همکاری‌های بین‌المللی شهرداری در مدیریت بحران

حدود دو دهه پیش مسئولان وقت کشور با توجه به هشدارهایی که در خصوص خطر زلزله در تهران از سوی کارشناسان داده شده بود، از طریق کمیته مقابله با بلایای طبیعی مسئولیت تهیه «طرح جامع مدیریت بحران شهر تهران» را به شهرداری تهران سپردند. شهرداری تهران نیز با حمایت همه‌جانبه از سوی مسئولان و همکاری تمامی سازمان‌ها و نهادهای ذی‌ربط با عقد چهار تفاهمنامه با آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن (جایکا) اقدامات خود را به طور جدی آغاز کرد.

ابتدا وضعیت خطرپذیری شهر تهران در مقابل زلزله به وسیله کارشناسان ژاپنی بررسی و مشخص شد. دامنه خطراتی که از این ناحیه تهران و کشور را تهدید می‌کنند به حدی جدی و نگران‌کننده است که اقدامات ضربتی و سریعی را طلب می‌کند. در ادامه «طرح جامع و نقشه راه مدیریت بحران» و پروژه‌هایی که اجرای آنها برای افزایش تاب‌آوری تهران در زلزله ضروری است، تدوین شد و مورد تصویب مراجع ذی‌ربط قرار گرفت. بر این اساس مقرر شده بود 15 پروژه اولویت‌دار تا سال 1395 به اجرا در آمده و به ثمر رسیده باشند. سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران یکی از همین اولویت‌ها بود که از سال 1384 در همین فرآیند و برای ایجاد هماهنگی و پیگیری طرح جامع تأسیس شد. از همان سال‌ها اجرای پروژه‌های اولویت‌دار آغاز شد که تا امروز با فرازونشیب‌هایی ادامه یافته و برخی از این پروژه‌ها نیز تا حدود زیادی محقق شده‌اند؛ اقداماتی نظیر احداث پایگاه‌های مدیریت بحران و سازماندهی نیروهای ویژه برای آن، ایجاد گروه‌های داوطلب مردمی (دوام)، تهیه و تکمیل سامانه تخمین خسارت زلزله، ایجاد، تکمیل و راه‌اندازی سامانه هشدار سریع زلزله، ایجاد و اجرای طرح مدرسه آماده و طرح مدیریت بحران ساختمان، شناسایی و معرفی مراکز امن اضطراری، تهیه نقشه راه‌های اضطراری، ایجاد برخی سایت‌های اسکان اضطراری و پدهای هلیکوپتر، تهیه دستورالعمل بهسازی لرزه‌ای ساختمان‌های ناپایدار و بافت فرسوده، نصب مخازن آبرسانی اضطراری، طراحی و اجرای انواع مانورها، ایجاد شورای هماهنگی مدیریت بحران (که متأسفانه با تصویب و ابلاغ قانون جدید مدیریت بحران کشور از شهریور 1398 منحل شده و از سوی مسئولان مربوطه جایگزینی هم برای آن طراحی نشد) و بسیاری از اقدامات دیگر در دستور کار قرار گرفته و پیشرفت خوبی کرده است. هر چند حجم اقدامات لازم و باقیمانده بسیار زیاد و احیانا فرصت‌ها نیز محدود است ولی حجم اقدامات انجام‌شده نیز درخور توجه و به نوبه خود در کشور بی‌نظیر است.
سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران اینک با کوله‌باری از تجربه موثر، دارای بدنه کارشناسی بسیار معتبر و قابل قبول در بسیاری از حوزه‌های مدیریت بحران در کشور و یکی از سرمایه‌های گرانقدری است که به اعتقاد من (نه به عنوان رئیس سازمان که آن دولت مستعجل است بلکه به عنوان یک شهروند و متخصص حوزه مهندسی زلزله) باید بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و با حمایت از آن در سازوکار مدیریت بحران کشور نیز جایگاه درخوری به این سازمان داده شود.
این سازمان نه متعلق به فرد یا گروهی خاص و نه درگیر هیچ گونه رابطه سیاسی و جناحی بوده است. سازمانی کاملا مردم‌محور و نمونه‌ای از یک سازمان تخصصی سالم و کارآمد که توان فنی خوبی در کشور ایجاد و ارزش افزوده مناسبی را به سیستم مدیریت بحران کشور ارایه کرده است. گاه و بیگاه شنیده می‌شود چه از درون شهرداری و چه از خارج آن، به دلیل برخی ملاحظات تشکیلاتی یا رقابتی با بی‌توجهی به ارزش کشوری این مجموعه، تصمیمات ناپخته‌ای گرفته می‌شود که ثمره آن بی‌انگیزگی کارکنان و نهایتا تضعیف عملکرد درخشان این سازمان خواهد شد. ما باید در کشور به دنبال مجموعه‌هایی باشیم که اقدامات اساسی خود را براساس علم و آگاهی و با تعهد و دلسوزی خالصانه نسبت به مردم دنبال می‌کنند و نباید با ملاحظات نسنجیده موجبات اضمحلال و تضعیف آنها را فراهم کنیم. خوشبختانه مدیریت شهری در این دوره حمایت جدی خود را از این مجموعه نشان داده و امید می‌رود این حمایت‌ها تا پایان کار نیز تداوم داشته باشد. توجه به این نکته نیز بسیار مهم است که همکاری با آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن (جایکا) تا کنون نقش و تأثیر بسزایی در سرعت و کیفیت اقدامات انجام‌شده داشته است. در حال حاضر نیز این آژانس آماده ادامه همکاری در قالب تفاهمنامه پنجم است که پیش‌نویس آن نیز به امضا رسیده است. امید است مسئولان محترم مدیریت بحران کشور و وزارت خارجه به طور جدی به این موضوع توجه و کشور را از ثمرات این همکاری بهره‌مند کنند.

حدود دو دهه پیش مسئولان وقت کشور با توجه به هشدارهایی که در خصوص خطر زلزله در تهران از سوی کارشناسان داده شده بود، از طریق کمیته مقابله با بلایای طبیعی مسئولیت تهیه «طرح جامع مدیریت بحران شهر تهران» را به شهرداری تهران سپردند. شهرداری تهران نیز با حمایت همه‌جانبه از سوی مسئولان و همکاری تمامی سازمان‌ها و نهادهای ذی‌ربط با عقد چهار تفاهمنامه با آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن (جایکا) اقدامات خود را به طور جدی آغاز کرد.

ابتدا وضعیت خطرپذیری شهر تهران در مقابل زلزله به وسیله کارشناسان ژاپنی بررسی و مشخص شد. دامنه خطراتی که از این ناحیه تهران و کشور را تهدید می‌کنند به حدی جدی و نگران‌کننده است که اقدامات ضربتی و سریعی را طلب می‌کند. در ادامه «طرح جامع و نقشه راه مدیریت بحران» و پروژه‌هایی که اجرای آنها برای افزایش تاب‌آوری تهران در زلزله ضروری است، تدوین شد و مورد تصویب مراجع ذی‌ربط قرار گرفت. بر این اساس مقرر شده بود 15 پروژه اولویت‌دار تا سال 1395 به اجرا در آمده و به ثمر رسیده باشند. سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران یکی از همین اولویت‌ها بود که از سال 1384 در همین فرآیند و برای ایجاد هماهنگی و پیگیری طرح جامع تأسیس شد. از همان سال‌ها اجرای پروژه‌های اولویت‌دار آغاز شد که تا امروز با فرازونشیب‌هایی ادامه یافته و برخی از این پروژه‌ها نیز تا حدود زیادی محقق شده‌اند؛ اقداماتی نظیر احداث پایگاه‌های مدیریت بحران و سازماندهی نیروهای ویژه برای آن، ایجاد گروه‌های داوطلب مردمی (دوام)، تهیه و تکمیل سامانه تخمین خسارت زلزله، ایجاد، تکمیل و راه‌اندازی سامانه هشدار سریع زلزله، ایجاد و اجرای طرح مدرسه آماده و طرح مدیریت بحران ساختمان، شناسایی و معرفی مراکز امن اضطراری، تهیه نقشه راه‌های اضطراری، ایجاد برخی سایت‌های اسکان اضطراری و پدهای هلیکوپتر، تهیه دستورالعمل بهسازی لرزه‌ای ساختمان‌های ناپایدار و بافت فرسوده، نصب مخازن آبرسانی اضطراری، طراحی و اجرای انواع مانورها، ایجاد شورای هماهنگی مدیریت بحران (که متأسفانه با تصویب و ابلاغ قانون جدید مدیریت بحران کشور از شهریور 1398 منحل شده و از سوی مسئولان مربوطه جایگزینی هم برای آن طراحی نشد) و بسیاری از اقدامات دیگر در دستور کار قرار گرفته و پیشرفت خوبی کرده است. هر چند حجم اقدامات لازم و باقیمانده بسیار زیاد و احیانا فرصت‌ها نیز محدود است ولی حجم اقدامات انجام‌شده نیز درخور توجه و به نوبه خود در کشور بی‌نظیر است.
سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران اینک با کوله‌باری از تجربه موثر، دارای بدنه کارشناسی بسیار معتبر و قابل قبول در بسیاری از حوزه‌های مدیریت بحران در کشور و یکی از سرمایه‌های گرانقدری است که به اعتقاد من (نه به عنوان رئیس سازمان که آن دولت مستعجل است بلکه به عنوان یک شهروند و متخصص حوزه مهندسی زلزله) باید بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته و با حمایت از آن در سازوکار مدیریت بحران کشور نیز جایگاه درخوری به این سازمان داده شود.
این سازمان نه متعلق به فرد یا گروهی خاص و نه درگیر هیچ گونه رابطه سیاسی و جناحی بوده است. سازمانی کاملا مردم‌محور و نمونه‌ای از یک سازمان تخصصی سالم و کارآمد که توان فنی خوبی در کشور ایجاد و ارزش افزوده مناسبی را به سیستم مدیریت بحران کشور ارایه کرده است. گاه و بیگاه شنیده می‌شود چه از درون شهرداری و چه از خارج آن، به دلیل برخی ملاحظات تشکیلاتی یا رقابتی با بی‌توجهی به ارزش کشوری این مجموعه، تصمیمات ناپخته‌ای گرفته می‌شود که ثمره آن بی‌انگیزگی کارکنان و نهایتا تضعیف عملکرد درخشان این سازمان خواهد شد. ما باید در کشور به دنبال مجموعه‌هایی باشیم که اقدامات اساسی خود را براساس علم و آگاهی و با تعهد و دلسوزی خالصانه نسبت به مردم دنبال می‌کنند و نباید با ملاحظات نسنجیده موجبات اضمحلال و تضعیف آنها را فراهم کنیم. خوشبختانه مدیریت شهری در این دوره حمایت جدی خود را از این مجموعه نشان داده و امید می‌رود این حمایت‌ها تا پایان کار نیز تداوم داشته باشد. توجه به این نکته نیز بسیار مهم است که همکاری با آژانس همکاری‌های بین‌المللی ژاپن (جایکا) تا کنون نقش و تأثیر بسزایی در سرعت و کیفیت اقدامات انجام‌شده داشته است. در حال حاضر نیز این آژانس آماده ادامه همکاری در قالب تفاهمنامه پنجم است که پیش‌نویس آن نیز به امضا رسیده است. امید است مسئولان محترم مدیریت بحران کشور و وزارت خارجه به طور جدی به این موضوع توجه و کشور را از ثمرات این همکاری بهره‌مند کنند.