گفتوگو با مديرعامل «کافهبازار»
از تهديد تا فرصت تحريمها!
حامد ذاکرحسین . امين اميرشريفي
نام «کافهبازار» براي تمام کساني که گوشي هوشمندي در دست دارند، نامي آشناست. کافهبازار يک بستر در گوشيهاي اندرويد است که ميتوان از طريق آن با اپليکيشنهاي اندرويدي آشنا شد و آنها را نصب كرد. اکنون کافهبازار رکورددار تعداد نصب فعال در ميان اپليکيشنهايي است که کاربران ايراني نصب کردهاند و به تازگي وارد عرصه ارائه محتواي ويدئويي هم شده است. کافهبازار از جمله اهداف بزرگي است که بسياري از جوانان فعال در حوزه فناوري، مايل به کار در آن هستند. در يک نشست صميمي در دفتر مرکزي کافهبازار، سعي کرديم با امين اميرشريفي، مدير جوان مجموعه و با ابعاد مختلف فعاليت کافهبازار آَشنا شويم.
براي شروع به قبل از توسعه اپليکيشن کافهبازار رويم؛ ايده کافه بازار اصلا از کجا آمد؟
اواخر سال 89 و اوايل 90 بود که نسخههاي اوليه «بازار» عرضه شد. آن زمان بهخاطر بحثهاي تحريمي بود که گوگل شروع به محدودکردن يکسري از سرويسهايش براي کاربران ايراني کرد. «گوگلپلي» هم يکي از اين سرويسها بود که محدوديتهايي را براي کاربران ايراني اعمال کرد. آن زمان تيمي تشکيل شد که بتوانند مانند گوگلپلي، بستري براي ارائه اپليکيشنهاي اندرويدي ارائه دهند.
پس به شكلي شروع کارتان با تحريمها بود؟
بله. مشخص بود که استفاده از تلفنهاي هوشمند مورد علاقه کاربران است و بعد ناگهان گوگلپلي سرويسهايش را محدود کرد. بنابراين تيمي که من بعدا به آنها پيوستم، شرايط را مناسب ديدند که جايگزيني براي آن فراهم کنند.
و حالا بعد از تقريبا هشتسالونيم، کافهبازار در چه جايگاهي قرار دارد؟
ما چند ماه پيش جشن 40ميليونيشدنمان را برگزار کرديم. يعني روي 40 ميليون دستگاه مختلف به صورت فعال نصب شدهايم. اين به آن معني است که ما پرنصبترين اپليکيشن ايراني هستيم و با اختلاف، «ديوار» اپليکيشن پرنصب بعدي است که آن هم البته متعلق به مجموعه ماست و 20 ميليون نصب دارد.
از مجموعه خودتان بيشتر بگوييد.
مجموعه ما «گروه توسعه فناوري اطلاعات هزاردستان» است با حدود 700 پرسنل در حال افزايش، در چند ساختمان و شهر مختلف مشغول به کار هستيم که «کافهبازار»، «ديوار» و «بلد» سه اپليکيشن معروف اين هلدينگ محسوب ميشوند.
در رأس کافهبازاري که يکي از مهمترين عناصر اکوسيستم نوآوري و استارتاپي کشور است، يک جوان 32ساله نشسته که اتفاقا تحصيلاتي در حوزه فناوري اطلاعات نداشته است. چه شد وارد اين حوزه جديد شدي و چطور شد به مديريت کافهبازار رسيدي؟
بعد از ورودم به دانشگاه در رشته مهندسي مواد، به اين نتيجه رسيدم که اين حوزه، حوزهاي نيست که من ميخواهم کار کنم ولي اينکه چه کاري خواهم کرد را هم نميدانستم. با تلاشهايم براي تغيير رشته هم موافقت نشد. اما بعد از کارشناسي در رشته MBA ادامه تحصيل دادم. در دانشکده مديريت شريف، با حوزه کسبوکارهاي آنلاين آشنا شدم و علاقهام زياد شد و در همين حوزه هم وارد چند شرکت مختلف و در نهايت کافهبازار شدم.
ولي شما دانش فني مربوطه را نداشتيد!
به هر حال ما يک تيم قوي هستيم و قرار نيست يک نفر همه کارها را به تنهايي پيش ببرد. استفاده از نيروها خيلي مهم و کمککننده بوده است. تيمهاي فني، مانند ساير تيمها در بخش حقوقي يا روابط عمومي و... هم افراد خبره خود را دارند و کار را پيش ميبرند.
فکر ميکنيد چه شد که امين در يک شرکت فناورانه توانست در چنين جايگاهي که امروز هست، قرار بگيرد؟
من در کافهبازار از روز اولي که آمدم با تمام انرژي کار کردم. با تمام تمرکزم آمدم، وقت زيادي گذاشتم و سعي کردم از بهترين چيزهايي که بلدم اينجا استفاده کنم، چيزهايي که بلد نيستم را هم ياد بگيرم و بعد از آن هم بودن در ميان همتيميهاي خوب و قوي بود. اينکه بتواني تيم خوب بسازي، باعث پيشرفت ميشود. با فني، با مالي و با هر کسي صحبت ميکردم و چيزي ياد ميگرفتم. در مجموعه ما کلا آدمها معطوف به وظايفي که دارند و براي حقوق آخر ماهشان کار نميکنند. آنها دنبال اثربخشي بيشتر در کار و حوزه فعاليتشان هستند و اين اثربخشي در روند رشد و پيشرفت آنها هم ديده ميشود.
گزارشهاي بازار: تمرکز بر تهران
مدتي است که کافهبازار گزارشهاي فصلي و سالانه ارائه ميدهد. اين گزارش، اطلاعات خوبي از وضعيت بازار اپليکيشني ايران و بهطور کلي اکوسيستم استارتاپي ارائه ميدهد. کمي بيشتر در مورد آنها بگوييد.
اين گزارشها مانند يک دانش ضمني از اکوسيستم است که براي ما حاصل شده و آن را در اختيار خود اکوسيستم قرار ميدهيم. تلاش ميکنيم با اين گزارشها شناخت از بازار، کاربر، سمت و سوي علايق آنها در سال گذشته و مسيري را که احتمالا در سال پيشرو ميپيمايد، به فعالان اکوسيستم اعلام کنيم. بنابراين اين گزارشها ميتواند به توسعهدهندهها کمک کند که حوزههاي مورد علاقه کاربران را درک كنند و تحليلي از وضعيت بازار پيشرو داشته باشند و جايگاه خود را در بازار و بين رقبايشان بهتر رصد کنند. مجموعه اين اطلاعات به رشد بازيگران اين اکوسيستم و در نتيجه رشد صنعت ما کمک شاياني ميکند.
در گزارش آخري که ارائه دادهايد، مطرح شده است که 22 هزار نفر توسعهدهنده داريد که مجموعا 168 هزار اپليکيشن را توليد کرده و در کافه بازار قرار دادهايد. ازاينميان 28 درصد در تهران حضور دارند و اين 28 درصد اپليکيشن تهراني، 71 درصد کل درآمد اپليکيشنهاي ساخت ايران را ايجاد ميکنند؛ بنابراین شاهد تمرکز زيادي در تهران هستيم. با توجه به اشرافي که شما بر اکوسيستم داريد، علت اين تمرکز را در چه ميبينيد؟
اگر در يک سطح کليتر بخواهيم نگاه کنيم، اين تمرکز و توجه در پايتخت در همه حوزهها وجود دارد. براي حوزه کاري ما هم بههرحال خيلي خدمات در تهران ارائه ميشود، خيلي زيرساختها اينجا است؛ اما به جز اين، به نظرم يکي از دلايل اصلي اين تمرکز، نيروي انساني است. اکثر نيروي انساني فعال در اين صنعت، از دانشجويان رشتههاي مربوطه هستند. خب دانشگاههاي خوب هم باز ميبينيم که بيشتر در تهران هستند و جوانان بااستعداد شهرهاي ديگر را جذب خود ميکنند.
با توجه به تأثير و تواني که کافه بازار بههرحال در اکوسيستم دارد، شما کمکي براي حل اين مسئله ميتوانيد داشته باشيد؟
بله. در يک سال گذشته در بندرانزلي اولين دفترمان در خارج از تهران را راهاندازي کرديم که در آغاز با حدود 30 نفر شروع به فعاليت کرد و اکنون نزديک صد نفر آنجا مشغول هستند. در کل مجموعه ما دفاتري در مشهد و شيراز و يکي، دو جاي ديگر را در شُرُف راهاندازي داريم.
بههرحال ميبينيم که استعدادهاي خيلي خوبي در شهرستانها است که بههردليل به مرکز مهاجرت نکردند و اين ما هستيم که از اين استعدادها محروم ميشويم؛ بنابراین دنبال راهاندازي دفاتري در شهرستانها هستيم تا بخشي از کار را آنجا ببريم. اين مدل در چارچوب رشدي که ما داريم، بسيار به ما کمک ميکند.
توسعه کافه بازار
از نحوه استقبال چشمگير کافه بازار بيشتر بگوييد.
رشد کافه بازار خيلي از طريق دهانبهدهان و توصيه افراد به يکديگر اتفاق افتاد. دليل موفقيتش هم آن است که کافه بازار همواره سرويسي ارائه داده که در زمان خودش جزء بهترين سرويسهاي قابل ارائه به کاربران بوده؛ بنابراین مردم قبول و اعتماد کردند. از طرفي هم هر چقدر که مردم به استفاده بيشتر از گوشي هوشمند تمايل نشان دادند، استفاده از کافه بازار هم بيشتر شد؛ آنقدر که استفاده از کافه بازار براي کاربران اندرويد به يک پيشفرض تبديل شده است.
نياز وجود يک بازارگاه (Marketplace) از اپليکيشنها چيزي نبود که فقط شما کشف کرده باشيد. رقباي ديگري هم در بازار بوده و هستند؛ اما چه شد که کافه بازار پيروز اين ميدان بود؟
تمرکز کافه بازار هميشه روي نوع و نحوه ارائه خدمات به کاربران بوده است؛ مثلا با تعداد بيشتر از ديگران وارد عرصه تبليغات نشديم؛ اما در عوض بيشترين تمرکز را داشتهايم که بتوانيم بهترين سرويس را ارائه دهيم؛ يعني چيزي را که مردم ميخواهند، درست و بهموقع تشخيص دهيم و سپس آن را در کمترين زمان و باکيفيتترين حالت ممکن ساخته و تحويل کاربران بدهيم. فکر کنم اينها مهمترين دليلي بود که در نهايت منجر شد که به یک شکل خود مردم ما را انتخاب کنند و به هم پيشنهاد دهند.
همين باعث شد کافه بازار زود به درآمد رسيد؛ بهویژه با راهاندازي سيستم پرداخت درونبرنامهاي که به تيمهاي توسعهدهنده کمک کرد تا در ازاي اپليکيشنهاي خود از کاربرانشان پول بگيرند. اين امکان هم کمک به توسعه اکوسيستم اپليکيشني در ايران کرد و هم کافه بازار را بزرگ کرد؛ بنابراین کافهبازار از همان ابتدا به درآمد رسيد و توانست هزينههاي خود را پوشش دهد. اکنون نيز کافه بازار جزء معدود برندهاي اکوسيستم است که مدتهاست که سودده بوده و سودش را دوباره براي توسعه و رشد خود مجددا سرمايهگذاري ميکند.
برنامه توسعه فعاليتهايتان براي آينده چيست؟ آيا چشمانداز شما در پنج تا 10 سال آينده مشخص است؟
طراحي چشمانداز پنج و 10ساله در صنعت ما خوشبختانه يا متأسفانه پيشبينيناپذیر و انجامنشدنی است؛ چون تکنولوژي کلا توسعه و رشدش آنقدر سريع و عجيب است که ديدن اين فواصل زماني پيچيده است؛ اگر حتي ممکن باشد؛ ولي حوزههايي وجود دارند که روي آنها متمرکز شدهايم و حتي نسخه جديد کافه بازار با تمرکز بر اين حوزهها توسعه پيدا کرده است. مهمترين آنها حوزه محتوا است یا به حوزه ارائه محتوا علاقهمند شدهايم؛ به شکلي که مردم بتوانند خدمات سرگرمي را هم از کافه بازار بگيرند. با قراردادهايي که با تأمينکنندههاي محتواي فيلم، سريال و انيميشن بستهايم، در نسخه جديد بازار شما ميتوانيد به تماشاي اين محتواها بنشينيد.
حوزه جدي ديگر براي ما بازيهاي موبايلي است. فکر ميکنم صنعت بازيسازي صنعت خيلي بزرگتر از چيزي است که الان وجود دارد. اين صنعت در دنيا هم خيلي بزرگ و جذاب است و در ايران هم پتانسيلهاي بسيار خوبي دارد. بااينحال تاکنون رشد مورد انتظار را نداشته است.
کافهبازار جديد، بخش کودک هم دارد. از آن بيشتر بگوييد.
کافهبازار بخش پخش فيلم و نيز بخش کودک را در دل خود دارد. يعني بدون نياز به نصب اپليکيشن جديد، تنها با بهروزرساني کافهبازار به اين بخشها دسترسي خواهيد داشت. در «بازار کودک» دو کار عمده انجام ميشود. يکي محدودکردن محتوايي که به درد کودک نميخورد. يعني برنامه، بازي يا فيلمي که براي رده سني کودک مناسب نيست از دسترس او خارج ميشود. اگرچه اين امر در دنيا رايج است اما در ايران کمتر به آن توجه شده بود. کار دوم هم آن بوده که محتوايي که کاربرد بيشتري دارد بيشتر در معرض ديد و انتخاب کودکان قرار بگيرد. گاهي برنامهاي محتواي بدي ندارد اما محتواي خوب و خاصي هم ندارد. ولي ما صفحه اول بازار کودک را طوري توسعه دادهايم که برنامههايي با جنبه آموزشي و درعينحال تفريحي بيشتر ديده شوند.
بازي
درباره بازي، طبق آماري که خودتان منتشر کردهايد، از 40ميليوننفري که کافهبازار را نصب کردهاند، نزديک به 26 ميليون نفر حداقل يک اپليکيشن بازي هم نصب کردهاند. با توجه به چنين پتانسيلي چه اتفاقي بايد بيفتد که گردش مالي بازار بازي در ايران افزايش يافته و سرمايهگذارهاي بيشتري جذب اين حوزه بشوند؟ اصلا پتانسيل مالي اپليکيشنهاي بازي را چقدر ارزيابي ميکنيد؟
صنعت بازيسازي در دنيا صنعت بزرگي است و شرکتهاي زيادي از اين راه کسب درآمد دارند. هزينه ساخت بازي بيشتر به نيروي انساني مربوط است و مانند ساير حوزههاي فناوري اطلاعات هزينه اوليه کمتري نسبت به ساير فعاليتهاي اقتصادي لازم دارد. اما مشکل ساخت بازي آن است که اصولا ريسک بالايي دارد. حتي شرکتهاي مطرح بازيسازي در دنيا، گاهي بازيهايي ساختهاند که با استقبال اندکي مواجه بوده است. بازي با احساسات مردم کار دارد و تشخيص آن و چيزي که اکنون مورد اقبال عمومي خواهد بود، کمي دشوار بوده و خلاقيت زيادي ميطلبد.
بااينحال نيروي انساني آموزشديده و خوب در اين حوزه هم کم داريم. حتي رشتههاي مرتبط با بازيسازي در دانشگاه ندارم، درحاليکه اين آموزشها مورد نياز روز جامعه هستند و در دنيا به رشته دانشگاهي تبديل شدهاند. پس نهتنها ساخت بازي در ذات خودش خيلي پرريسک است بلکه عامل کاهش ريسک هم در کشور وجود ندارد. همين باعث ميشود سرمايهگذار هم با جود پتانسيل زياد نه با اين حوزه آشنا شود و نه علاقهاي به سرمايهگذاري روي آن داشته باشد؛ بنابراین ما برنامههايي براي سرمايهگذاري در اين بخش داريم و مثلا سرمايهاي براي توسعه فعاليتهاي شتابدهنده حوزه بازي انجام دادهايم.
باوجود اين حرفها اما همين بازيهاي معدود ايراني، موفقيتهاي چشمگيري هم داشتند.
بله يک دورهاي بازي «آميرزا» به نزديک به هفت ميليون نصب فعال رسيد. از نظر نصب فعال بازي در کافهبازار، رکورد بازي معروف و مطرح «کلش آف کلنز» با نصب پنج ميليون نفر را هم زد. آميرزا يک بازي بسيار ساده بود اما توانسته بود با تمرکز بر نمونههاي خارجي موفق، بازياي با المانهاي ايراني و بومي طراحي کند؛ بهطوريکه کاربر ايراني با آن ارتباط مناسب برقرار ميکرد.
مسائل حاشيهاي
با همکارانتان از آسيبي که سرويسهاي ارزش افزوده به کافهبازار ميرسانند، صحبت کرديم. ميخواستم هم کمي توضيح دهيد اين سرويس ارزش افزوده چيست و هم اينکه چرا اين موضوع روي کار شما و روي بيزينس استارتاپها تأثير ميگذارد؟
سرويس ارزش افزوده يک چيزي است که اپراتورهاي تلفن همراه سالهاست از آن استفاده ميکنند. من فکر ميکنم اين سرويسها به بحث اعتماد مردم لطمه وارد کرده است؛ چراکه کلاهبرداريهايي در اين زمينه انجام شده است که ميتواند مردم را نسبت به خرجکردن پول در فضاي مجازي بدبين کند. البته اين موضوعي است که وزير ارتباطات، آقاي جهرمي، حساسيت نشان دادهاند و سعي کردند که جلوي آن را بگيرند و کمترش کنند. فکر کنم کار سختي است که بههرحال بايد اتفاق بيفتد.
ميخواهم کمي به بحث تحريمها بپردازم. شاهد بوديم که شرکت اپل ميآيد ايران را تحريم ميکند البته اين باعث کوچي از اپل به اندرويد هم شد. بااينحال اين امکان وجود دارد که اندرويد هم بخواهد وارد بازي مشابهي شود و عملا کافهبازار هم از کار بيفتد؟
اينکه امکان وجود دارد يا نه، قاعدتا بله. اپل توي اين موضوع مقداری جديتر عمل ميکند اما درباره شرکت گوگل براي ما کمي مبهم است. فقط هم بحثهاي سياسي و تحريمي نيست بلکه بحثهاي اقتصادي گوگل اين نگراني را ايجاد کرده بود که شايد بخواهند انحصارشان را در بازار جديتر اعمال کنند که نتيجه مستقيم بر اپليکيشنهاي توسعهيافته در تمام کشورها دارد. علاوه بر آن در ماههاي گذشته شاهد بوديم که بخش حفاظت گوگلپلي يا همان Play Protect برخي اپليکيشنهاي ايراني را يکدفعه از روي گوشيها حذف کرده بود. بههرحال سمت گوگل هنوز يک مقدار موضوع مبهم است و به نظر ميآيد فضا دارد سختتر ميشود ولي اينکه آينده چه باشد هنوز مبهم است.
اگر دامنه تحريمها بالا بگيرد چه؟
بههرحال اين ريسکي است که در کشور در حال بررسي است. ظاهرا راهکارهايي توسط وزارت ارتباطات هم در دست بررسي است که بتوانند ريسک يا هزينه آن را کم کنند. بههرحال متولي اين امر در کشور وزارت ارتباطات است و شخصا ديدهام مهندس جهرمي در مصاحبههايي از اقدامات و پيگيريهايي که کردند، صحبت ميکنند. البته به نظرم کار پيچيده و سختي است ولي بايد پيشبينيهايي کرد که بتواند در این شرایط برگ برنده کشور باشد.
نام «کافهبازار» براي تمام کساني که گوشي هوشمندي در دست دارند، نامي آشناست. کافهبازار يک بستر در گوشيهاي اندرويد است که ميتوان از طريق آن با اپليکيشنهاي اندرويدي آشنا شد و آنها را نصب كرد. اکنون کافهبازار رکورددار تعداد نصب فعال در ميان اپليکيشنهايي است که کاربران ايراني نصب کردهاند و به تازگي وارد عرصه ارائه محتواي ويدئويي هم شده است. کافهبازار از جمله اهداف بزرگي است که بسياري از جوانان فعال در حوزه فناوري، مايل به کار در آن هستند. در يک نشست صميمي در دفتر مرکزي کافهبازار، سعي کرديم با امين اميرشريفي، مدير جوان مجموعه و با ابعاد مختلف فعاليت کافهبازار آَشنا شويم.
براي شروع به قبل از توسعه اپليکيشن کافهبازار رويم؛ ايده کافه بازار اصلا از کجا آمد؟
اواخر سال 89 و اوايل 90 بود که نسخههاي اوليه «بازار» عرضه شد. آن زمان بهخاطر بحثهاي تحريمي بود که گوگل شروع به محدودکردن يکسري از سرويسهايش براي کاربران ايراني کرد. «گوگلپلي» هم يکي از اين سرويسها بود که محدوديتهايي را براي کاربران ايراني اعمال کرد. آن زمان تيمي تشکيل شد که بتوانند مانند گوگلپلي، بستري براي ارائه اپليکيشنهاي اندرويدي ارائه دهند.
پس به شكلي شروع کارتان با تحريمها بود؟
بله. مشخص بود که استفاده از تلفنهاي هوشمند مورد علاقه کاربران است و بعد ناگهان گوگلپلي سرويسهايش را محدود کرد. بنابراين تيمي که من بعدا به آنها پيوستم، شرايط را مناسب ديدند که جايگزيني براي آن فراهم کنند.
و حالا بعد از تقريبا هشتسالونيم، کافهبازار در چه جايگاهي قرار دارد؟
ما چند ماه پيش جشن 40ميليونيشدنمان را برگزار کرديم. يعني روي 40 ميليون دستگاه مختلف به صورت فعال نصب شدهايم. اين به آن معني است که ما پرنصبترين اپليکيشن ايراني هستيم و با اختلاف، «ديوار» اپليکيشن پرنصب بعدي است که آن هم البته متعلق به مجموعه ماست و 20 ميليون نصب دارد.
از مجموعه خودتان بيشتر بگوييد.
مجموعه ما «گروه توسعه فناوري اطلاعات هزاردستان» است با حدود 700 پرسنل در حال افزايش، در چند ساختمان و شهر مختلف مشغول به کار هستيم که «کافهبازار»، «ديوار» و «بلد» سه اپليکيشن معروف اين هلدينگ محسوب ميشوند.
در رأس کافهبازاري که يکي از مهمترين عناصر اکوسيستم نوآوري و استارتاپي کشور است، يک جوان 32ساله نشسته که اتفاقا تحصيلاتي در حوزه فناوري اطلاعات نداشته است. چه شد وارد اين حوزه جديد شدي و چطور شد به مديريت کافهبازار رسيدي؟
بعد از ورودم به دانشگاه در رشته مهندسي مواد، به اين نتيجه رسيدم که اين حوزه، حوزهاي نيست که من ميخواهم کار کنم ولي اينکه چه کاري خواهم کرد را هم نميدانستم. با تلاشهايم براي تغيير رشته هم موافقت نشد. اما بعد از کارشناسي در رشته MBA ادامه تحصيل دادم. در دانشکده مديريت شريف، با حوزه کسبوکارهاي آنلاين آشنا شدم و علاقهام زياد شد و در همين حوزه هم وارد چند شرکت مختلف و در نهايت کافهبازار شدم.
ولي شما دانش فني مربوطه را نداشتيد!
به هر حال ما يک تيم قوي هستيم و قرار نيست يک نفر همه کارها را به تنهايي پيش ببرد. استفاده از نيروها خيلي مهم و کمککننده بوده است. تيمهاي فني، مانند ساير تيمها در بخش حقوقي يا روابط عمومي و... هم افراد خبره خود را دارند و کار را پيش ميبرند.
فکر ميکنيد چه شد که امين در يک شرکت فناورانه توانست در چنين جايگاهي که امروز هست، قرار بگيرد؟
من در کافهبازار از روز اولي که آمدم با تمام انرژي کار کردم. با تمام تمرکزم آمدم، وقت زيادي گذاشتم و سعي کردم از بهترين چيزهايي که بلدم اينجا استفاده کنم، چيزهايي که بلد نيستم را هم ياد بگيرم و بعد از آن هم بودن در ميان همتيميهاي خوب و قوي بود. اينکه بتواني تيم خوب بسازي، باعث پيشرفت ميشود. با فني، با مالي و با هر کسي صحبت ميکردم و چيزي ياد ميگرفتم. در مجموعه ما کلا آدمها معطوف به وظايفي که دارند و براي حقوق آخر ماهشان کار نميکنند. آنها دنبال اثربخشي بيشتر در کار و حوزه فعاليتشان هستند و اين اثربخشي در روند رشد و پيشرفت آنها هم ديده ميشود.
گزارشهاي بازار: تمرکز بر تهران
مدتي است که کافهبازار گزارشهاي فصلي و سالانه ارائه ميدهد. اين گزارش، اطلاعات خوبي از وضعيت بازار اپليکيشني ايران و بهطور کلي اکوسيستم استارتاپي ارائه ميدهد. کمي بيشتر در مورد آنها بگوييد.
اين گزارشها مانند يک دانش ضمني از اکوسيستم است که براي ما حاصل شده و آن را در اختيار خود اکوسيستم قرار ميدهيم. تلاش ميکنيم با اين گزارشها شناخت از بازار، کاربر، سمت و سوي علايق آنها در سال گذشته و مسيري را که احتمالا در سال پيشرو ميپيمايد، به فعالان اکوسيستم اعلام کنيم. بنابراين اين گزارشها ميتواند به توسعهدهندهها کمک کند که حوزههاي مورد علاقه کاربران را درک كنند و تحليلي از وضعيت بازار پيشرو داشته باشند و جايگاه خود را در بازار و بين رقبايشان بهتر رصد کنند. مجموعه اين اطلاعات به رشد بازيگران اين اکوسيستم و در نتيجه رشد صنعت ما کمک شاياني ميکند.
در گزارش آخري که ارائه دادهايد، مطرح شده است که 22 هزار نفر توسعهدهنده داريد که مجموعا 168 هزار اپليکيشن را توليد کرده و در کافه بازار قرار دادهايد. ازاينميان 28 درصد در تهران حضور دارند و اين 28 درصد اپليکيشن تهراني، 71 درصد کل درآمد اپليکيشنهاي ساخت ايران را ايجاد ميکنند؛ بنابراین شاهد تمرکز زيادي در تهران هستيم. با توجه به اشرافي که شما بر اکوسيستم داريد، علت اين تمرکز را در چه ميبينيد؟
اگر در يک سطح کليتر بخواهيم نگاه کنيم، اين تمرکز و توجه در پايتخت در همه حوزهها وجود دارد. براي حوزه کاري ما هم بههرحال خيلي خدمات در تهران ارائه ميشود، خيلي زيرساختها اينجا است؛ اما به جز اين، به نظرم يکي از دلايل اصلي اين تمرکز، نيروي انساني است. اکثر نيروي انساني فعال در اين صنعت، از دانشجويان رشتههاي مربوطه هستند. خب دانشگاههاي خوب هم باز ميبينيم که بيشتر در تهران هستند و جوانان بااستعداد شهرهاي ديگر را جذب خود ميکنند.
با توجه به تأثير و تواني که کافه بازار بههرحال در اکوسيستم دارد، شما کمکي براي حل اين مسئله ميتوانيد داشته باشيد؟
بله. در يک سال گذشته در بندرانزلي اولين دفترمان در خارج از تهران را راهاندازي کرديم که در آغاز با حدود 30 نفر شروع به فعاليت کرد و اکنون نزديک صد نفر آنجا مشغول هستند. در کل مجموعه ما دفاتري در مشهد و شيراز و يکي، دو جاي ديگر را در شُرُف راهاندازي داريم.
بههرحال ميبينيم که استعدادهاي خيلي خوبي در شهرستانها است که بههردليل به مرکز مهاجرت نکردند و اين ما هستيم که از اين استعدادها محروم ميشويم؛ بنابراین دنبال راهاندازي دفاتري در شهرستانها هستيم تا بخشي از کار را آنجا ببريم. اين مدل در چارچوب رشدي که ما داريم، بسيار به ما کمک ميکند.
توسعه کافه بازار
از نحوه استقبال چشمگير کافه بازار بيشتر بگوييد.
رشد کافه بازار خيلي از طريق دهانبهدهان و توصيه افراد به يکديگر اتفاق افتاد. دليل موفقيتش هم آن است که کافه بازار همواره سرويسي ارائه داده که در زمان خودش جزء بهترين سرويسهاي قابل ارائه به کاربران بوده؛ بنابراین مردم قبول و اعتماد کردند. از طرفي هم هر چقدر که مردم به استفاده بيشتر از گوشي هوشمند تمايل نشان دادند، استفاده از کافه بازار هم بيشتر شد؛ آنقدر که استفاده از کافه بازار براي کاربران اندرويد به يک پيشفرض تبديل شده است.
نياز وجود يک بازارگاه (Marketplace) از اپليکيشنها چيزي نبود که فقط شما کشف کرده باشيد. رقباي ديگري هم در بازار بوده و هستند؛ اما چه شد که کافه بازار پيروز اين ميدان بود؟
تمرکز کافه بازار هميشه روي نوع و نحوه ارائه خدمات به کاربران بوده است؛ مثلا با تعداد بيشتر از ديگران وارد عرصه تبليغات نشديم؛ اما در عوض بيشترين تمرکز را داشتهايم که بتوانيم بهترين سرويس را ارائه دهيم؛ يعني چيزي را که مردم ميخواهند، درست و بهموقع تشخيص دهيم و سپس آن را در کمترين زمان و باکيفيتترين حالت ممکن ساخته و تحويل کاربران بدهيم. فکر کنم اينها مهمترين دليلي بود که در نهايت منجر شد که به یک شکل خود مردم ما را انتخاب کنند و به هم پيشنهاد دهند.
همين باعث شد کافه بازار زود به درآمد رسيد؛ بهویژه با راهاندازي سيستم پرداخت درونبرنامهاي که به تيمهاي توسعهدهنده کمک کرد تا در ازاي اپليکيشنهاي خود از کاربرانشان پول بگيرند. اين امکان هم کمک به توسعه اکوسيستم اپليکيشني در ايران کرد و هم کافه بازار را بزرگ کرد؛ بنابراین کافهبازار از همان ابتدا به درآمد رسيد و توانست هزينههاي خود را پوشش دهد. اکنون نيز کافه بازار جزء معدود برندهاي اکوسيستم است که مدتهاست که سودده بوده و سودش را دوباره براي توسعه و رشد خود مجددا سرمايهگذاري ميکند.
برنامه توسعه فعاليتهايتان براي آينده چيست؟ آيا چشمانداز شما در پنج تا 10 سال آينده مشخص است؟
طراحي چشمانداز پنج و 10ساله در صنعت ما خوشبختانه يا متأسفانه پيشبينيناپذیر و انجامنشدنی است؛ چون تکنولوژي کلا توسعه و رشدش آنقدر سريع و عجيب است که ديدن اين فواصل زماني پيچيده است؛ اگر حتي ممکن باشد؛ ولي حوزههايي وجود دارند که روي آنها متمرکز شدهايم و حتي نسخه جديد کافه بازار با تمرکز بر اين حوزهها توسعه پيدا کرده است. مهمترين آنها حوزه محتوا است یا به حوزه ارائه محتوا علاقهمند شدهايم؛ به شکلي که مردم بتوانند خدمات سرگرمي را هم از کافه بازار بگيرند. با قراردادهايي که با تأمينکنندههاي محتواي فيلم، سريال و انيميشن بستهايم، در نسخه جديد بازار شما ميتوانيد به تماشاي اين محتواها بنشينيد.
حوزه جدي ديگر براي ما بازيهاي موبايلي است. فکر ميکنم صنعت بازيسازي صنعت خيلي بزرگتر از چيزي است که الان وجود دارد. اين صنعت در دنيا هم خيلي بزرگ و جذاب است و در ايران هم پتانسيلهاي بسيار خوبي دارد. بااينحال تاکنون رشد مورد انتظار را نداشته است.
کافهبازار جديد، بخش کودک هم دارد. از آن بيشتر بگوييد.
کافهبازار بخش پخش فيلم و نيز بخش کودک را در دل خود دارد. يعني بدون نياز به نصب اپليکيشن جديد، تنها با بهروزرساني کافهبازار به اين بخشها دسترسي خواهيد داشت. در «بازار کودک» دو کار عمده انجام ميشود. يکي محدودکردن محتوايي که به درد کودک نميخورد. يعني برنامه، بازي يا فيلمي که براي رده سني کودک مناسب نيست از دسترس او خارج ميشود. اگرچه اين امر در دنيا رايج است اما در ايران کمتر به آن توجه شده بود. کار دوم هم آن بوده که محتوايي که کاربرد بيشتري دارد بيشتر در معرض ديد و انتخاب کودکان قرار بگيرد. گاهي برنامهاي محتواي بدي ندارد اما محتواي خوب و خاصي هم ندارد. ولي ما صفحه اول بازار کودک را طوري توسعه دادهايم که برنامههايي با جنبه آموزشي و درعينحال تفريحي بيشتر ديده شوند.
بازي
درباره بازي، طبق آماري که خودتان منتشر کردهايد، از 40ميليوننفري که کافهبازار را نصب کردهاند، نزديک به 26 ميليون نفر حداقل يک اپليکيشن بازي هم نصب کردهاند. با توجه به چنين پتانسيلي چه اتفاقي بايد بيفتد که گردش مالي بازار بازي در ايران افزايش يافته و سرمايهگذارهاي بيشتري جذب اين حوزه بشوند؟ اصلا پتانسيل مالي اپليکيشنهاي بازي را چقدر ارزيابي ميکنيد؟
صنعت بازيسازي در دنيا صنعت بزرگي است و شرکتهاي زيادي از اين راه کسب درآمد دارند. هزينه ساخت بازي بيشتر به نيروي انساني مربوط است و مانند ساير حوزههاي فناوري اطلاعات هزينه اوليه کمتري نسبت به ساير فعاليتهاي اقتصادي لازم دارد. اما مشکل ساخت بازي آن است که اصولا ريسک بالايي دارد. حتي شرکتهاي مطرح بازيسازي در دنيا، گاهي بازيهايي ساختهاند که با استقبال اندکي مواجه بوده است. بازي با احساسات مردم کار دارد و تشخيص آن و چيزي که اکنون مورد اقبال عمومي خواهد بود، کمي دشوار بوده و خلاقيت زيادي ميطلبد.
بااينحال نيروي انساني آموزشديده و خوب در اين حوزه هم کم داريم. حتي رشتههاي مرتبط با بازيسازي در دانشگاه ندارم، درحاليکه اين آموزشها مورد نياز روز جامعه هستند و در دنيا به رشته دانشگاهي تبديل شدهاند. پس نهتنها ساخت بازي در ذات خودش خيلي پرريسک است بلکه عامل کاهش ريسک هم در کشور وجود ندارد. همين باعث ميشود سرمايهگذار هم با جود پتانسيل زياد نه با اين حوزه آشنا شود و نه علاقهاي به سرمايهگذاري روي آن داشته باشد؛ بنابراین ما برنامههايي براي سرمايهگذاري در اين بخش داريم و مثلا سرمايهاي براي توسعه فعاليتهاي شتابدهنده حوزه بازي انجام دادهايم.
باوجود اين حرفها اما همين بازيهاي معدود ايراني، موفقيتهاي چشمگيري هم داشتند.
بله يک دورهاي بازي «آميرزا» به نزديک به هفت ميليون نصب فعال رسيد. از نظر نصب فعال بازي در کافهبازار، رکورد بازي معروف و مطرح «کلش آف کلنز» با نصب پنج ميليون نفر را هم زد. آميرزا يک بازي بسيار ساده بود اما توانسته بود با تمرکز بر نمونههاي خارجي موفق، بازياي با المانهاي ايراني و بومي طراحي کند؛ بهطوريکه کاربر ايراني با آن ارتباط مناسب برقرار ميکرد.
مسائل حاشيهاي
با همکارانتان از آسيبي که سرويسهاي ارزش افزوده به کافهبازار ميرسانند، صحبت کرديم. ميخواستم هم کمي توضيح دهيد اين سرويس ارزش افزوده چيست و هم اينکه چرا اين موضوع روي کار شما و روي بيزينس استارتاپها تأثير ميگذارد؟
سرويس ارزش افزوده يک چيزي است که اپراتورهاي تلفن همراه سالهاست از آن استفاده ميکنند. من فکر ميکنم اين سرويسها به بحث اعتماد مردم لطمه وارد کرده است؛ چراکه کلاهبرداريهايي در اين زمينه انجام شده است که ميتواند مردم را نسبت به خرجکردن پول در فضاي مجازي بدبين کند. البته اين موضوعي است که وزير ارتباطات، آقاي جهرمي، حساسيت نشان دادهاند و سعي کردند که جلوي آن را بگيرند و کمترش کنند. فکر کنم کار سختي است که بههرحال بايد اتفاق بيفتد.
ميخواهم کمي به بحث تحريمها بپردازم. شاهد بوديم که شرکت اپل ميآيد ايران را تحريم ميکند البته اين باعث کوچي از اپل به اندرويد هم شد. بااينحال اين امکان وجود دارد که اندرويد هم بخواهد وارد بازي مشابهي شود و عملا کافهبازار هم از کار بيفتد؟
اينکه امکان وجود دارد يا نه، قاعدتا بله. اپل توي اين موضوع مقداری جديتر عمل ميکند اما درباره شرکت گوگل براي ما کمي مبهم است. فقط هم بحثهاي سياسي و تحريمي نيست بلکه بحثهاي اقتصادي گوگل اين نگراني را ايجاد کرده بود که شايد بخواهند انحصارشان را در بازار جديتر اعمال کنند که نتيجه مستقيم بر اپليکيشنهاي توسعهيافته در تمام کشورها دارد. علاوه بر آن در ماههاي گذشته شاهد بوديم که بخش حفاظت گوگلپلي يا همان Play Protect برخي اپليکيشنهاي ايراني را يکدفعه از روي گوشيها حذف کرده بود. بههرحال سمت گوگل هنوز يک مقدار موضوع مبهم است و به نظر ميآيد فضا دارد سختتر ميشود ولي اينکه آينده چه باشد هنوز مبهم است.
اگر دامنه تحريمها بالا بگيرد چه؟
بههرحال اين ريسکي است که در کشور در حال بررسي است. ظاهرا راهکارهايي توسط وزارت ارتباطات هم در دست بررسي است که بتوانند ريسک يا هزينه آن را کم کنند. بههرحال متولي اين امر در کشور وزارت ارتباطات است و شخصا ديدهام مهندس جهرمي در مصاحبههايي از اقدامات و پيگيريهايي که کردند، صحبت ميکنند. البته به نظرم کار پيچيده و سختي است ولي بايد پيشبينيهايي کرد که بتواند در این شرایط برگ برنده کشور باشد.