علم بهتر است یا نان شب؟

هر ساله در آستانه سال تحصیلی جدید آمارهای مختلفی از ترک تحصیل دانش آموزان اعلام می‌شود. اخیرا هم گزارش شده، ۹۰۰ هزار دانش آموز از مهر جا مانده‌اند. آماری که حالا یکی از چالش‌های مهم وزارت آموزش‌ و پرورش هم شده و مسئولان این وزارتخانه راهکارهای مختلفی را برای بازگشت کودکان و نوجوانان به مدرسه ارائه می‌دهند. با این حال منصور موسوی، کارشناس تعلیم و تربیت فقر را عامل اصلی بازماندگی از تحصیل دانش‌آموزان می‌داند و بر این باورست که مشکل اقتصادی خانوادهها باید حل شود. 

او می گوید:« تا یک یا دو دهه گذشته افراد این امکان را داشتند که به وسیله تحصیل، آینده مالی بهتری برای خودشان رقم بزنند و بتوانند از قشر فقیر به قشر متوسط یا مرفه جامعه تبدیل شوند، اما حالا این امکان وجود ندارد. اکثر دانش آموزان به دلایل اقتصادی ترک تحصیل میکنند. البته نه به این معنی که فقط دانش‌آموزان خانوادههای فقیر ترک تحصیل میکنند؛ به این معنی که آموزش‌وپرورش کارکرد اقتصادی خود را از دست داده است. تا ۲۰ یا حتی ۱۰ سال پیش تحصیلات بهترین امکان پیشرفت و ارتقا و جابه ‌جایی بین طبقه های اجتماعی بود اما در حال حاضر فرد با تحصیل در مقاطع بالاتر نمیتواند جابه‌جایی طبقاتی داشته باشد.»

موسوی می‌گوید:«مثال این مورد سیل عظیم افرادی است که با وجود داشتن مدرک تحصیلی ارشد یا دکترا هنوز نتوانسته‌اند طبقه اجتماعی خود را از فرودست به مرفه یا حتی متوسط ارتقا دهند. به همین دلیل خیلی از دانش‌آموزان خصوصا دانشآ‌موزان پسر دیگر علاقه و اشتیاقی به ادامه تحصیل ندارند.»

ترک تحصیل دانش‌آموزان در جنوب شرقی تهران

موسوی درباره شرایط و وضعیت دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل می‌گوید: «ترک تحصیل بین دانش‌آموزان مناطق جنوب شرقی تهران اصلا کم نیست.همه دانش‌آموزانی که تحصیل میکنند، مانند برخی از کودکان کار بدون سرپرست و خانواده یا از اتباع نیستند بلکه تعداد زیادی از آنها ایرانی هستند، خانواده دارند و  زندگی روزمره آنها مانند خیلی از نوجوانان دیگر است. اما همین نوجوانان تحصیل را رها میکنند تا وارد بازار کار شوند. البته خیلی از آنها هم ترک تحصیل نمیکنند، اما بعد از ساعات مدرسه سراغ شغلهای نیمه‌وقتی مانند کار در مکانیکی، دستفروشی یا ساز زدن در مترو میروند.»

دانش‌آ‌موزان ترک تحصیل را برد حساب میکنند

این کارشناس تعلیم و تربیت میگوید:«برخی دانش‌آ‌‌موزان زمانی که قرار است در مدرسه درس بخوانند احساس بازنده بودن دارند. هر چند که به خاطر سن و تجربه نمیتوانند درآمد بالایی داشته باشند و خیلی مواقع از آنها سواستفاده‌های کاری هم میشوند. با این وجود باز هم دانش‌آموزان ترک تحصیل و ورود به بازار کار را برای خودشان یک برد حساب میکنند و درس خواندن و ساعاتی که سر کلاس هستند را برای خودشان باخت میدانند چرا که میگویند به ازای هر ساعتی که سر کلاس هستند میتوانند کار کنند و درآمدی داشته باشند.»

پسرهایی که ۱۴ سالگی داماد میشوند

این کارشناس تعلیم‌وتربیت به ازدواج اجباری 

نوجوانان اشاره می‌کند و میگوید:« کودک همسری فقط مختص به دختران نیست. خیلی از پسران هم در ۱۴ یا ۱۵ سالگی داماد میشوند و به همین دلیل مجبور به ترک تحصیل میشوند. آمارهای مختلفی درباره بازماندگان از تحصیل وجود دارد، اما بیشترین تعدادی که از بازماندگان از تحصیل به دست ما رسیده، چیزی حدود ۷۰۰ هزار نفر است. اکثر آمار ترک تحصیل هم مربوط به پسران است، چرا که پسران وارد بازار کار میشوند.»

او تاکید می‌کند:« دلیل ترک تحصیل دختران عموما ازدواج اجباری است اما به این معنا نیست که پسران درگیر این مشکل نیستند. خیلی از پسران نوجوان هم در ۱۴ یا ۱۵ سالگی مجبور به ازدواج میشوند و به همین دلیل هم ترک تحصیل میکنند و وارد بازار کار میشوند.»

مسئولان فکری کنند 

موسوی، کارشناس تعلیم و تربیت از ترک تحصیل حدود ۳۰ درصدی دانش‌آموزان در مدرسه‌هایی در منطقه ۱۱ تهران می‌گوید: «تعداد ثبت‌نام دانش‌آموزان ابتدای سال تحصیلی در مدرسه‌ای واقع در محله جوادیه منطقه ۱۱ تهران، حدود ۲۷۰ تا ۲۸۰ نفر است اما تعداد دانش آموزان همین مدرسه در دوره امتحانات پایان ترم به حدود ۲۲۰ تا ۲۰۰ نفر میرسد. علت این اختلاف رقم، ترک تحصیلی است که توسط تعدادی از دانش‌آموزان در میانه سال اتفاق افتاده است.»

او کم‌کاری و اشتباهات نظام آموزشی کشور را عامل مسئله ترک‌تحصیل و افزایش آمار بازماندگان از تحصیل میداند و می‌گوید:« تجربه سایر نظام آموزشی نشان داده است که مسئله بازماندگان از تحصیل و ترک تحصیل دانش‌آموزان قابل حل است اما متاسفانه مسئولان هنوز فکری ندارند، یا این مسئله برایشان در  اولویت نیست. تمامی اقدامات جهت کاهش آمار بازماندگان از تحصیل هم فقط در حد شعار باقی مانده است.»