طراحی و اجرای ناقص یا افتتاح ناقص؟

این روزها یک ویدئوی عجیب از اصفهان در رسانه‌ها به‌سرعت چرخید و تعجب مخاطبان را به دلیل اقدام نسنجیده شهرداری برانگیخت.

در این ویدئو یک بیل مکانیکی در حال حفاری سطح زیر یک پل که چند ماه قبل افتتاح شده، در یکی از بزرگراه‌های اصفهان دیده می‌شود. پلی که نامش «صاحب روضات» است و در نقطه‌ای از بزرگراه شهید خرازی اصفهان به صورت غیرهم‌سطح احداث شده تا دو گذر شرقی-غربی صاحب روضات و بهستان را به یکدیگر متصل کند.

در خبرها آمده که این پروژه روز 26 اردیبهشت‌ماه امسال افتتاح شده و در وصف آن مدیران شهری اصفهان توصیفات زیادی به کار برده‌اند. حسین حق‌شناس، معاون حمل‌ونقل شهرداری اصفهان، آن را یکی از افتخارات این دوره شهرداری اصفهان عنوان کرده است. روابط‌عمومی شهرداری اصفهان در زمان افتتاح پروژه با بنرهایی که شاه‌بیت آن با عنوان «گرهی که گشوده شد» جلب توجه می‌کرد، به شکل وسیع و همه‌جانبه برای مردم از خوبی‌های این پروژه گفت و علی صالحی، سخنگوی شورای اسلامی شهر اصفهان، درباره آن گفته بود: این پروژه بیش از 15 سال به دلیل شرایط سخت اجرا عملی نشده بود و عمدتا می‌گفتند «نمی‌شود» اما وقتی در مدیریت شهری بعد از مشورت‌ها و بررسی‌های کارشناسی، همه عزم جدی داشتند، با توکل به خدا کاری نشد را شدنی کرد.

اما چه اتفاقی افتاده که افتخار این دوره شهرداری به توصیف مدیران شهری، حالا به نقطه‌ای رسیده که برای جلوگیری از خسارت بیشتر به مردم و همسان‌سازی ارتفاع، نیازمند تراشیدن آسفالت کف بزرگراه است.

گیرکردن یک تریلی به پل افتتاح‌شده  و آغاز  ماجرا

روز 23 مرداد‌ماه یعنی حدودا سه ماه بعد از افتتاح رسمی بود که خبر برخورد یک تریلی حامل بار به پل صاحب روضات اصفهان در رسانه‌ها مطرح شد. معاون حمل‌ونقل شهرداری اصفهان در اولین واکنش در روز 24 مرداد‌ماه مشکل را به دلیل تردد وسیله با بار غیراستاندارد دانسته و گفته: راننده جرثقیل بدون رعایت ارتفاع مجاز بار و بدون توجه به تابلوی علائم هشداردهنده و ارتفاع‌سنج‌های داخل بزرگراه تردد داشته است و تأکید کرده که تمام بخش‌های طراحی محاسبات و اجرا و احداث پل صاحب روضات به‌عنوان یک سازه مهم ترافیکی شهری منطبق با استانداردها و براساس دستورالعمل‌های اجرائی ضوابط و آیین‌نامه‌های طراحی معابر شهری احداث شده است. علی قاسم‌زاده، شهردار اصفهان، در این زمینه پاسخی مشابه ولی با جزئیات بیشتر داده که به شناخت بهتر از مسئله می‌تواند کمک کند. او در یک برنامه رادیویی یک روز بعد از اولین حادثه گفته: بار تریلی غیراستاندارد بوده و ارتفاع پل نسبت به حداقل و حداکثر مجاز آیین‌نامه رعایت شده است، اما ارتفاع حداکثری ندارد؛ در واقع دامنه رعایت‌شده پل صاحب روضات، در مقایسه با دیگر پل‌های رینگ سوم تا حدی پایین‌تر است.

چالش اختلاف کد ارتفاعی  و  راه‌حل‌های فنی پیش‌روی شهرداری

شهردار اصفهان در اظهارنظر خود به رعایت حداقلی آیین‌نامه اشاره کرده، ولی چرا شهرداری آیین‌نامه را حداقلی اجرا کرده؟ با بررسی سوابق اجرای این پروژه، مشخص می‌شود احداث این پل از دید فنی با چالش‌هایی مواجه بود؛ ازجمله اینکه از نظر فنی کد ارتفاعی گذر شرقی و غربی بزرگراه که از طریق این پل به یکدیگر متصل می‌شدند، اختلاف داشت (اختلاف ارتفاع) و پل به‌ناچار باید بالاتر از تراز کندرو و خیابان‌های مجاور احداث می‌شد؛ یعنی برای تأمین ارتفاع 5.2 متری مورد نیاز زیر پل، لازم بود تراز پل بالاتر از تراز کندروهای بزرگراه احداث شود که این اقدام نیازمند ایجاد شیب لازم در نقاط اتصال روی پل به خیابان‌های اطراف و کندرو بود و بار مالی بیشتری را نیز به پروژه تحمیل می‌کرد. گزینه دیگر عدول از رعایت حداکثر ارتفاع و اجرا با حداقل ارتفاع مشخص‌شده در آیین‌نامه به میزان 4.5 متر بود که در این پروژه به‌عنوان راهکار انتخابی در نظر گرفته شده است.

تکرار حوادث پل صاحب روضات

اواخر مرداد‌ماه بود که خبر حادثه بعدی درباره این پل منتشر شد. افکار عمومی در تکرار موضوع قانع نمی‌شود که فقط بار غیرمجاز باعث تکرار این اتفاق شده و پرسشگر است. دادستان عمومی و انقلاب اصفهان در نامه‌ای به شهردار اصفهان درباره این پل خواستار ارائه توضیح تا مدت 48 ساعت می‌شود. البته آن‌گونه که شنیده شده، فقط برخوردها محدود به دو مورد نیز نبوده و حتی قبل از رسانه‌ای‌شدن برخورد قبلی در 23 مرداد، اثراتی از چندین برخورد با پل در قرنیز و تیرهای پیش‌ساخته آن مشهود بوده است.

سرهنگ علی‌اصغر زارع، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی اصفهان، در مصاحبه روز 17 شهریور‌ خود با ایسنا، دو حادثه رخ‌داده در این پل را تأیید کرده و آن را به دلیل رعایت‌نشدن ارتفاع 4.5 متر از سوی رانندگان تریلی‌ها می‌داند ولی در توضیحات خود به نکات دیگری نیز اشاره می‌کند: «به‌ طور معمول یک مقداری ارتفاع پل‌ها را بیشتر می‌گیرند. درباره صاحب روضات هم باید بگویم که استانداردهای لازم را دارد، اما ارتفاعش با دو پل دیگر منطبق نیست». اشاره او به رعایت ارتفاع 5.2‌ متری در همه پل‌های مجاور در بزرگراه شهید خرازی اصفهان است که در ادوار مختلف مدیریت شهری احداث شده است و حالا پلی بین آنها با ارتفاع کمتر احداث شده است. یعنی خودروهای دارای باری که تاکنون از حلقه سوم شهر اصفهان در محدوده همین پل عبور می‌کرده‌اند، با احداث این پل دیگر امکان عبور ندارند.

راه باید  بخشنده  باشد

رعایت ارتفاع 4.5 متر که مقامات شهری اصفهان به آن استناد می‌کنند، هم‌اندازه ارتفاع مجازی است که قانون برای رانندگان در نظر می‌گیرد، ولی در اجرا هیچ طراح شهری، پل یا تونلی را با این ارتفاع طراحی و اجرا نمی‌کند و بازه 70سانتی‌متری را به‌عنوان حد احتیاط در نظر می‌گیرند تا به خودروها و جان مردم خسارتی وارد نشود.

اصرار صرف بر رعایت آیین‌نامه مربوطه، در اصل مغلطه‌ای است که مقامات شهری اصفهان با استناد به آن، خود را بدون اشتباه در طراحی و اجرای این پل بدون نگاه جامع و بررسی جوانب موضوع می‌دانند؛ درست مانند اینکه جاده‌ای احداث شود که آسفالت آن امکان این را که خودرویی با سرعت 130 کیلومتر تردد کند، نداشته باشد و در زمان تصادف خودروها، گفته شود حد مجاز سرعت فقط 120 کیلومتر است و ما فقط برای این حد مجاز طراحی کرده‌ایم!

شهرسازان و متخصصان حمل‌ونقل یک اصل کلی پذیرفته‌شده در طراحی شهری دارند؛ آنها معتقدند «راه باید بخشنده باشد» و راه‌سازی به گونه‌ای انجام شود که به کسی آسیبی وارد نشود.

طراحی ناقص  یا افتتاح ناقص؟

با برخوردهای رخ‌داده، ورود مقامات قضائی و حساسیت افکار عمومی، موضوع آسفالت‌تراشی مطرح شده و در شهریور‌ماه اجرائی می‌شود که فیلم این کار در شبکه‌های اجتماعی دست به دست چرخید. معاون حمل‌ونقل شهرداری اصفهان در اظهارنظری قبل از آسفالت‌تراشی، مشکل را در کف بزرگراه می‌داند و می‌گوید: «در همین مقطع مدنظر، کف بزرگراه به‌ علت توپوگرافی و تأسیسات موجود در موقع ساخت بزرگراه، یعنی حدود ۳۰ سال پیش، به‌‌گونه‌ای بوده که بالاتر از کف قسمت دیگری از بزرگراه است، یعنی کف بزرگراه در قسمت پل صاحب روضات بالاتر از قبل از آن در محدوده پل روبه‌روی شهید اشرفی‌اصفهانی است. او معتقد است «از ابتدا پیش‌بینی شده بود تا ارتفاع پل با برداشتن سطح روسازی آسفالتی محقق شود». اگر فرض را بر صحت این ادعا قرار دهیم، چرا پل بدون این اقدام افتتاح شده است تا هم جان و مال مردم تهدید شود و هم این‌گونه افکار عمومی نگران شود؟ قاعدتا پروژه تا تکمیل همه قسمت‌ها ناقص محسوب می‌شود و افتتاح پل و جاری‌سازی ترافیک قبل از تکمیل نیز اقدامی اشتباه و بازی‌کردن با جان شهروندان است که لازم است این موضوع از سوی مقامات قضائی در جریان رسیدگی به پرونده بررسی شود. فاصله چهار‌ماهه زمانی بین زمان افتتاح در اردیبهشت‌ماه و آسفالت‌تراشی در شهریور‌ماه، نشان می‌دهد شهرداری اصفهان یا باید طراحی ناقص پروژه را بپذیرد و بابت آن از مردم عذرخواهی کند یا اجرا و افتتاح ناقص را بپذیرد.

از سوی دیگر، چرا سازه‌های هشدار‌دهنده ارتفاع آزاد (گاباری‌سنج) و هدایت به سمت مسیر کندرو در ورودی و رمپ‌های قبل از پل در راستای افزایش اطمینان و ایمنی نصب نشده که این مورد در تذکر رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی استان اصفهان در مصاحبه خود با ایسنا نیز آمده است.

وضعیت ناامیدکننده شهرداری اصفهان در مقایسه با گذشته خود

شهرداری اصفهان همواره به‌عنوان یکی از برندهای مدیریت شهری در کشور شناخته می‌شد. تمیزی اصفهان و مدیریت چابک و معمولا با نقص کم آن در افکار عمومی جایگاه خوبی دارد و این مسئله از نظراتی که کاربران شبکه‌های اجتماعی برای ویدئوی آسفالت‌تراشی زیر پل صاحب روضات نوشتند نیز واضح است. اما این دو نقطه مثبت، در دوره ششم به پاشنه‌آشیل شهرداری اصفهان تبدیل شده، زیرا شهرداری با تغییر نظم جمع‌آوری زباله در شهر که با هدف کاهش هزینه‌های شهرداری در مقایسه با گذشته صورت گرفت، هم اصفهان را از تمیزی دور کرد، هم مردم را ناراضی کرد و هم طبق شنیده‌ها نه‌تنها هزینه‌ها را کاهش نداد، بلکه با سرویس‌های اضافه، افزایش هزینه نیز به وجود آمد. علی قاسم‌زاده، شهردار فعلی اصفهان، از چهره‌های سیاسی اصولگرای استان است که سوابقش را بیشتر در مدارس و آموزش و پرورش در حوزه‌های پرورشی و مدیریت فرهنگی می‌توان پیدا کرد. دوره‌های حضور او در شهرداری نیز به معاونت فرهنگی شهرداری مربوط می‌شود. انتخاب او به‌عنوان شهردار اصفهان یکی از انتخاب‌های پرحاشیه و البته غیرقانونی دوره حضور وحیدی در وزارت کشور بود، زیرا مدرک تحصیلی او یعنی کارشناسی الهیات از دانشگاه تهران و کارشناسی ارشد و دکترای مشاوره از دانشگاه اصفهان با آیین‌نامه انتخاب شهرداران مغایرت داشت و وزیر وقت کشور حکم او را خارج از این چارچوب قانونی مانند حکم شهردار تهران و چند شهردار دیگر ابلاغ کرد و وضعیت مشابه آنچه در مدیریت شهری تهران رخ داده، در اصفهان نیز به وجود آمد.