برای پُر شدنِ یک خلأ

عنایت‌الله فاتحی‌نژاد-مدیر دائرةالمعارف‌الإسلامیة الکبرى و عضو شورای‌عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی: در کشورهای عربی دائرةالمعارف جامع و کاملی همچون دائرةالمعارف بزرگ اسلامی وجود ندارد، به‌جز چند دانشنامه و آثاری مانند دائرةالمعارف أفرام بستانی و دائرةالمعارف القرن العشرین که هشتاد، نود سال از تألیف آن می‌گذرد و بسیاری از مقالات آن‌ها با معیارهای دائرةالمعارف‌نویسی فاصلۀ فراوان دارد؛ و تنها دائرةالمعارفی که در کشورهای عربی بیش‌تر مورد توجه قرار گرفته است ترجمۀ عربی دائرةالمعارف اسلام یا همان Encyclopidia  Of Islam است که از 1933 میلادی در مصر زیر نظر محققان و مترجمان برجسته‌ای همچون أحمد شنتناوی، ابراهیم زکی خورشید و عبدالحمید یونس با نام دائرةالمعارف‌الإسلامیة ترجمه شده است.

اما برخی مقالات نسخۀ اصلی این دائرةالمعارف که به همت مستشرقان برجسته و نام‌آور و دانشمندان غیرمسلمان نوشته شده با همۀ امتیازات فراوانی که دارد، گاه با آراء و اندیشه‌های دانشمندان اسلام در تضاد است تا جایی‌که مترجمان نسخۀ عربی دائرةالمعارف اسلام گاه ناچار شده‌اند تعلیقات و ردیه‌هایی بر برخی مقالات نسخۀ اصلی آن در ذیل هر مقاله بنویسند و برداشت‌های نادرست و یا غرض‌ورزی‌های احتمالی مؤلف را یادآور شوند. در چنین شرایطی انتشار نسخۀ عربی دائرةالمعارف بزرگ اسلامی ضرورت داشت تا این خلأ بزرگ را پر کند. علاوه‌بر‌این متأسفانه دربارۀ زبان و ادبیات فارسی و تاریخ و فرهنگ و تمدن کهن ایران آثار بسیاراندکی به زبان عربی وجود دارد و نسخۀ عربی دائرةالمعارف بزرگ اسلامی می‌تواند این نقیصه را تا حد زیادی جبران کند.