سفر ادیسه‌وار استبداد مدرن در پهلوی دوم

«ظهور استبداد مدرن در ایران» بیش از هر چیز به این مسئله پرداخته که چگونه محمدرضا شاه پهلوی به استبداد مدرن گذار کرد. علی رهنما در این پژوهش معتقد است که کودتای 1332 زمینه‌های سیاسی این گذار را فراهم کرد و در این مسیر پرفراز‌و‌نشیب تا سال 1346 ایران را به یک سلطنت استبدادی مدرن تبدیل کرد. او می‌گوید سیر تکامل استبداد در ایرانِ پس از کودتای 28 مرداد 1332 پیچیده و غیرخطی بود. خط سیر آن تا حدودی توسط سیاست داخلی و همچنین مدیریت دخالت‌های آمریکا به وسیله شاه تعیین می‌شد. پژوهش رهنما بر تحولات سیاسی بین 1332 و 1346 متمرکز است. هدف آن نیز ردیابی حوادث و وقایعی است که سلطنت مشروطه دوره مصدق را به مسیر استبدادگرایی کشانید. تاج‌گذاری شاه در آبان 1346 نشانگر طلوع استبدادگرایی در ایران بود. تا آن زمان، او قوای قانون‌گذاری، قضائی و اجرایی را تحت کنترل خود درآورده بود. شاه همچنین میثاق واقعی بین حاکم و مردم -قانون مشروطه- را با فهرستی از سیاست‌هایی تحت عنوان انقلاب سفید جایگزین کرده بود. «ظهور استبداد مدرن در ایران» با بررسی روند انتقالی در پی توضیح این مسئله است که چگونه شاه توانست با موفقیت، خواست و اراده خود را به جای اراده مردم بنشاند. از سال 1346، شاه حکومت نامحدود و خودسرانه‌اش را به نام اصلاحات لازم، توسعه اقتصادی، مدرنیزاسیون (نوسازی)، امنیت و مأموریت الهی توجیه می‌کرد. رهنما می‌گوید تاریخ ایران بین سال‌های 32 تا 46 دو چهره مخرب و سازنده دارد. یکی سیاسی است و دیگری اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است و در تحلیل نهایی این جنبه سیاسی حکومت شاه بود که موجب سقوطش شد.