جاده‌های مرگ؛ چرا تصادفات جاده‌ای در ایران همچنان بالاست؟
هوا بوی بهار گرفته، چمدان‌ها بسته شده و خانواده‌ها با شوق راهی سفرند. مقصد هرچه باشد -شمال سبز، کویر آرام یا شهری تاریخی- همه امید دارند تعطیلاتی شاد و به‌یادماندنی را سپری کنند. اما برای برخی، این سفر هرگز به پایان نمی‌رسد. یک لحظه غفلت، یک جاده ناایمن یا یک راننده خواب‌آلود کافی است تا نوروز از جشن به عزا تبدیل شود. سالانه هزاران خانواده ایرانی داغدار عزیزانی می‌شوند که در جاده‌های کشور جان می‌بازند. چرا ایران همچنان یکی از بالاترین نرخ‌های تصادفات جاده‌ای را دارد؟ چه عواملی در این فاجعه بی‌پایان نقش دارند؟
هوا بوی بهار گرفته، چمدان‌ها بسته شده و خانواده‌ها با شوق راهی سفرند. مقصد هرچه باشد -شمال سبز، کویر آرام یا شهری تاریخی- همه امید دارند تعطیلاتی شاد و به‌یادماندنی را سپری کنند. اما برای برخی، این سفر هرگز به پایان نمی‌رسد. یک لحظه غفلت، یک جاده ناایمن یا یک راننده خواب‌آلود کافی است تا نوروز از جشن به عزا تبدیل شود. سالانه هزاران خانواده ایرانی داغدار عزیزانی می‌شوند که در جاده‌های کشور جان می‌بازند. چرا ایران همچنان یکی از بالاترین نرخ‌های تصادفات جاده‌ای را دارد؟ چه عواملی در این فاجعه بی‌پایان نقش دارند؟
نگاهی به آمار؛ فاجعه‌ای که هر سال تکرار می‌شود
بر‌اساس گزارش سازمان پزشکی قانونی، در سال ۱۴۰۲ بیش از ۱۷ هزار نفر در تصادفات جاده‌ای ایران جان خود را از دست دادند و حدود ۳۰۰ هزار نفر مصدوم شدند. این آمار وحشتناک، ایران را در میان پنج کشور نخست جهان از نظر تلفات جاده‌ای قرار می‌دهد. فقط در ایام نوروز، که سفرهای جاده‌ای افزایش چشمگیری دارند، بیش از هزارو 200 نفر جان باخته و هزاران نفر مجروح می‌شوند. مقایسه با سایر کشورها: در حالی که نرخ تلفات جاده‌ای در کشورهای توسعه‌یافته به حدود پنج تا ۱۰ نفر در هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت رسیده، این رقم در ایران حدود ۲۰ نفر است؛ یعنی دو تا چهار برابر میانگین جهانی.
چرا تصادفات جاده‌ای در ایران بالاست؟
جاده‌های غیراستاندارد و زیرساخت‌های ناکافی
یکی از مهم‌ترین عوامل تصادفات در ایران، کیفیت پایین جاده‌ها‌ست. طبق گزارش‌های رسمی، بیش از ۵۰ درصد جاده‌های کشور فرسوده، ناایمن یا فاقد استانداردهای لازم هستند. نقاط حادثه‌خیز که وزارت راه هرساله وعده اصلاح آنها را می‌دهد، همچنان قربانی می‌گیرند.
فرسودگی خودروها و ایمنی پایین وسایل نقلیه
بر اساس آمار، بیش از ۶۰ درصد خودروهای در حال تردد در ایران ایمنی کافی ندارند. خودروهای داخلی مانند پراید، پژو ۴۰۵ و سمند، به دلیل ساختار ضعیف و نبود استانداردهای جهانی، در تصادفات کمترین شانس حفظ جان سرنشینان را دارند.
رفتارهای پرخطر رانندگان
عامل انسانی نیز سهم بزرگی در این فاجعه دارد. طبق آمار پلیس راهور، بیش از ۷۰ درصد تصادفات ناشی از سرعت غیرمجاز، سبقت‌های خطرناک، عدم توجه به جلو و خستگی و خواب‌آلودگی رانندگان است. در تعطیلات نوروز، رانندگانی که ساعت‌های طولانی بدون استراحت رانندگی می‌کنند، سهم زیادی در این حوادث دارند.
ضعف نظارت و اجرای قوانین
هرچند ایران قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای رانندگی دارد، اما اجرای آنها همیشه با مشکل مواجه است. جریمه‌های سبک، عدم برخورد جدی با تخلفات پرخطر و نبود دوربین‌های کنترلی کافی در بسیاری از جاده‌ها، به افزایش بی‌احتیاطی‌ها دامن می‌زند.
نبود فرهنگ رانندگی صحیح
برخی کارشناسان معتقدند که نبود آموزش صحیح رانندگی از سنین پایین و بی‌توجهی به فرهنگ‌سازی، یکی از دلایل اصلی تصادفات است. رانندگی تهاجمی، عدم رعایت فاصله ایمن و بی‌توجهی به قوانین، از مشکلات رایج در جاده‌های ایران محسوب می‌شود.
راهکارها؛ چطور می‌توان از این بحران عبور کرد؟
بهبود زیرساخت‌های جاده‌ای
اصلاح نقاط حادثه‌خیز، افزایش آزادراه‌های استاندارد و گسترش حمل‌ونقل عمومی ایمن، از مهم‌ترین راهکارهای کاهش تصادفات است.
افزایش کیفیت خودروها
ایمنی جهانی شوند و تولید خودروهای ناایمن متوقف شود.
نظارت و اجرای دقیق‌تر قوانین
افزایش دوربین‌های کنترل سرعت، جریمه‌های سنگین‌تر برای تخلفات پرخطر و برخورد قاطع با رانندگان متخلف، می‌تواند به کاهش حوادث کمک کند.
آموزش و فرهنگ‌سازی
آموزش قوانین رانندگی از سنین مدرسه، برگزاری دوره‌های مهارت رانندگی و تبلیغات گسترده درباره ایمنی جاده‌ای، می‌تواند تأثیر قابل توجهی داشته باشد.
پویش نه به تصادف
پویش «نه به تصادف» یک حرکت ملی است که با هدف کاهش تصادفات جاده‌ای و ارتقای فرهنگ ایمنی رانندگی در کشور راه‌اندازی شده است. این پویش تلاش دارد با جلب توجه مردم و مسئولین به اهمیت رعایت قوانین رانندگی، جان هزاران نفر را از خطر تصادفات جاده‌ای نجات دهد.
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با راه‌اندازی این پویش، به دنبال پیشگیری از حوادث رانندگی و ارتقای سلامت جامعه است. در این راستا، نشست‌های مشترکی با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی برگزار شده تا فرایند برگزاری پویش و مشکلات اجرائی آن بررسی شود.
پلیس راهنمایی و رانندگی نیز پویش «نه به تصادف» را در دستور کار خود قرار داده و اقدامات نظارتی، آموزشی و اجرائی گسترده‌ای برای کنترل و پیشگیری از تصادفات، به‌ویژه در ایام نوروز، برنامه‌ریزی کرده است. اجرای موفقیت‌آمیز این پویش نیازمند مشارکت همگانی است و لازم است همه دست به دست هم دهند تا این پویش در راستای کاهش تلفات ناشی از تصادفات جاده‌ای محقق شود. روز گذشته هم رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به اینکه پویش «نه به تصادف» در واقع «نه به مرگ» است، گفت: مرگ یک نفر بر اثر تصادفات جاده‌ای و شهری ۱۸ میلیارد تومان صدمه اقتصادی به جامعه وارد می‌کند و منجر به از بین رفتن نیروی مولد می‌شود.
به همین دلیل جلوگیری از مرگ حتی یک نفر در این پویش مهم است. برای جلوگیری از مرگ سالانه ۲۰ هزار نفر بر اثر تصادفات، باید علل و عوامل بررسی شود تا میزان تصادفات کاهش یابد و این امر با آگاه‌سازی مردم و تعامل دستگاه‌های مختلف محقق می‌شود. قیداری با بیان اینکه کاهش هشت‌درصدی مرگومیر در اثر تصادف مهم‌ترین هدف پویش «نه به تصادف» است، ادامه داد: آمار مرگومیر ناشی از تصادفات در کشور بالاست و باید با فرهنگ‌سازی جامعه را به سمت اینکه «ایمن برانیم» سوق دهیم. رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تصریح کرد: بر اساس گزارش‌های موجود، در ۱۱ ماه گذشته ۲۱ هزارو ۵۵۲ مصدوم ترافیکی در کشور وجود دارد و بیشتر تصادفات در ۳۰کیلومتری مقصد رخ می‌دهد. قیداری با بیان اینکه کودکان نقش مهمی در مدیریت رانندگی والدین دارند، افزود: از آنجایی که بیشترین صدمه در تصادف به کودکان وارد و آنها بی‌سرپرست می‌شوند، نقش آنها در رانندگی ایمن و آهسته والدین بسیار مؤثر است.
نوروز، جاده و انتخاب ما
نوروز فرصتی برای شادی و باهم‌بودن است، اما هر سال برای هزاران خانواده به کابوسی تلخ تبدیل می‌شود. تصادفات جاده‌ای یک سرنوشت محتوم نیستند. با اصلاح زیرساخت‌ها، اجرای دقیق قوانین و افزایش آگاهی، می‌توان از این آمار وحشتناک کاست. امسال بیایید با مسئولیت‌پذیری، رعایت قوانین و احترام به جان خود و دیگران، سهمی در کاهش این فاجعه داشته باشیم.
سفر کنید، اما ایمن و آگاهانه.
