خروج از سوریه با دستور روسیه

با گذشت بیش از یک هفته از سقوط حکومت بشار اسد، رسانه‌ها از انتشار بیانیه‌ای از سوی رئیس‌جمهور مخلوع سوریه خبر دادند. حکومت بشار اسد هفته گذشته سرنگون شد و او نیز به روسیه فرار کرد. اکنون اسد با انتشار بیانیه‌ای در کانالی تلگرامی که گفته می‌شود به ریاست‌جمهوری سوریه مرتبط است، سعی در مبراکردن خود از اتهامات داشت.

بشار اسد در نخستین بیانیه پس از ترک کشورش و فروپاشی حکومت خود گفت: «او از دمشق به پایگاه حمیمیم (زیر نظر روسیه، در غرب سوریه) نقل مکان کرد تا از آنجا به کار خود ادامه دهد، اما با سقوط آخرین مواضع ارتش، مسکو از فرماندهی پایگاه خواست که بلافاصله در عصر هشتم دسامبر به مسکو برویم».

بشار اسد در این بیانیه که روز دوشنبه از «کانال تلگرامی ریاست‌جمهوری سوریه» منتشر کرد، مدعی شد تا آخرین لحظات در سوریه باقی مانده و وضعیت کشورش را زیر نظر داشت و تا عصر 8 دسامبر سوریه را ترک نکرده بود اما در پی دستور مسکو به فرماندهی پایگاه حمیمیم، از سوریه خارج شد. او حاکمان مسلط‌شده بر دمشق که اکنون اداره امور بخش‌های وسیعی از سوریه را در دست گرفته‌اند، «تروریست» خواند و نوشت: «کشورش در کنترل خرابکاران قرار گرفته است». بشار اسد در بیانیه خود ادعا کرده خروجش از سوریه برنامه‌ریزی‌شده نبود و «در هیچ مقطعی از رویدادها به کناره‌گیری یا پناهندگی فکر نکرده بود». او همچنین مدعی شد پیشنهاد خروج از کشور نیز «از سوی هیچ فرد یا طرفی به او ارائه نشده بود».

او خود را «همان فردی» توصیف کرد که از آغاز جنگ داخلی سوریه «در تلاش برای نجات ملت خود» بوده و «از به خطر انداختن خویش یا فقط برای منافع شخصی، به پیشنهادهای اغواکننده زیاد دست رد زده بود». بشار اسد ادعا کرد تنها راهکار عملی را «در مبارزه با حملات تروریستی» می‌دانست و به آن مشغول بود.

گزارش رویترز در روزهای بعد از خروج بشار اسد از دمشق، با استناد به اظهارات شمار زیادی از مقامات ارشد حکومت وقت و افرادی از حامیان حکومت اسد، حاکی از آن بود که بشار اسد روز 7 دسامبر با فرماندهان امنیتی و نظامی در ساختمان وزارت دفاع در دمشق جلسه داشت و به آنها گفت نیروی کمکی روسیه در راه است و فقط ارتش سوریه باید تا رسیدن روس‌ها مقاومت کند. در شامگاه شنبه، نیروهای شورشی مخالف از حمص عبور کرده و به دروازه‌های دمشق رسیده بودند.

براساس تحقیق رویترز، بشار اسد پس از نشست وزارت دفاع به رئیس دفتر خود گفته بود به خانه می‌رود و بثینه شعبان، مشاور ارشد مطبوعاتی‌اش، را نیز به اقامتگاه خود فراخواند تا نطقی برایش بنویسد. اما به‌جای رفتن به خانه، با هواپیما از دمشق به پایگاه هوایی روسیه در لاذقیه رفت و هنگامی که خانم شعبان به کاخ ریاست‌جمهوری رسید، بشار اسد دیگر رفته بود.

رویترز افزوده بود که ماهر اسد، برادر بشار اسد و از فرماندهان ارشد ارتش او، از فرار برادر بی‌اطلاع مانده بود ولی او نیز بلافاصله 8 دسامبر خود را با بالگرد به عراق رساند و از آنجا به روسیه گریخت. معلوم نیست ولادیمیر پوتین به ماهر اسد نیز پناهندگی داده است یا نه.

بشار اسد در بیانیه خود نوشته است‌ (در مسیر پرواز از دمشق به لاذقیه) می‌دید که نیروهای ارتش سوریه مواضع خود را رها کرده بودند. او افزود: پایگاه حمیمیم هنگامی که به آنجا رسید «مورد حمله شدید پهپادها» قرار گرفت و روس‌ها در پی رسیدن دستور از مسکو تصمیم گرفتند او را نیز با هواپیما به مسکو منتقل کنند.

در‌حالی‌که بشار اسد خروج خود از سوریه را «غیرمترقبه» توصیف کرده، روزنامه فایننشال‌تایمز روز یکشنبه گزارش داد که او در طول دو سال اخیر بیش از ۲۵۰ میلیون دلار را به بهانه‌های مختلف به صورت پول نقد، دلار و یورو، به روسیه رسانده بود. بشار اسد یک روز پس از حرکت شورشی‌ها از ادلب به سوی حلب به مسکو رفت و با ولادیمیر پوتین دیدار کرد. گزارش‌های متعدد حاکی بود که او در آن سفر اسما، همسر و سه فرزند خود را در روسیه باقی گذاشت.

بشار اسد در بیانیه خود نوشت او کسی بوده که «هرگز مقاومت فلسطین و لبنان را رها نکرده و به متحدانی که کنارش ایستادند، خیانت نکرد». او بدون اشاره به برنامه‌های خود برای آینده نوشت: «نمی‌‎تواند مردم خود را رها کرده یا به ارتش و ملتی که به آن تعلق دارد‌ خیانت کند». بشار اسد در پایان ابراز امیدواری کرده که «سوریه بار دیگر آزاد و مستقل» شود.

مردم سوریه فروپاشی حکومت بشار اسد را در خیابان‌های این کشور جشن گرفته و روز جمعه گذشته، در نخستین روز جمعه پس از تحولات، صدها هزار نفر با حضور در مساجد و سپس در خیابان‌ها، بر‌اساس فراخوان احمد الشرع از تحولات استقبال کردند.

سوریه؛ آزمایشگاه کپتاگون

با فروپاشی حکومت بشار اسد، رسانه‌ها از یافتن انبارها و آزمایشگاه‌های متعدد کپتاگون در نقاط مختلف سوریه خبر دادند. بیش از یک دهه است که ماده مخدر کپتاگون در سوریه تولید انبوه می‌شود و حکومت اسد که تحت تحریم‌های شدید غرب قرار داشت، از این طریق کسب درآمد می‌کرد. به نوشته ایندیپندنت و به گزارش عرب‌نیوز، کپتاگون نوعی آمفتامین ارزان‌قیمت و بیش از یک دهه است که به کشورهای خاورمیانه قاچاق می‌شود و سبب آسیب‌های اجتماعی بی‌سابقه‌ای شده است. این قرص‌ به‌راحتی تولید می‌شود، به‌آسانی در دسترس است و با قیمت به‌نسبت ارزان به فروش می‌رسد. در پی سقوط حکومت سوریه، آزمایشگاه‌‌های متعدد تولید کپتاگون که در بخش‌های تحت کنترل حکومت سوریه قرار داشتند به تصرف نیروهای شورشی درآمده‌اند. در این آزمایشگاه‌ها که مشخص بود به‌سرعت و باعجله رها شده‌اند، مواد اولیه، ماشین‌آلات، بسته‌بندی و هزاران هزار قرص کپتاگون کشف شدند.

با‌این‌حال، کرولاین رز، مدیر «برنامه نقاط کور راهبردی» در مؤسسه نیولاینز، معتقد است حتی نباید لحظه‌ای تصور کرد که فروپاشی حکومت اسد به‌ معنای پایان تجارت کپتاگون است، هرچند تجارت این ماده مخدر دستخوش تغییراتی خواهد شد. هیئت تحریرالشام و بسیاری از جوامع سوریه شروع به برچیدن محل‌های تولید و سوزاندن قرص‌های کپتاگون کرده‌اند. ابومحمد الجولانی، رهبر هیئت تحریرالشام، نیز در سخنرانی پیروزی‌اش در مسجد اموی دمشق به طور مشخص به این ماده مخدر و نقش حکومت اسد در تولید آن اشاره کرد و گفت کشور به «یکی از بزرگ‌ترین کارخانه‌های کپتاگون‌سازی در جهان تبدیل شده است و امروز، سوریه در‌حال پاکسازی از این ماده است».

داده‌های مؤسسه نیولاینز حاکی از تغییر الگوی تجارت کپتاگون در ماه‌های منتهی به فروپاشی اسد است و نشان می‌دهد آزمایشگاه‌هایی در کشورهایی مانند عراق، لبنان و ترکیه ظاهر شده‌اند و حتی در کشورهای اروپایی مانند آلمان و هلند نیز مشاهده شده‌اند.