درگذشت مانوج کومار؛ چهره ملی‌گرای سینمای هند خاموش شد

کومار که نام اصلی‌اش هری کریشنا گوسوامی بود، از چهره‌های تأثیرگذار سینمای دهه‌های ۶۰ تا ۸۰ میلادی به‌شمار می‌رفت و نقش مهمی در تثبیت گونه‌ی سینمایی میهن‌گرایانه در بالیوود داشت.

او فعالیت خود را به عنوان بازیگر آغاز کرد و با فیلم‌هایی نظیر «عروسک شیشه‌ای» (۱۹۶۱)، «سرسبزی و مسیر» (۱۹۶۲) و «او که بود؟» (۱۹۶۴) شناخته شد. اما نقش‌آفرینی در فیلم «شاهد» (۱۹۶۵) که روایتی از زندگی یک مبارز راه آزادی هند بود، کومار را به عنوان بازیگری جدی و متعهد مطرح کرد.

سال ۱۹۶۷ نقطه عطفی در کارنامه‌ی او بود؛ زمانی که فیلم «اوپکار» را هم نوشت، هم کارگردانی کرد و هم در آن ایفای نقش داشت. این فیلم که با الهام از شعار نخست‌وزیر وقت هند – «درود بر سرباز، سلام بر کشاورز» – ساخته شد، نگاه کومار را به سینما به‌عنوان ابزاری برای انتقال پیام‌های اجتماعی و ملی‌گرایانه تثبیت کرد.

در دهه ۱۹۷۰، کومار مسیر کارگردانی را به شکل جدی‌تری دنبال کرد و فیلم‌هایی چون:

«شرق و غرب» (۱۹۷۰)

«شور» (۱۹۷۲)

و «نان، لباس و خانه» (۱۹۷۴)

را مقابل دوربین برد که در آن‌ها به دغدغه‌های مردم هند، نابرابری اقتصادی، فقر و هویت فرهنگی پرداخت. فیلم «کرانتی» (انقلاب) که در سال ۱۹۸۱ ساخته شد، داستانی از مبارزه استقلال‌طلبانه مردم هند را روایت می‌کرد و به یکی از پرفروش‌ترین آثار سینمایی آن دوره بدل شد.

کومار برای آثار تأثیرگذارش جوایز متعددی دریافت کرد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به «پادمه شری» (چهارمین نشان عالی غیرنظامی هند) در سال ۱۹۹۲، جایزه یک عمر دستاورد جشنواره فیلم‌فِیر در ۱۹۹۹ و جایزه داداصاحب فالکه (بزرگ‌ترین افتخار سینمایی هند) در سال ۲۰۱۵ اشاره کرد.

در پی اعلام خبر درگذشت این هنرمند، نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، با انتشار پیامی نوشت:

«از درگذشت بازیگر و فیلمساز افسانه‌ای مانوج کومار جی عمیقاً متأسفم. او نمادی از سینمای هند بود که غیرت میهن‌پرستانه را در آثارش بازتاب داد و الهام‌بخش غرور ملی شد.»

مانوج کومار بیش از شش دهه در سینمای هند حضور داشت و با آثاری که ترکیبی از شور ملی‌گرایی و نگاه اجتماعی بود، توانست صدایی ماندگار در تاریخ بالیوود شود.

درگذشت او، پایانی است بر فصل مهمی از سینمای متعهد هند.