال ۲۰۲۳ را به خود اختصاص داده است. با‌این‌حال، انتقال گاز به‌ویژه برای کشورهای محصور در خشکی مانند اتریش، اسلواکی و مجارستان که از نظر تاریخی به خط لوله روسیه از مسیر ترانزیتی اوکراین متکی بوده‌اند، چالش‌برانگیز بوده است. این سه کشور در سال ۲۰۲۳ حدود ۶۵ درصد از گاز مورد نیاز خود را از طریق خط لوله اوکراین تأمین کردند. برای نمونه، مصرف گاز روسیه در اتریش ۹۵ درصد است اما سهم بقیه کشورهای اتحادیه اروپا ۱۴ درصد است. مجارستان همچنان حدود دوسوم از واردات گاز خود را از روسیه تأمین می‌کند. اگر کشورها برای آینده برنامه‌ریزی نکنند، اتکا به گاز طبیعی مایع می‌تواند به تنظیم قراردادهای پرهزینه در مقایسه با خط لوله مسکو منجر شود. مؤسسه سیاست عمومی بیکر‌ که یک اندیشکده آمریکایی است، در گزارش سال ۲۰۲۳ خود گفت: «اجتناب خریداران اروپایی از تنظیم قراردادهای بلندمدت به این معناست که ممکن است در صورت نیاز به گاز مایع حاضر به پرداخت قیمت‌های بالاتر باشند و قیمت‌ها را افزایش دهند‌».

یان کسپار، محقق مرکز مطالعات اروپایی ماتیاس کوروینوس کالژیوم، به اپک‌تایمز گفت‌ فرانسه، اسپانیا و بلژیک همچنان به خرید گاز مایع روسیه در حجم زیاد برای بازار اروپا ادامه می‌دهند. تحقیقات او نشان داد‌ کشورهای محصور در خشکی مجبورند برای منابع روسیه به دنبال جایگزین باشند و با نظارت بیشتر نهادهای اتحادیه اروپا مواجه هستند، درحالی‌که فرانسه، بلژیک و اسپانیا با اهداف اتحادیه اروپا در راستای کاهش وابستگی به منابع انرژی روسیه هماهنگ هستند. این کشورهای ساحلی به واسطه امکان واردات گاز طبیعی مایع از طریق دریا می‌توانند وابستگی خود به خط لوله روسیه را کاهش بدهند. کسپار گفت: «با یک استاندارد دوگانه و ظاهرسازی تمام‌عیار مواجه هستیم. سیاست انرژی باید واقع‌گرایانه باشد». کسپار افزود: «باید رویکرد واقع‌گرایانه‌ای داشته باشید. نمی‌توان در حوزه انرژی به چارچوب ایدئولوژیک استناد کرد. این کار بسیار خطرناک است‌». او بر نیاز به تنوع‌بخشی تأکید کرد اما امکان انجام آن را برای کشورهای محصور در خشکی مانند مجارستان زیر سؤال برد. کسپار گفت: «کشور کوچکی که به دریا دسترسی ندارد، نمی‌تواند در کوتاه‌مدت همه‌چیز را تغییر بدهد‌».

با‌این‌حال، چابا ماروشواری، معاون وزیر امور خارجه مجارستان در امور امنیت انرژی، ماه گذشته از اتحادیه اروپا به دلیل عدم حمایت کافی از انتقال گاز طبیعی روسیه انتقاد کرد.

ماروشواری در کنفرانس گازتک در هوستون در ماه سپتامبر گفت: «در منطقه ما، کشورهای کوچک، بازارهای کوچک، بازیگران مهم اندک‌شمار و کمبود سرمایه وجود دارد. ایجاد زیرساخت و رفع تنگناها می‌تواند صدها میلیون یورو هزینه داشته باشد که با توجه به وضعیت بازار سوخت شدنی نیست‌». ماروشواری گفت: «تمرکز کمیسیون اروپا روی تأمین مالی پروژه‌های انرژی سبز ناخواسته باعث شده که برخی از کشورها از حمایت لازم برای تنوع‌بخشی محروم بمانند‌». او گفت: «متعاقب جنگ اوکراین، فشار شدید و فزاینده‌ای به ما وارد شد تا هرچه سریع‌تر از سوخت روسیه فاصله بگیریم، اما آنها بودجه لازم را برای انجام این کار در اختیار ما نمی‌گذارند‌».