مسئولان نسبت به دیدگاه فنی فعالان اینترنت نگاه امنیتی دارند

نگار علی-خبرنگار: در هفته دوم تیرماه، سومین گزارش انجمن تجارت الکترونیک، حول محور کیفیت اینترنت در کشور منتشر شد. اعضای انجمن تجارت الکترونیک ایران با ارائه سومین گزارش از کیفیت اینترنت، خواسته‌های خود را از رئیس‌جمهور آینده و مسئولان دولت چهاردهم مطرح کردند. «فن‌زی» با حمیدرضا احمدی، نایب‌رئیس کمیسیون اینترنت انجمن تجارت الکترونیک، از تفاوت سومین گزارش کیفیت اینترنت با گزارش‌های قبلی، خواسته‌ها و انتقادات وزارت ارتباطات، واکنش مسئولان به این گزارش و بینش مسئولان در موضوع اینترنت گفت‌وگو کرده است.

 هدف انجمن تجارت الکترونیک از گزارش کیفیت اینترنت چیست؟

حمیدرضا احمدی، درباره هدف انجمن تجارت الکترونیک از انتشار گزارش کیفیت اینترنت، می‌گوید: «در انجمن تجارت الکترونیک سعی داریم در گزارش‌های کیفیت اینترنت به یک استانداردی دست پیدا کنیم و تعریف مشخصی از کیفیت اینترنت را ترویج دهیم. شکل‌گیری این استاندارد می‌تواند به ما کمک کند تا با هر تغییری که در کشور رخ می‌دهد، به عنوان مثال تغییر رئیس‌جمهور، بتوانیم وضعیت کیفیت اینترنت را بسنجیم و این استانداردسازی هدف اصلی تهیه این گزارش‌ها است».

شفافیت تکان‌دهنده از کیفیت اینترنت کاربران ایرانی

او در ادامه توضیح می‌دهد: «انتشار گزارش‌های قبلی کیفیت اینترنت از سوی انجمن تجارت الکترونیک، با انتقاداتی از سوی وزارت ارتباطات همراه شد؛ انتقاداتی از جمله اینکه ابزارهایی که استفاده می‌کنید دقیق نیستند و داده‌هایی که به دست آورده‌اید، اشتباه است. در گزارش سوم از داده‌های مرورگر کروم استفاده شده که اعتبار داده‌ها را به شکل چشمگیری بالا برد. مرورگر کروم داده‌هایی دارد که نشان می‌دهد کاربران با استفاده از چه کیفیتی از اینترنت خدمات دریافت می‌کنند؛ به عنوان مثال کاربران با اینترنت 4G یا 2G در حال دریافت خدمات هستند. این داده‌ها چشم‌انداز خیلی خوبی از سرعت و کیفیت اینترنت کاربران ایرانی به ما می‌دهد. تحلیل این داده‌ها نشان داد کاربری که در ترکیه در حال استفاده از یوتیوب است، با کیفیت و سرعت بسیار بالاتری نسبت به کاربران ایرانی که در حال دریافت خدمات آپارات هستند، می‌تواند محتوایی را تماشا کند».

وزارت ارتباطات می‌گوید گزارش کیفیت اینترنت یک گزارش سیاسی است

احمدی در ادامه درباره انتقاداتی که به گزارش‌های قبلی کیفیت اینترنت از طرف وزارت ارتباطات وارد می‌شد و آن را بیشتر یک گزارش سیاسی توصیف می‌کند، می‌گوید: «وزارت ارتباطات تأکید داشت که گزارش انجمن سیاسی است؛ به این معنا که وزارت ارتباطات عملکرد بسیار خوبی دارد و در حال ارتقای کیفیت زیرساخت‌های اینترنت در کشور است و انجمن تجارت الکترونیک در راستای تخریب وزیر ارتباطات قدم برداشته و تحرکات سیاسی دارد. ما در کشور تصمیم‌گیران خصوصی و دولتی داریم که هردو روی کیفیت اینترنت تأثیر می‌گذارند و حتی انجمن تجارت الکترونیک بارها مطرح‌ کرده‌ بخش دولتی تنها بخشی است که با انجمن تجارت الکترونیک در ارتباط است و در پاسخ‌گویی آنها را همراهی می‌کند و ما نیز تا آنجا که می‌توانستیم اظهارنظر بخش‌های دولتی را اعتبارسنجی کردیم و در آنجایی که اعتبارسنجی آنها از عهده ما خارج بود نیز اظهارنظر مقامات دولتی را به نقل در گزارش آوردیم».

همکاری وزارت ارتباطات با انجمن تجارت الکترونیک

او ادامه می‌دهد: «یکی دیگر از انتقاداتی که وزارت ارتباطات از ما داشت، این موضوع بود که چرا پیش از انتشار رسمی، گزارش کیفیت اینترنت را با ما در میان نگذاشته‌اید. در گزارش سوم سراغ وزارت ارتباطات رفتیم و داده‌های خود را با آنها در میان گذاشتیم و حتی به کمک ما نیز آمدند و جایی از گزارش که در آن اشتباهی از طرف ما پیش آمده بود را گوشزد کردند. در برخی از قسمت‌های گزارش نیز اختلاف نظرهایی بین ما و وزارت ارتباطات به وجود آمد که ما نظر وزارت ارتباطات را نیز منعکس کردیم و در نتیجه می‌توان گفت که گزارش سوم یک گزارش جاافتاده از کار درآمد».

می‌دانستیم کیفیت اینترنت پایین است، اما نمی‌توانستیم آن را اثبات کنیم

احمدی در ادامه می‌گوید: «قبل از اینکه بخواهیم وضعیت اینترنت در کشور را به شکل دقیق و قابل‌ اتکا بررسی کنیم، می‌دانستیم که اینترنت در کشور بی‌کیفیت و دچار اختلال است اما نمی‌توانستیم اسنادی را رو کنیم و با استفاده از آنها موضوع کیفیت پایین اینتنرت در کشور را مطرح کنیم. حتی در حال حاضر نیز با وجود آنکه می‌دانیم اختلالاتی در اینترنت ایجاد می‌شود اما نمی‌توانیم منشأ این اختلالات را پیدا کنیم. گزارش‌ کیفیت اینترنت در راستای جورشدن این اسناد در حال جمع‌آوری و ارائه است و امیدواریم روند انتشار این گزارش‌ها متوقف نشود و در دولت‌های مختلف ادامه پیدا کند تا روند بهبود یا وخامت اینترنت در کشور مشهود باشد و زمانی که ادعایی مبنی بر افزایش کیفیت اینترنت از سوی هر دولتی مطرح شد، ما اسنادی برای صحت‌سنجی این ادعا‌ها داشته باشیم».

شناسایی مشکل اینترنت در ایران دشوار است

احمدی در ادامه با اشاره به اینکه شناسایی مشکل اینترنت در ایران دشوار است، توضیح می‌دهد: «مشکل اینترنت در ایران ابعاد مختلفی دارد و از زیرساخت گرفته تا تحریم‌ها، فیلترینگ و حتی قیمت را شامل می‌شود؛ برای مثال افزایش چهار برابری قیمت اینترنت موجب می‌شود تا کاربر احساس کند اینترنت بی‌کیفیتی را در ازای هزینه صرف‌شده، دریافت می‌کند. تمام این مؤلفه‌ها در کنار یکدیگر کیفیت اینترنت را می‌سازند و داشتن گزارشی از کیفیت اینترنت می‌تواند روند تغییر این مؤلفه‌ها در طول دولت‌های مختلف را به ما نشان دهد».

معضلی به نام تحریم که فقط با مذاکره حل می‌شود

حمیدرضا احمدی، با اشاره به اینکه تحریم برای اینترنت ایران مشکل بزرگی است که لایه‌های زیادی دارد، می‌گوید: « وزارت ارتباطات از سامانه‌شکن رونمایی کرد تا با استفاده از آن کاربران ایرانی بتوانند تحریم‌ها را بی‌اثر کنند، اما یکی از لایه‌های تحریم‌ها جئولوکیشن است که IP ایران را شناسایی می‌کند و اجازه دریافت خدمات از سوی آن IP را نمی‌دهد؛ اما اگر این مشکل نیز حل شود، تحریم‌ لایه‌های بیشتری نیز دارد که فقط با مذاکره و بهترشدن روابط کشورها حل می‌شود. وزارت ارتباطات اعلام می‌کند که به جای استفاده از فیلترشکن از شکن استفاده کنید، درصورتی‌که دورزدن تحریم‌ها هفت‌خان رستم است که با شکن فقط می‌شود از خان اول آن رد شد. ما پیش از وجود چنین سرویسی نیز از فیلترشکن استفاده می‌کردیم و خان‌های بعدی هستند که کار را برای کاربر ایرانی سخت می‌کنند؛ برای مثال فقدان کارت اعتباری برای کاربر ایرانی یا عدم صلاحیت کاربر ایرانی برای انجام تراکنش‌های بانکی، تنها یک لحظه اختلال در عملکرد سرویس شکن کافی است تا هویت کاربر ایرانی فاش شود و تمام حساب آن مسدود شود و تجار ایرانی هیچ‌وقت چنین ریسکی را نمی‌پذیرند».

از یک طرف می‌گویند صنعت گیمینگ رونق بگیرد، از طرفی ابزارهای آن را مسدود می‌کنند

نایب‌رئیس کمیسیون اینترنت انجمن تجارت الکترونیک در ادامه درباره هدف انجمن از آوردن نام شبکه اجتماعی توئیچ در سومین گزارش خود، اعلام کرد: «انجمن تجارت الکترونیک قصد دارد در هر گزارش یکی از شبکه‌های اجتماعی فیلترشده را زیر ذره‌بین ببرد، تا به پرسش‌هایی از این قبیل که چرا و در چه شرایطی فیلتر شده‌اند و چرا فیلترینگ آنها برداشته نمی‌شود، پاسخ دهد. شبکه اجتماعی توئیچ در شرایطی فیلتر شده است که دولتمردان از پایین‌بودن پینگ گیمینگ در کشور گلایه می‌کنند و می‌گویند به دنبال رونق‌گرفتن این صنعت هستند. به نظر می‌رسد دولتمردان موافق رفع فیلتر توئیچ هستند، اما مهره‌های کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه به گونه‌ای چیده شده که فیلترینگ به‌راحتی اتفاق می‌افتد اما رفع فیلتر به‌شدت دشوار خواهد بود؛ همان‌طور که شبکه اجتماعی توئیچ فقط با چهار رأی فیلتر شد و رفع فیلتر آن نیاز به درخواست هفت عضو این کارگروه دارد».

بینش مسئولان در موضوع اینترنت با ما متفاوت است

نایب‌رئیس کمیسیون اینترنت انجمن تجارت الکترونیک در ادامه در پاسخ به این پرسش که آیا گزارش‌هایی از قبیل گزارش کیفیت اینترنت می‌تواند تأثیرگذاری لازم را بر مسئولان و در وضعیت کیفیت اینترنت کشور داشته باشد یا خیر، می‌گوید: «در وهله اول انتشار این گزارش‌ها به درک ما برای فهم مشکل کمک کرده است. صحبت با مسئولان به ما کمک می‌کند تا مشکل را مطرح کنیم و پاسخ آنها نیز بینشی از آنچه مسئولان درباره اینترنت فکر می‌کنند، به ما می‌دهد؛ به عنوان مثال موضوع IRAN ACCESS با دید امنیتی اتفاق افتاده است، درصورتی‌که در گزارش نیز توضیح داده شده که این کار کمکی به ارتقای امنیت درگاه‌ها نمی‌کند و مشکلات بیشتری نیز ایجاد می‌کند. در نهایت به این بینش دست یافتیم که مسئولان درک متفاوتی از موضوع اینترنت دارند».

او ادامه می‌دهد: «در شرایط ایدئال، دولتی داریم که حتی با وجود اختلاف نظر‌ها به بررسی مشکلاتی که شهروندان مطرح می‌کنند، می‌پردازد، اما انتشار گزارش کیفیت اینترنت همواره با سکوت از سوی مسئولان مواجه شده و در نهایت با وجود تمام فکت‌هایی که در گزارش آمده، مسئولان بر این باورند که IRAN ACCESS منجر به ارتقای امنیت کاربران و سایت‌ها می‌شود و حتی در گزارش سوم تعداد سایت‌هایی که IRAN ACCESS شده‌اند، افزایش پیدا کرده است».

نگاه امنیتی مسئولان در مقابل دید فنی فعالان حوزه اینترنت

احمدی در ادامه اعلام می‌کند: «در حال حاضر دو مشکل در اثرگذاری این گزارش اختلال ایجاد می‌کند؛ یکی آنکه این گزارش جوان‌تر از آن است که بتواند تأثیرگذاری عمیقی داشته باشد و شاید اگر انتشار این گزارش در 10 سال گذشته آغاز شده بود، تا امروز به پختگی و اثرگذاری لازم رسیده بود که بتواند در تصمیم‌گیری مسئولان اثرگذار باشد و امیدواریم در سال‌های آینده بتواند این رسالت خود را به جا آورد. یکی دیگر از مشکلات، نگاه امنیتی در لایه‌های حاکمیت است؛ برای مثال فعالان حوزه اینترنت این‌گونه به موضوع نگاه می‌کنند که IRAN ACCESS منجر به ناتوانی ربات‌های گوگل در خواندن سایت می‌شود و در نتیجه سایت رتبه خود را در گوگل از دست می‌دهد، اما مسئولان این‌گونه به این موضوع نگاه می‌کنند که حتی اگر یک درصد احتمال اینکه با IRAN ACCESS بتوان جلوی هک دیتابیس را گرفت، می‌ارزد و معیارهای اندازه‌گیری اینکه یک کاری خوب است یا بد متفاوت است. به نظر من هرچقدر انتشار گزارش‌هایی از این قبیل افزایش پیدا کند، به نزدیک‌شدن دیدگاه‌ها کمک می‌کند».

شفافیت، یک خواسته همگانی از دولت چهاردهم

نایب‌رئیس کمیسیون اینترنت انجمن تجارت الکترونیک در پایان درباره خواسته این انجمن از مسئولان دولت چهاردهم می‌گوید: «ابتدایی‌ترین خواسته انجمن تجارت الکترونیک از رئیس‌جمهور و وزیر ارتباطات دولت چهاردهم شفافیت است. شفافیت خواسته همگانی است؛ برای مثال اگر رأی داده می‌شود تا یک شبکه اجتماعی فیلتر شود، باید آرا و دلایل برای فیلترکردن مشخص باشد و تا جای ممکن قانون‌های قدیمی فیلترینگ وارد روند بازبینی و اصلاح شوند. اگر قرار شد یک شبکه اجتماعی پرکاربر فیلتر شود باید قانونی وجود داشته باشد تا بگوید از چه طریقی و با چه استدلالی و برای چه مدت زمانی این اتفاق رخ دهد و اگر سایتی قرار است فیلتر شود، این فیلترینگ باید یک بازه زمانی مشخص داشته باشد نه اینکه تا ابد به طول انجامد و اینها ابتدایی‌ترین درخواست‌ها هستند که باید به آنها رسیدگی شود».