زنگ هشدار برای سهامداران بورس
گزارش تازه‌ای که از پایش بخش «حقیقی» اقتصاد ایران منتشر شده، نشان می‌دهد که در بهمن‌ماه سال جاری نسبت به بهمن‌ماه سال گذشته، رشد شاخص تولید و فروش بنگاه‌های صنعتی بورسی همچنان در محدوده منفی قرار داشته است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق؛ آمارها نشان می‌دهد که شاخص تولید بخش صنعت مبتنی بر شرکت‌های صنعتی بورسی نسبت به بازه یکساله کاهش 3.5 درصدی داشته است. شاخص فروش شرکت‌های صنعتی بورسی نیز 3 درصد نسبت به بهمن سال گذشته کاهش پیدا کرده است. اگرچه در بازه یک‌ماهه، شرایط فرق می‌کند و نشانه‌هایی از بهبود شاخص‌ها دیده می‌شود.
در بهمن‌ماه امسال نسبت به دی‌ماه شاخص تولید کمتر از یک درصد و شاخص فروش شرکت‌های صنعتی بورسی، 7.2 درصد افزایش پیدا کرده است. قطعی برق و گاز در بهمن‌ماه همچنان یکی از عوامل محدودکننده فعالیت‌های صنعتی بوده و باعث شده تا بسیاری از کسب‌وکارها در ظرفیت‌های پایین تولید کنند.
همچنین گزارش «شامخ» اتاق ایران برای بهمن‌ماه نشان می‌دهد که افزایش نرخ ارز موجب رشد قابل‌توجه قیمت مواداولیه در تمامی صنایع شده و هزینه‌های تولید را به‌شدت تحت تاثیر قرار داده است.
اتاق ایران همچنین هشدار داده بود که «با توجه به ناترازی‌های ماه‌های اخیر و افزایش شدید هزینه‌های تولید و به تبع آن کمبود مواداولیه مورد نیاز، در شرایطی که نقدینگی و قدرت خرید کاهشی بوده است، بسیاری از بنگاه‌ها به سمت تعطیلی رفته‌اند یا در سطوح بسیار پایین درآمدی فعالیت می‌کنند.»
ضمن اینکه افزایش قیمت‌ها که منجر به کاهش بیشتر قدرت خرید مصرف‌کنندگان و کاهش تقاضای برای کالا و خدمات را به همراه داشته، باعث شده تا به‌‌رغم نزدیک شدن به پایان سال و انتظار بهبود در تقاضا، میزان سفارش جدید مشتریان نسبت به ماه قبل کمتر شود.
شاخص تولید و فروش صنعت چرا اهمیت دارد؟
«شاخص تولید صنعتی و معدنی» و «شاخص فروش صنعتی و معدنی» نشان‌دهنده وضعیت تولید و فروش در بخش صنعت و معدن اقتصاد است. رشد این شاخص‌ها نشان‌دهنده تغییرات آنها طی زمان است. برای مثال رشد ماهانه و نقطه به نقطه «شاخص تولید صنعتی» نشان می‌دهد که میزان تولید شرکت‌های منتخب بورسی در حوزه «صنعت» به ترتیب چقدر نسبت به ماه گذشته و مدت زمان مشابه در سال گذشته تغییر کرده است. اهمیت این شاخص به روز، برای اقتصاد ایران که تحولات زیادی دارد بیشتر خواهد بود، زیرا بازخورد شوک‌های وارده به اقتصاد ایران و واکنش‌های سیاستگذاران باید در تواتر کمتر از فصل مورد رصد قرار گیرد؛ این در حالی است که آمار رسمی بخش حقیقی به صورت فصلی و با تاخیر ارایه می‌شود. شاخص تولید، فروش و قیمت صنایع بورسی با استفاده از داده‌های ماهیانه شرکت‌های صنعتی بورسی پذیرفته شده در بورس محاسبه می‌شود. در تهیه این شاخص‌ها از اطلاعات ماهیانه 316 شرکت بورسی استفاده می‌شود و علاوه بر اندازه‌گیری تغییرات میزان تولید، فروش و قیمت در بخش صنعت، در محاسبات ملی نیز نقش مهمی ایفا می‌کنند و برآوردی از تغییرات ماهیانه ارزش افزوده ایجاد شده را در صنایع مختلف و به دنبال آن در کل اقتصاد منعکس می‌کنند. شاخص تولید صنعت را بانک مرکزی و مرکز آمار ایران با تواتر فصلی و همچنین شاخص قیمت صنعت به صورت فصلی را مرکز آمار و ماهیانه را بانک مرکزی منتشر می‌کند، اما الزامی به انتشار شاخص فروش صنعت ندارند. از طرفی، این آمار چندین ضعف اساسی دارد که مهم‌ترین آن وقفه سه‌ماهه در انتشار داده‌ها و بعضا متوقف شدن انتشار آنها و نداشتن تواتر ماهیانه است. شاخص‌های ماهیانه تولید، فروش و قیمت استخراج شده از اطلاعات عملکرد شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تا حد زیادی می‌توانند با دقت مناسب و به صورت بهنگام تحولات بخش صنعت و معدن کشور را توضیح دهند و با توجه به بررسی‌های انجام شده و تطبیق دادن این شاخص با شاخص تولید صنعتی بانک مرکزی و مرکز آمار ایران که به صورت فصلی منتشر می‌شود، مشخص شده این شاخص به خوبی می‌تواند در وقفه انتشار این شاخص‌های رسمی، شاخص جایگزین مناسبی برای آن باشد. در این مطالعه تغییرات شاخص‌های تولید، فروش و قیمت شرکت‌های صنعتی و معدنی پذیرفته شده در بورس و همچنین مهم‌ترین رشته فعالیت‌های آن در شهریور‌ماه امسال مورد بررسی قرار گرفته است. در اینجا به برخی نکات مهم گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس از پایش بخش حقیقی اقتصاد ایران اشاره می‌شود.
وقتی شاخص‌های صنعت منفی می‌شوند
بخش حقیقی یا واقعی اقتصاد، آن دسته از فعالیت‌هایی است که واقعا با تولید کالاها و خدمات ارتباط دارد و از بخش مالی اقتصادی (یا اقتصاد کاغذی) جداست که مرتبط با خرید و فروش در بازارهای مالی است. بنابراین هرگونه نوسان در تولید و فروش بخش واقعی اقتصاد به‌طور مستقیم با عامه مردم و طیف وسیعی از کارگران و کارفرمایان مرتبط می‌شود. گزارش بازوی پژوهشی مجلس نشان می‌دهد که شاخص تولید بخش صنعت (یعنی آن دسته از شرکت‌های بزرگ صنعتی که در بورس حضور دارند) نسبت به بهمن‌ماه سال گذشته، 5.3 درصد کاهش پیدا کرده است. این وضعیت موجب شده تا شاخص فروش این بخش نیز در بازه یکساله 3 دهم درصد کاهش پیدا کند. بخش بزرگی از کاهش شاخص تولید در فلزات پایه رخ داده که حتی نسبت به دی‌ماه نیز کاهش 5.5 درصدی داشته است. اما در بازه یکساله این کاهش شاخص تولید، به 10.6 درصد رسیده که عدد بسیار بزرگی است. این وضعیت موجب شده تا شاخص فروش فلزات پایه نیز 7.1 درصد نسبت به بهمن‌ماه سال گذشته افت داشته باشد.
خودرو جان گرفت
اما نکته جالب اینکه در بهمن‌ماه امسال شاخص تولید خودرو و قطعات بر مبنای شرکت‌های بورسی نسبت به بهمن سال گذشته 3.7 درصد و نسبت به دی‌ماه امسال 11 درصد رشد داشته است. این اتفاق موجب شده تا شاخص فروش این رشته فعالیت نسبت به ماه مشابه سال قبل 6.5 درصد و نسبت به دی ماه، نزدیک به 29درصد رشد پیدا کند که عدد بالایی است.
تورم و اثر آن بر مواد غذایی
اما به نظر می‌رسد افزایش قیمت‌ها در بازار مواد خوراکی موجب شده تا شاخص تولید رشته فعالیت غذایی و آشامیدنی بر مبنای شرکت‌های بورسی نسبت به بهمن‌ماه گذشته 1.7 درصد کاهش پیدا کند. این وضعیت موجب شده تا شاخص فروش این رشته فعالیت نیز نسبت به بهمن سال گذشته نزدیک به 5 درصد کاهش پیدا کند.
افزایش قیمت دارو و بهبود وضعیت
شرکت‌های دارویی
از آن سو، مجوز افزایش قیمت به شرکت‌های دارویی در سه‌ماهه آخر امسال موجب شده تا این شرکت‌ها بتوانند میزان فروش و تولید خود را بهبود دهند و به اصطلاحی وضعیت خود را سروسامانی بدهند. در بهمن امسال شاخص تولید رشته فعالیت دارو نسبت به بهمن پارسال 4.1 درصد و نسبت به دی‌ماه، 5.2 درصد رشد کرده است. همزمان شاخص فروش این شرکت‌ها نیز نسبت به بهمن پارسال نزدیک به 7درصد رشد کرده است.
وضعیت نامناسب معادن
اما در بخش شرکت‌های معدنی که در بورس حضور دارند؛ وضعیت وخیم‌تر بوده است. در بهمن امسال نسبت به بهمن سال گذشته، شاخص تولید شرکت‌های معدنی بورسی بیش از 19درصد کاهش پیدا کرده است. این شاخص نسبت به دی‌ماه نیز بیش از 13درصد ریزش کرده است. این اتفاق موجب شده که شاخص فروش این شرکت‌ها نسبت به بهمن سال گذشته 19.5 درصد کاهش پیدا کند.
