ترامپ از نگاه چین
در پاییز سال ۲۰۱۶ و اوج‌گرفتن تبلیغات انتخاباتی دور اول ترامپ، با یکی از استادان دانشگاه و عضو برجسته حزب کمونیست چین گفت‌وگو داشتم و نظرش را درباره امکان و عواقب پیروزی ترامپ پرسیدم. با اطمینان گفت: «ما از این اتفاق استقبال می‌کنیم، زیرا او با این شاخصه‌ها آخرین رئیس‌جمهورآمریکای مقتدر خواهد بود!». پنج سال بعد و پس از پیروزی بایدن، به او یادآور شدم که محاسباتش درست نبوده است.
در پاییز سال ۲۰۱۶ و اوج‌گرفتن تبلیغات انتخاباتی دور اول ترامپ، با یکی از استادان دانشگاه و عضو برجسته حزب کمونیست چین گفت‌وگو داشتم و نظرش را درباره امکان و عواقب پیروزی ترامپ پرسیدم. با اطمینان گفت: «ما از این اتفاق استقبال می‌کنیم، زیرا او با این شاخصه‌ها آخرین رئیس‌جمهورآمریکای مقتدر خواهد بود!». پنج سال بعد و پس از پیروزی بایدن، به او یادآور شدم که محاسباتش درست نبوده است. در پاسخ گفت: «بازی تمام نشده و نیمه دوم را توان بازیکنان و اندیشه مربیان می‌سازد». آن زمان، بازگشت ترامپ به قدرت بسیار بعید به نظر می‌رسید. اما سؤال کنونی این است که چین برای مواجهه با ترامپ در نیمه دوم بازی چه طرحی در سر دارد؟
در سنت سیاسی چین با تکیه بر تدبیر عمیق و بلندمدت، «ضعف و خطاهای دشمن» رمز پیروزی است. سون‌تزو در کتاب «هنر رزم»، دوهزارو 500 سال پیش، تأکید کرده که بهترین برتری، غلبه بدون جنگیدن است. اندیشمندان چینی معتقدند عامل افول رهبری آمریکا درونی است و برای پیروزی نیازی به نبرد نیست. کیسینجر در کتاب خود درباره چین معتقد است آنچه چین را از یک قرن تحقیر نجات داد؛ سیاست‌مداران فکور و صبوری بود که از خطرات فرصت ساختند. همان مکتب فکری در چین معتقد است تصمیم‌های افراطی ترامپ این روند فرسایش را شتاب می‌دهد؛ بنابراین نباید در این مرحله با آمریکا رودررو شد، باید هوشمندانه آماده ماند و مانند آب از موانع و چالش‌ها عبور کرد. به نظر آنها کوتاه‌نگری، خودشیفتگی و ترکیب تیم ترامپ خود بهترین عوامل فرسایش اقتدار آمریکا خواهد بود. گشودن چند جبهه هم‌زمان و رویارویی با بحران‌های نظامی و امنیتی متعدد و تحریم‌های گسترده در منطق رزمی چین مساوی با خودکشی مغرورانه است.
چین به خوبی می‌داند که مواجهه با قدرت نظامی و فرهنگی (قدرت سخت و نرم) آمریکا، از رقابت در صحنه اقتصاد دشوارتر است، اما ترامپ خود هم قدرت نرم و سخت آمریکا را هم‌زمان به چالش کشیده است. او فشارهای سیاسی و امنیتی و منطقه‌ای دوران بایدن بر چین را کاهش داده، آماده است اوکراین را با روسیه معامله کند و با کنارگذاشتن عضویتش در ناتو، به پوتین امتیاز دهد و همین امر موضع چین را هم تقویت می‌کند. چین شریک کلیدی روسیه، از این سود می‌برد و به هدف مشترکشان برای تغییر نظم جهانی نزدیک‌تر می‌شوند. پکن پیشنهاد میانجیگری بین ترامپ و پوتین داده و شرکت‌های چینی می‌توانند با بازسازی اوکراین ثروت کلانی به دست آورند. چین با تضعیف اتحاد آتلانتیک، نفوذ خود را در اروپا گسترش می‌دهد و خود را گزینه‌ای باثبات جلوه می‌دهد. اگر آمریکا از اروپا فاصله بگیرد، چین شاید با وجود تفاوت‌ها، تکیه‌گاهی قابل اعتماد به نظر آید.
ترامپ با خروج از شورای حقوق بشر، سازمان بهداشت جهانی و قطع کمک‌های توسعه‌ای، راه نفوذ چین در جهان را بیش از پیش در ارکان سازمان ملل هموار می‌کند. این امر حضور چین در آفریقا، آمریکای لاتین و جنوب شرق آسیا را آسان‌تر می‌کند. عملکرد ضعیف بایدن و ترامپ در خاورمیانه نیز اعتماد اعراب ثروتمند به آمریکا را دچار تزلزل کرده، همین امر زمینه نفوذ چین در منطقه خاورمیانه را تسهیل می‌کند. بی‌توجهی تیم ترامپ به تغییرات اقلیمی فشار بین‌المللی بر چین را کاهش داده و آن را به‌عنوان پیشتاز توجه به محیط زیست در جهان جلوه خواهد داد. در داخل آمریکا نیز شرایط بهتر از گذشته نخواهد بود، جامعه به‌شدت قطبی شده، تورم بر طبقه ضعیف و متوسط فشار اقتصادی وارد کرده و کاهش حمایت از خودروهای برقی در آمریکا، چین را با وجود افزایش تعرفه واردات، در رقابت پیش می‌اندازد. تعرفه‌های تجاری جدید ترامپ هم چین را نگران نکرده است.
تهدید تمامیت ارضی و حاکمیت کانادا، پاناما و گرینلند و تغییر موضع در قبال تجاوز روسیه به اوکراین از سوی ترامپ بزرگ‌ترین آسیب جبران‌ناپذیر به هژمونی و اعتبار جهانی آمریکا بود. اعتبار پرچم‌دار و مدعی دنیای آزاد که طی یک قرن ساخته شده و جایگاه آن در اذهان عمومی جهان به‌شدت خدشه‌دار شد و این بزرگ‌ترین خدمت به چین بود.
چینی‌ها باور دارند صفحه شطرنج جهان دچار طوفان چندوجهی هم‌زمان شده که بازگشت آمریکا به رهبری جهان با تکیه بر قدرت نظامی، اقتصادی و فرهنگی پیشین، به‌سادگی ممکن نیست. پکن در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ او را آزموده و استراتژی خود را ترکیبی از انعطاف‌پذیری در مذاکرات، مقاومت و مقابله هدفمند در برابر فشارها و تلاش برای بازتعریف نقش خود در نظم بین‌المللی تنظیم کرده است.
حال در نیمه دوم بازی، چین ضمن بهره‌گیری از مهارت‌های دوره قبل، پیشگیری از مواجهه مستقیم با آمریکا را در سرلوحه برنامه‌های خود دارد و از هر رویدادی که رودرویی با ترامپ را به تأخیر بیندازد، به‌شدت استقبال می‌کند.
