نگاه پراضطراب به جهان سال 2022

مقابله جهانی با بحران کووید19 در سال 2021 بیشتر به بازی طناب کشی ویروس و دانشمندان می‌مانست و برنده قطعی نداشت، اما در سالی که سپری کردیم کشورهای ثروتمند گام‌هایی بلند در جهت رهایی از این همه‌گیری برداشتند. با‌این‌حال روند واکسیناسیون در دیگر نقاط جهان با چالش‌های بسیاری روبه‌رو است و ظهور سویه نگران‌کننده امیکرون در کنار تنگناها و دشواری‌های عرضه واکسن به‌ علاوه تورم و بدهی‌های فزاینده کشورها باعث شده تا این بیماری همه‌گیر همچنان به فشار و کشش بی‌امان خود بر دنیای امروز ادامه ‌دهد. جهان در تمام مدت سال گذشته و در کنار دست‌و‌پنجه نرم‌کردن با این همه‌گیری، درگیر مشکلات ژئوپلیتیکی بزرگی هم بود که قبل از این همه‌گیری وجود داشتند و برخی از این مشکلات حتی بزرگ‌تر و خطرناک‌تر شدند. از تنش‌ها میان غرب، چین و روسیه تا کمبود اقدامات بین‌المللی برای مقابله با تغییرات آب‌و‌هوایی، شاید مهم‌ترین چالش‌های جهان امروز در کنار مقابله با همه‌گیری کووید‌19 باشند.
در چنین شرایطی باید در انتظار چه اتفاقاتی در سال 2022 باشیم؟
شورای آتلانتیک با تکیه بر تجربه چندین‌ساله خود در پیش‌بینی روندها و تحولات جهانی در شورای اطلاعات ملی ایالات متحده، جایی که وظیفه ارائه تحلیل و بینش بلندمدت به رهبران ایالات متحده دارد، چند نگرانی عمده را در سال 2022 برای جهان شناسایی کرده است. قطعا مواردی نیز وجود دارند که در این لیست‌ها به چشم نمی‌خورند و نباید به آنها بی‌توجه بود. بحران‌های موجود بر سر وضعیت تایوان یا سلاح‌های هسته‌ای کره‌شمالی می‌تواند فاجعه به بار بیاورد، اما از نظر كارشناسان آتلانتیك بعید است این چالش‌ها در سال 2022 به نقطه جوش برسند.
1- ایجاد سویه‌‌های مسری‌تر و کشنده‌تر ویروس کووید19
اگرچه اکثریت کوچکی از جمعیت جهان در حال حاضر حداقل یک دُز واکسن کووید‌19 را دریافت کرده‌اند، برخی از مناطق وضعیت بسیار بهتری نسبت به سایرین دارند. برای مثال، در آفریقا تنها 12 درصد از جمعیت حداقل یک دُز را تا دسامبر 2021 دریافت کرده بودند. کشورهای توسعه‌یافته تا حد زیادی نتوانسته‌اند از کشورهای ضعیف‌تر و فقیرتر از خود محافظت کنند. به عنوان مثال، ائتلاف جهانی واکسن (COVAX)، تنها 400 میلیون دُز در کشورهای فقیر یا در‌حال‌توسعه توزیع کرده که بسیار کمتر از هدف اولیه 1.9 میلیارد دز در سال 2021 است.‌ با وضعیت فعلی، اکثریت جمعیت آفریقا تا سال 2023 یا حتی بعد از آن به‌طور کامل واکسینه نمی‌شوند و این امر احتمالا منجر به کاهش رشد اقتصادی و بی‌ثباتی سیاسی خواهد شد. علاوه بر انحطاط شرم‌آور ارزش‌های انسان‌دوستانه غرب، تعداد زیادی از همین واکسینه‌نشده‌ها می‌تواند برای شهروندان غربی بسیار خطرناک باشند.‌ نوع دلتا که برای اولین‌بار در هند شناسایی شد و بسیار مسری‌تر از سویه‌های گذشته بود، به‌سرعت در سراسر جهان گسترش یافت و بیمارستان‌های کشورهای ثروتمند را تحت تأثیر قرار داد و حتی سیستم دفاعی کسانی را که قبلا واکسینه شده بودند، با چالش روبه‌رو کرد. نوع امیکرون که برای اولین‌بار در جنوب آفریقا شناسایی شد، اکنون بسیار مسری‌تر از دلتا به نظر می‌رسد؛ اگرچه شدت آن هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است. هر‌چه بیشتر جمعیت جهان واکسینه نشده باقی بمانند، احتمال جهش‌های ویروسی که انواع مسری‌تر، شدیدتر یا گریز از واکسن را ایجاد می‌کنند، بیشتر می‌شود.حتی اگر پوشش واکسیناسیون به میزان زیادی افزایش یابد، بسیاری از کارشناسان معتقدند باید برای زندگی بلندمدت با یک تهدید بومی ناشی از کووید19 آماده باشیم.
۲-حمله روسیه به اوکراین
استقرار گسترده نظامی روسیه در نزدیکی مرز با اوکراین، این نگرانی را افزایش داده است که شاید ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، می‌خواهد «کار ناتمام» خود با این کشور همسایه را تمام کند. پوتین بارها گفته است اوکراین یک ملت و کشور واقعی نیست و «زمانی روس‌ها و اوکراینی‌ها یک ملت بودند، یک کل واحد». اگر پوتین که به نظر می‌رسد به‌طور فزاینده‌ای به رقم‌زدن یک میراث بزرگ فکر می‌کند، بر اساس این غرایز عمل کند، طیفی از گزینه‌ها را برای تضعیف اوکراین و در نتیجه حفظ این کشور در حوزه نفوذ روسیه به عنوان یک منطقه حائل در برابر ناتو دارد. افزایش حمایت سیاسی و نظامی آمریکا/ناتو از اوکراین یا تقابل بین روسیه و ناتو در دریای سیاه ممکن است پوتین را وسوسه کند تا میزان جدی‌بودن غرب را بسنجد. برخی ناظران استدلال می‌کنند روسیه از اقدامات تلافی‌جویانه بالقوه -‌مانند فروپاشی خط لوله گاز نورد استریم2 به آلمان، تحریم‌های ایالات متحده علیه بانک‌های روسیه یا ایجاد بازار ثانویه برای بدهی روسیه و همچنین افزایش استقرار ناتو در کشورهای همسایه ناتو‌-هراس دارد که از تجاوز نظامی روسیه به اوکراین جلوگیری می‌کند. اما در ذهن پوتین، اشتیاق به انتقام از آنچه او به عنوان «خیانت آمریکا از طریق گسترش ناتو در قلمروی شوروی سابق» می‌داند، ممکن است هزینه‌های احتمالی رویارویی بر سر اوکراین را جبران کند.
سناریوهای احتمالی تقابل روسیه و غرب بر سر اوكراین عبارتند از:
-تهدید نظامی یا تجاوز به خاک اوکراین به منظور اعمال فشار برای کاهش حمایت نظامی ایالات متحده/ناتو از اوکراین و گفت‌وگو در مورد سایر موضوعات مورد اختلاف از طریق مذاکره.
-فشار نظامی و اقتصادی (به‌طور مثال استفاده از كارت وابستگی اروپا به گاز روسیه) برای اجرای اجباری تفسیر روسیه از قراردادهای مینسک، ازجمله بی‌طرفی اوکراین بین شرق و غرب و درجاتی از خودمختاری در منطقه دونباس در یک اوکراین فدرال.
تهاجم نظامی تمام‌عیار روسیه برای به‌دست‌گرفتن کنترل اوکراین یا ایجاد یک دولت متحد مسکو در کی‌‌یف.
۳- اختلال اقتصادی چین
با وجود نگرانی‌ها نسبت به رشد روز‌افزون نفوذ و قدرت چین، تضعیف اقتصاد این كشور ممکن است بزرگ‌ترین خطر را برای اقتصاد جهانی ایجاد کند. مشت آهنین و سخت‌گیری‌های بیشتر شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین، ابتدا در بخش فناوری و اکنون در بخش املاک که حدود 29 درصد از اقتصاد چین را تشکیل می‌دهد، نشان از شکنندگی سیستم اقتصادی این کشور دارد. نگرانی عمده این است که کمبود انرژی، کاهش جمعیت، کاهش رشد و بهره‌وری و افزایش بدهی (که به‌تازگی شركت عظیم اورگرند غول املاک و مستغلات چین را گرفتار كرده است) منعکس‌کننده مدل منسوخ اقتصادی چین باشد.‌ شی نیاز دارد تا شاهد اصلاحاتی باشد كه در سال 2013 وعده داده شد، اما به دلیل تبعات سیاسی آن، اجرائی‌شدن این اصلاحات مورد تصویب قرار نگرفت. حزب کمونیست چین تقویت شرکت‌های دولتی و کنترل بر بخش خصوصی را برگزیده و این نكته‌ای نگران‌كننده است؛ به ‌این ‌دلیل كه شرکت‌های خصوصی در سال‌های گذشته منبع اصلی رشد و نوآوری در چین بودند. برخی از تحلیلگران امنیت ملی هشدار می‌دهند که شی ممکن است با یک سیاست نظامی تهاجمی‌تر نسبت به تایوان و فراتر از آن، به منظور تقویت مشروعیت ناسیونالیستی خود، كاهش رشد اقتصادی را جبران کند. اما چینی که از نظر اقتصادی با مشکل مواجه باشد، می‌تواند ثبات اقتصاد جهانی را نیز از بین ببرد؛ چین 30 درصد از رشد جهانی را در دهه گذشته در اختیار داشته است و در نتیجه، یك چین ضعیف می‌تواند علاوه بر افزایش احتمال وقوع تقابل نظامی بر سر تایوان یا دیگر مناطق، رشد اقتصادی را در سراسر جهان کاهش دهد و در‌عین‌حال بازارهای مالی و زنجیره‌های تأمین كالا را مختل کند. از طرف دیگر كاهش ثروت و ازدست‌رفتن مشاغل می‌تواند باعث ناآرامی یا آشفتگی درون حزب كمونیست چین شود.
4- فروپاشی افغانستان
افغانستان در حال دست‌وپنجه نرم‌كردن با یک بحران انسانی بی‌سابقه است و احتمال سقوط حكومت طالبان در سال 2022 دور از ذهن نیست. بر اساس گزارش برنامه جهانی غذا وابسته به سازمان ملل متحد، 23 میلیون افغان پیش از شروع زمستان امسال با قحطی و گرسنگی مواجه شدند و پیش‌بینی می‌شود این رقم افزایش یابد. برای بانک جهانی و سایر آژانس‌های توسعه، کمک مستقیم به افغان‌ها به دلیل سیستم پرداخت آشفته این کشور و ممنوعیت‌های بین‌المللی برای کمک به طالبان، امری دشوار است. سازمان ملل متحد هشدار می‌دهد که سیستم بانکی افغانستان در آستانه فروپاشی است و این امر می‌تواند تلاش‌ها و کمک‌های بشردوستانه را با خطر مواجه كند. پس از خروج آمریكا از افغانستان و قطع 8.5 میلیارد دلار درآمد سالانه مالی (حدود 40 درصد تولید ناخالص داخلی افغانستان) اقتصاد این كشور (به استثنای تجارت مواد مخدر) در بن‌بست قرار گرفته است. از طرف دیگر با قدرت‌گرفتن طالبان، حدود 9 میلیارد دلار دارایی‌های خارجی افغانستان هم توسط صندوق بین‌المللی پول بلوكه شده است.
طالبان با گروه‌های تروریستی رقیب مانند داعش مبارزه می‌کند و وضعیت فعلی افغانستان خطر افزایش فعالیت‌های تروریستی در سراسر جهان از‌جمله حملات احتمالی علیه منافع ایالات متحده و همچنین روسیه و چین را افزایش می‌دهد. بر ‌اساس گزارش سازمان ملل متحد، در‌حال‌حاضر حداقل 2.6 میلیون پناهنده افغان -‌كه اكثر آنها در ایران و پاکستان حضور دارند‌- و 3.5 میلیون آواره در داخل این كشور هستند و بدتر‌شدن وضعیت می‌تواند پناهندگان بیشتری را به اروپا سوق دهد.
5- شكست تلاش غرب برای احیای توافق با ایران
ایران در دور جدید مذاكرات با غرب درخواست‌های فزاینده‌ای از ایالات متحده برای کاهش تحریم‌ها و اعطای تضمین‌ها در ازای محدودکردن برنامه هسته‌ای خود مطرح كرده است و هم‌زمان تهران تلاش‌های خود برای غنی‌سازی هسته‌ای را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر، حملات سایبری اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران و واکنش ایران به این اقدامات هم در حال افزایش است. در‌عین‌حال فشار کنگره بر جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، برای اعمال تحریم‌های شدیدتر علیه ایران و اقدام علیه فعالیت‌های تحریم‌‌شکن ایران مانند فروش نفت به چین، در حال افزایش است. در صورت ادامه این روند و عدم حصول توافق در مذاكرات، اقدام نظامی آمریکا یا اسرائیل علیه برنامه هسته‌ای ایران را نمی‌توان رد کرد. با‌این‌حال ایران هم توانایی انجام حملات پهپادی و موشکی علیه تأسیسات نفتی در خلیج فارس و پایگاه‌های نظامی ایالات متحده و استفاده از گروه‌های مورد حمایت خود برای درگیر‌شدن در یک جنگ نیابتی با اسرائیل را دارد. اگر تنش‌ها عمیق‌تر شود، همیشه این احتمال وجود دارد که محاسبات اشتباه یا درگیری‌های سهوی منجر به یک رویارویی نظامی بزرگ با ایران شود.
6- افول فزاینده دموكراسی در آمریكا
در سال پیش‌رو دموکراسی آمریکایی به‌طور درخور‌ توجهی به روند افول خود ادامه خواهد داد. بر ‌اساس گزارش سال 2021 خانه آزادی که از سقوط دموکراسی در جهان خبر داده بود، ایالات متحده 11 امتیاز در جدول آزادی‌ها سقوط كرده است. از این نظر آمریكا در كنار چند كشور دیگر بیشترین میزان افول دموكراسی را به نام خود ثبت كرده است. خانه آزادی به حمله ششم ژانویه 2021 به ساختمان کنگره ایالات متحده اشاره کرد که به دنبال رد ادعاهای تقلب از طرف دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریكا، در انتخابات ریاست‌جمهوری 2020 انجام شد.‌ با وجود تأیید نتیجه انتخابات، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد حدود 70 درصد از رأی‌دهندگان جمهوری‌خواه و 30 درصد از رأی‌دهندگان به‌طور کلی معتقدند که بایدن به‌طور قانونی انتخاب نشده است. از آنجا كه به دلیل گستردگی استفاده از شبكه‌های اجتماعی، انتشار اطلاعات نادرست و تئوری‌های توطئه ساده‌تر از گذشته شده است، شکاف سیاسی در آمریكا در آستانه انتخابات 2022 هم روز‌به‌روز در حال افزایش است و هر طرف، طرف دیگر را نه به عنوان مخالف، بلکه یك دشمن می‌بیند. تعداد نگران‌کننده‌ای از آمریکایی‌ها ازجمله حدود یك‌سوم جمهوری‌خواهان، خشونت را امری قابل قبول می‌دانند. دست‌بردن در مرزهای یك حوزه انتخابیه با هدف تأثیرگذاری به سود یك حزب و فشار برای تصویب قوانین جدید انتخابات حداقل در 19 ایالت که برخی از آنها به مجامع قانون‌گذاری ایالتی به جای مقام‌های انتخاباتی ایالتی قدرت می‌دهند تا نتایج انتخابات را تعیین کنند، می‌تواند نشان از یك انتخابات پرتنش در سال 2022 باشد. با توجه به تلاش حزب جمهوری‌خواه برای بازپس‌گیری اكثریت مجلس نمایندگان و احتمالا سنا در سال 2022، به نظر می‌رسد قطبی‌شدن و تنش‌های فرقه‌ای آمریکا در سال 2022 افزایش یابد.
7- بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی كشورهای درحال‌توسعه
طبقه متوسط با ثبت بیش از پنج میلیون كشته، دومین قربانی بزرگ ناشی از همه‌گیری کووید19 در جهان است. مرکز تحقیقات پیو تخمین می‌زند که رکود اقتصادی ناشی از همه‌گیری حدود 131 میلیون نفر دیگر از طبقه متوسط را در فقر قرار داده است و این چالش تا مدتی طولانی باقی خواهد ماند. در هند که دومین كشور پرجمعیت جهان محسوب می‌شود، مجموعا 32 درصد از طبقه متوسط و متوسط رو به بالا بر اثر همه‌گیری به طبقه فقرا سقوط كرده‌اند؛ تخمین زده می‌شود كه این كشور سال 2021 را با كاهش تولید ناخالص داخلی به میزان 5.2 درصد در مقایسه با قبل از دوران همه‌گیری به پایان می‌رساند. از طرف دیگر، افزایش تورم در ایالات متحده و اروپا تهدیدی برای بی‌ثبات‌کردن بیشتر اقتصادهای درحال‌توسعه به شمار می‌آید. الگوهای گذشته نشان می‌دهد كه اگر فدرال‌رزرو و بانک مرکزی اروپا نرخ بهره را برای مقابله با تورم افزایش دهند، سرمایه به‌سرعت و برای بازدهی بالاتر با ریسك كمتر از کشورهای فقیرتر به کشورهای ثروتمندتر انتقال می‌یابد. اقتصاددانان توصیه می‌كنند كه در چنین شرایطی سیاست‌گذاران می‌توانند اجازه دهند با كاهش ارزش پولشان باعث افزایش تورم و بهره شوند و این اقدام بر رشد و پایداری بدهی‌ها تأثیر منفی می‌گذارد. جامعه بین‌المللی باید به کشورهای فقیرتر کمک مالی کند تا ارزهای خود را تثبیت کنند و بدون چنین کمکی، بی‌ثباتی سیاسی شتاب بیشتری می‌گیرد و چندین دولت را سرنگون می‌کند.
8- افزایش قیمت نفت به فراتر از 100 دلار
پیش‌بینی چرخه‌های رونق یا رکود در بازار نفت همیشه خطرناک و پرریسك است. پیش‌بینی‌های متناقضی وجود دارد. آژانس اطلاعات انرژی ایالات متحده روند قیمت نفت خام برنت را از 84 دلار در پاییز 2021 به 66 دلار در هر بشکه در پاییز سال 2022 كاهش داده است. اما بسیاری از تحلیلگران بخش خصوصی و صندوق‌های تأمینی روی افزایش طولانی‌مدت قیمت شرط‌بندی می‌کنند. دلایل تقریبی برای پیش‌بینی افزایش قیمت نفت بر افزایش تقاضا پس از افت دوران اوج همه‌گیری، افزایش محدود تولید توسط سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و اثرات چندین سال کاهش سرمایه‌گذاری در نفت و گاز استناد می‌كند. اما یک مطالعه جدید و روشنگرانه از خطرات جدید ناشی از تغییرات ساختاری بلندمدت در صنعت انرژی -از تورم و رکود گرفته تا بدهی‌های معوق و نگرانی‌های مربوط به امنیت انرژی‌- خبر می‌دهد؛ به این دلیل که اوپک و شرکت‌های نفتی دولتی روسیه بر سرمایه‌گذاری و تولید و در نتیجه ژئوپلیتیک نفت، در روند انتقال بلندمدت جهانی به انرژی پاک تسلط دارند.
9- ناكامی جهان در دستیابی به اهداف آب‌و‌هوایی
انتشار جهانی کربن از زمان امضای پروتکل کیوتو در سال ۱۹۹۷ میلادی تا ۶۰ درصد افزایش یافته است و توافق‌نامه تغییرات آب‌و‌هوایی در بیست‌وششمین نشست سازمان متحد در گلاسکو و تعهد برای كاهش دو درجه‌ای دما، نگرانی‌ها را در مورد خطرات آب‌و‌هوایی کاهش نداده است. قبل از نشست اخیر گلاسكو اگر تمام تعهدات مربوط به توافق‌نامه اقلیمی پاریس در سال 2015 برآورده می‌شد، همچنان پیش‌بینی می‌شد که دمای جهانی تا سال 2100 به میزان 2.7 درجه سانتی‌گراد افزایش یابد. رهبران جهان جدیت بیشتری را در نشست گلاسكو نشان دادند كه ازجمله آن توافق نهایی برای کاهش تدریجی استفاده از زغال‌سنگ و توافق‌های جداگانه با هدف کاهش جنگل‌زدایی و انتشار گاز متان، ایجاد قوانین و محدودیت‌های جهانی برای تجارت کربن و تقویت همکاری‌های آب‌و‌هوایی آمریکا و چین بود. با این وجود، این تعهدات مبهم بود.‌ آژانس بین‌المللی انرژی نقشه راه دقیقی برای رسیدن به انتشار گازهای گلخانه‌ای خالص تا سال 2050 منتشر کرده که مستلزم پایان‌دادن به پروژه‌های جدید نفت و گاز تا سال آینده است همراه با سه‌برابرشدن سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی و بادی به چهار هزار میلیارد دلار و چهار‌برابرشدن سرمایه‌گذاری در شبکه‌های هوشمند تا پایان دهه فعلی؛ چنین پیشرفتی از نظر فنی امکان‌پذیر است، اما از نظر سیاسی بسیار غیرممکن است و هیچ اقدام جدیدی فراتر از آنچه در گلاسكو توافق شده انجام نمی‌شود.

مقابله جهانی با بحران کووید19 در سال 2021 بیشتر به بازی طناب کشی ویروس و دانشمندان می‌مانست و برنده قطعی نداشت، اما در سالی که سپری کردیم کشورهای ثروتمند گام‌هایی بلند در جهت رهایی از این همه‌گیری برداشتند. با‌این‌حال روند واکسیناسیون در دیگر نقاط جهان با چالش‌های بسیاری روبه‌رو است و ظهور سویه نگران‌کننده امیکرون در کنار تنگناها و دشواری‌های عرضه واکسن به‌ علاوه تورم و بدهی‌های فزاینده کشورها باعث شده تا این بیماری همه‌گیر همچنان به فشار و کشش بی‌امان خود بر دنیای امروز ادامه ‌دهد. جهان در تمام مدت سال گذشته و در کنار دست‌و‌پنجه نرم‌کردن با این همه‌گیری، درگیر مشکلات ژئوپلیتیکی بزرگی هم بود که قبل از این همه‌گیری وجود داشتند و برخی از این مشکلات حتی بزرگ‌تر و خطرناک‌تر شدند. از تنش‌ها میان غرب، چین و روسیه تا کمبود اقدامات بین‌المللی برای مقابله با تغییرات آب‌و‌هوایی، شاید مهم‌ترین چالش‌های جهان امروز در کنار مقابله با همه‌گیری کووید‌19 باشند.
در چنین شرایطی باید در انتظار چه اتفاقاتی در سال 2022 باشیم؟
شورای آتلانتیک با تکیه بر تجربه چندین‌ساله خود در پیش‌بینی روندها و تحولات جهانی در شورای اطلاعات ملی ایالات متحده، جایی که وظیفه ارائه تحلیل و بینش بلندمدت به رهبران ایالات متحده دارد، چند نگرانی عمده را در سال 2022 برای جهان شناسایی کرده است. قطعا مواردی نیز وجود دارند که در این لیست‌ها به چشم نمی‌خورند و نباید به آنها بی‌توجه بود. بحران‌های موجود بر سر وضعیت تایوان یا سلاح‌های هسته‌ای کره‌شمالی می‌تواند فاجعه به بار بیاورد، اما از نظر كارشناسان آتلانتیك بعید است این چالش‌ها در سال 2022 به نقطه جوش برسند.
1- ایجاد سویه‌‌های مسری‌تر و کشنده‌تر ویروس کووید19
اگرچه اکثریت کوچکی از جمعیت جهان در حال حاضر حداقل یک دُز واکسن کووید‌19 را دریافت کرده‌اند، برخی از مناطق وضعیت بسیار بهتری نسبت به سایرین دارند. برای مثال، در آفریقا تنها 12 درصد از جمعیت حداقل یک دُز را تا دسامبر 2021 دریافت کرده بودند. کشورهای توسعه‌یافته تا حد زیادی نتوانسته‌اند از کشورهای ضعیف‌تر و فقیرتر از خود محافظت کنند. به عنوان مثال، ائتلاف جهانی واکسن (COVAX)، تنها 400 میلیون دُز در کشورهای فقیر یا در‌حال‌توسعه توزیع کرده که بسیار کمتر از هدف اولیه 1.9 میلیارد دز در سال 2021 است.‌ با وضعیت فعلی، اکثریت جمعیت آفریقا تا سال 2023 یا حتی بعد از آن به‌طور کامل واکسینه نمی‌شوند و این امر احتمالا منجر به کاهش رشد اقتصادی و بی‌ثباتی سیاسی خواهد شد. علاوه بر انحطاط شرم‌آور ارزش‌های انسان‌دوستانه غرب، تعداد زیادی از همین واکسینه‌نشده‌ها می‌تواند برای شهروندان غربی بسیار خطرناک باشند.‌ نوع دلتا که برای اولین‌بار در هند شناسایی شد و بسیار مسری‌تر از سویه‌های گذشته بود، به‌سرعت در سراسر جهان گسترش یافت و بیمارستان‌های کشورهای ثروتمند را تحت تأثیر قرار داد و حتی سیستم دفاعی کسانی را که قبلا واکسینه شده بودند، با چالش روبه‌رو کرد. نوع امیکرون که برای اولین‌بار در جنوب آفریقا شناسایی شد، اکنون بسیار مسری‌تر از دلتا به نظر می‌رسد؛ اگرچه شدت آن هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است. هر‌چه بیشتر جمعیت جهان واکسینه نشده باقی بمانند، احتمال جهش‌های ویروسی که انواع مسری‌تر، شدیدتر یا گریز از واکسن را ایجاد می‌کنند، بیشتر می‌شود.حتی اگر پوشش واکسیناسیون به میزان زیادی افزایش یابد، بسیاری از کارشناسان معتقدند باید برای زندگی بلندمدت با یک تهدید بومی ناشی از کووید19 آماده باشیم.
۲-حمله روسیه به اوکراین
استقرار گسترده نظامی روسیه در نزدیکی مرز با اوکراین، این نگرانی را افزایش داده است که شاید ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، می‌خواهد «کار ناتمام» خود با این کشور همسایه را تمام کند. پوتین بارها گفته است اوکراین یک ملت و کشور واقعی نیست و «زمانی روس‌ها و اوکراینی‌ها یک ملت بودند، یک کل واحد». اگر پوتین که به نظر می‌رسد به‌طور فزاینده‌ای به رقم‌زدن یک میراث بزرگ فکر می‌کند، بر اساس این غرایز عمل کند، طیفی از گزینه‌ها را برای تضعیف اوکراین و در نتیجه حفظ این کشور در حوزه نفوذ روسیه به عنوان یک منطقه حائل در برابر ناتو دارد. افزایش حمایت سیاسی و نظامی آمریکا/ناتو از اوکراین یا تقابل بین روسیه و ناتو در دریای سیاه ممکن است پوتین را وسوسه کند تا میزان جدی‌بودن غرب را بسنجد. برخی ناظران استدلال می‌کنند روسیه از اقدامات تلافی‌جویانه بالقوه -‌مانند فروپاشی خط لوله گاز نورد استریم2 به آلمان، تحریم‌های ایالات متحده علیه بانک‌های روسیه یا ایجاد بازار ثانویه برای بدهی روسیه و همچنین افزایش استقرار ناتو در کشورهای همسایه ناتو‌-هراس دارد که از تجاوز نظامی روسیه به اوکراین جلوگیری می‌کند. اما در ذهن پوتین، اشتیاق به انتقام از آنچه او به عنوان «خیانت آمریکا از طریق گسترش ناتو در قلمروی شوروی سابق» می‌داند، ممکن است هزینه‌های احتمالی رویارویی بر سر اوکراین را جبران کند.
سناریوهای احتمالی تقابل روسیه و غرب بر سر اوكراین عبارتند از:
-تهدید نظامی یا تجاوز به خاک اوکراین به منظور اعمال فشار برای کاهش حمایت نظامی ایالات متحده/ناتو از اوکراین و گفت‌وگو در مورد سایر موضوعات مورد اختلاف از طریق مذاکره.
-فشار نظامی و اقتصادی (به‌طور مثال استفاده از كارت وابستگی اروپا به گاز روسیه) برای اجرای اجباری تفسیر روسیه از قراردادهای مینسک، ازجمله بی‌طرفی اوکراین بین شرق و غرب و درجاتی از خودمختاری در منطقه دونباس در یک اوکراین فدرال.
تهاجم نظامی تمام‌عیار روسیه برای به‌دست‌گرفتن کنترل اوکراین یا ایجاد یک دولت متحد مسکو در کی‌‌یف.
۳- اختلال اقتصادی چین
با وجود نگرانی‌ها نسبت به رشد روز‌افزون نفوذ و قدرت چین، تضعیف اقتصاد این كشور ممکن است بزرگ‌ترین خطر را برای اقتصاد جهانی ایجاد کند. مشت آهنین و سخت‌گیری‌های بیشتر شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین، ابتدا در بخش فناوری و اکنون در بخش املاک که حدود 29 درصد از اقتصاد چین را تشکیل می‌دهد، نشان از شکنندگی سیستم اقتصادی این کشور دارد. نگرانی عمده این است که کمبود انرژی، کاهش جمعیت، کاهش رشد و بهره‌وری و افزایش بدهی (که به‌تازگی شركت عظیم اورگرند غول املاک و مستغلات چین را گرفتار كرده است) منعکس‌کننده مدل منسوخ اقتصادی چین باشد.‌ شی نیاز دارد تا شاهد اصلاحاتی باشد كه در سال 2013 وعده داده شد، اما به دلیل تبعات سیاسی آن، اجرائی‌شدن این اصلاحات مورد تصویب قرار نگرفت. حزب کمونیست چین تقویت شرکت‌های دولتی و کنترل بر بخش خصوصی را برگزیده و این نكته‌ای نگران‌كننده است؛ به ‌این ‌دلیل كه شرکت‌های خصوصی در سال‌های گذشته منبع اصلی رشد و نوآوری در چین بودند. برخی از تحلیلگران امنیت ملی هشدار می‌دهند که شی ممکن است با یک سیاست نظامی تهاجمی‌تر نسبت به تایوان و فراتر از آن، به منظور تقویت مشروعیت ناسیونالیستی خود، كاهش رشد اقتصادی را جبران کند. اما چینی که از نظر اقتصادی با مشکل مواجه باشد، می‌تواند ثبات اقتصاد جهانی را نیز از بین ببرد؛ چین 30 درصد از رشد جهانی را در دهه گذشته در اختیار داشته است و در نتیجه، یك چین ضعیف می‌تواند علاوه بر افزایش احتمال وقوع تقابل نظامی بر سر تایوان یا دیگر مناطق، رشد اقتصادی را در سراسر جهان کاهش دهد و در‌عین‌حال بازارهای مالی و زنجیره‌های تأمین كالا را مختل کند. از طرف دیگر كاهش ثروت و ازدست‌رفتن مشاغل می‌تواند باعث ناآرامی یا آشفتگی درون حزب كمونیست چین شود.
4- فروپاشی افغانستان
افغانستان در حال دست‌وپنجه نرم‌كردن با یک بحران انسانی بی‌سابقه است و احتمال سقوط حكومت طالبان در سال 2022 دور از ذهن نیست. بر اساس گزارش برنامه جهانی غذا وابسته به سازمان ملل متحد، 23 میلیون افغان پیش از شروع زمستان امسال با قحطی و گرسنگی مواجه شدند و پیش‌بینی می‌شود این رقم افزایش یابد. برای بانک جهانی و سایر آژانس‌های توسعه، کمک مستقیم به افغان‌ها به دلیل سیستم پرداخت آشفته این کشور و ممنوعیت‌های بین‌المللی برای کمک به طالبان، امری دشوار است. سازمان ملل متحد هشدار می‌دهد که سیستم بانکی افغانستان در آستانه فروپاشی است و این امر می‌تواند تلاش‌ها و کمک‌های بشردوستانه را با خطر مواجه كند. پس از خروج آمریكا از افغانستان و قطع 8.5 میلیارد دلار درآمد سالانه مالی (حدود 40 درصد تولید ناخالص داخلی افغانستان) اقتصاد این كشور (به استثنای تجارت مواد مخدر) در بن‌بست قرار گرفته است. از طرف دیگر با قدرت‌گرفتن طالبان، حدود 9 میلیارد دلار دارایی‌های خارجی افغانستان هم توسط صندوق بین‌المللی پول بلوكه شده است.
طالبان با گروه‌های تروریستی رقیب مانند داعش مبارزه می‌کند و وضعیت فعلی افغانستان خطر افزایش فعالیت‌های تروریستی در سراسر جهان از‌جمله حملات احتمالی علیه منافع ایالات متحده و همچنین روسیه و چین را افزایش می‌دهد. بر ‌اساس گزارش سازمان ملل متحد، در‌حال‌حاضر حداقل 2.6 میلیون پناهنده افغان -‌كه اكثر آنها در ایران و پاکستان حضور دارند‌- و 3.5 میلیون آواره در داخل این كشور هستند و بدتر‌شدن وضعیت می‌تواند پناهندگان بیشتری را به اروپا سوق دهد.
5- شكست تلاش غرب برای احیای توافق با ایران
ایران در دور جدید مذاكرات با غرب درخواست‌های فزاینده‌ای از ایالات متحده برای کاهش تحریم‌ها و اعطای تضمین‌ها در ازای محدودکردن برنامه هسته‌ای خود مطرح كرده است و هم‌زمان تهران تلاش‌های خود برای غنی‌سازی هسته‌ای را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر، حملات سایبری اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران و واکنش ایران به این اقدامات هم در حال افزایش است. در‌عین‌حال فشار کنگره بر جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، برای اعمال تحریم‌های شدیدتر علیه ایران و اقدام علیه فعالیت‌های تحریم‌‌شکن ایران مانند فروش نفت به چین، در حال افزایش است. در صورت ادامه این روند و عدم حصول توافق در مذاكرات، اقدام نظامی آمریکا یا اسرائیل علیه برنامه هسته‌ای ایران را نمی‌توان رد کرد. با‌این‌حال ایران هم توانایی انجام حملات پهپادی و موشکی علیه تأسیسات نفتی در خلیج فارس و پایگاه‌های نظامی ایالات متحده و استفاده از گروه‌های مورد حمایت خود برای درگیر‌شدن در یک جنگ نیابتی با اسرائیل را دارد. اگر تنش‌ها عمیق‌تر شود، همیشه این احتمال وجود دارد که محاسبات اشتباه یا درگیری‌های سهوی منجر به یک رویارویی نظامی بزرگ با ایران شود.
6- افول فزاینده دموكراسی در آمریكا
در سال پیش‌رو دموکراسی آمریکایی به‌طور درخور‌ توجهی به روند افول خود ادامه خواهد داد. بر ‌اساس گزارش سال 2021 خانه آزادی که از سقوط دموکراسی در جهان خبر داده بود، ایالات متحده 11 امتیاز در جدول آزادی‌ها سقوط كرده است. از این نظر آمریكا در كنار چند كشور دیگر بیشترین میزان افول دموكراسی را به نام خود ثبت كرده است. خانه آزادی به حمله ششم ژانویه 2021 به ساختمان کنگره ایالات متحده اشاره کرد که به دنبال رد ادعاهای تقلب از طرف دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریكا، در انتخابات ریاست‌جمهوری 2020 انجام شد.‌ با وجود تأیید نتیجه انتخابات، نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد حدود 70 درصد از رأی‌دهندگان جمهوری‌خواه و 30 درصد از رأی‌دهندگان به‌طور کلی معتقدند که بایدن به‌طور قانونی انتخاب نشده است. از آنجا كه به دلیل گستردگی استفاده از شبكه‌های اجتماعی، انتشار اطلاعات نادرست و تئوری‌های توطئه ساده‌تر از گذشته شده است، شکاف سیاسی در آمریكا در آستانه انتخابات 2022 هم روز‌به‌روز در حال افزایش است و هر طرف، طرف دیگر را نه به عنوان مخالف، بلکه یك دشمن می‌بیند. تعداد نگران‌کننده‌ای از آمریکایی‌ها ازجمله حدود یك‌سوم جمهوری‌خواهان، خشونت را امری قابل قبول می‌دانند. دست‌بردن در مرزهای یك حوزه انتخابیه با هدف تأثیرگذاری به سود یك حزب و فشار برای تصویب قوانین جدید انتخابات حداقل در 19 ایالت که برخی از آنها به مجامع قانون‌گذاری ایالتی به جای مقام‌های انتخاباتی ایالتی قدرت می‌دهند تا نتایج انتخابات را تعیین کنند، می‌تواند نشان از یك انتخابات پرتنش در سال 2022 باشد. با توجه به تلاش حزب جمهوری‌خواه برای بازپس‌گیری اكثریت مجلس نمایندگان و احتمالا سنا در سال 2022، به نظر می‌رسد قطبی‌شدن و تنش‌های فرقه‌ای آمریکا در سال 2022 افزایش یابد.
7- بی‌ثباتی سیاسی و اقتصادی كشورهای درحال‌توسعه
طبقه متوسط با ثبت بیش از پنج میلیون كشته، دومین قربانی بزرگ ناشی از همه‌گیری کووید19 در جهان است. مرکز تحقیقات پیو تخمین می‌زند که رکود اقتصادی ناشی از همه‌گیری حدود 131 میلیون نفر دیگر از طبقه متوسط را در فقر قرار داده است و این چالش تا مدتی طولانی باقی خواهد ماند. در هند که دومین كشور پرجمعیت جهان محسوب می‌شود، مجموعا 32 درصد از طبقه متوسط و متوسط رو به بالا بر اثر همه‌گیری به طبقه فقرا سقوط كرده‌اند؛ تخمین زده می‌شود كه این كشور سال 2021 را با كاهش تولید ناخالص داخلی به میزان 5.2 درصد در مقایسه با قبل از دوران همه‌گیری به پایان می‌رساند. از طرف دیگر، افزایش تورم در ایالات متحده و اروپا تهدیدی برای بی‌ثبات‌کردن بیشتر اقتصادهای درحال‌توسعه به شمار می‌آید. الگوهای گذشته نشان می‌دهد كه اگر فدرال‌رزرو و بانک مرکزی اروپا نرخ بهره را برای مقابله با تورم افزایش دهند، سرمایه به‌سرعت و برای بازدهی بالاتر با ریسك كمتر از کشورهای فقیرتر به کشورهای ثروتمندتر انتقال می‌یابد. اقتصاددانان توصیه می‌كنند كه در چنین شرایطی سیاست‌گذاران می‌توانند اجازه دهند با كاهش ارزش پولشان باعث افزایش تورم و بهره شوند و این اقدام بر رشد و پایداری بدهی‌ها تأثیر منفی می‌گذارد. جامعه بین‌المللی باید به کشورهای فقیرتر کمک مالی کند تا ارزهای خود را تثبیت کنند و بدون چنین کمکی، بی‌ثباتی سیاسی شتاب بیشتری می‌گیرد و چندین دولت را سرنگون می‌کند.
8- افزایش قیمت نفت به فراتر از 100 دلار
پیش‌بینی چرخه‌های رونق یا رکود در بازار نفت همیشه خطرناک و پرریسك است. پیش‌بینی‌های متناقضی وجود دارد. آژانس اطلاعات انرژی ایالات متحده روند قیمت نفت خام برنت را از 84 دلار در پاییز 2021 به 66 دلار در هر بشکه در پاییز سال 2022 كاهش داده است. اما بسیاری از تحلیلگران بخش خصوصی و صندوق‌های تأمینی روی افزایش طولانی‌مدت قیمت شرط‌بندی می‌کنند. دلایل تقریبی برای پیش‌بینی افزایش قیمت نفت بر افزایش تقاضا پس از افت دوران اوج همه‌گیری، افزایش محدود تولید توسط سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) و اثرات چندین سال کاهش سرمایه‌گذاری در نفت و گاز استناد می‌كند. اما یک مطالعه جدید و روشنگرانه از خطرات جدید ناشی از تغییرات ساختاری بلندمدت در صنعت انرژی -از تورم و رکود گرفته تا بدهی‌های معوق و نگرانی‌های مربوط به امنیت انرژی‌- خبر می‌دهد؛ به این دلیل که اوپک و شرکت‌های نفتی دولتی روسیه بر سرمایه‌گذاری و تولید و در نتیجه ژئوپلیتیک نفت، در روند انتقال بلندمدت جهانی به انرژی پاک تسلط دارند.
9- ناكامی جهان در دستیابی به اهداف آب‌و‌هوایی
انتشار جهانی کربن از زمان امضای پروتکل کیوتو در سال ۱۹۹۷ میلادی تا ۶۰ درصد افزایش یافته است و توافق‌نامه تغییرات آب‌و‌هوایی در بیست‌وششمین نشست سازمان متحد در گلاسکو و تعهد برای كاهش دو درجه‌ای دما، نگرانی‌ها را در مورد خطرات آب‌و‌هوایی کاهش نداده است. قبل از نشست اخیر گلاسكو اگر تمام تعهدات مربوط به توافق‌نامه اقلیمی پاریس در سال 2015 برآورده می‌شد، همچنان پیش‌بینی می‌شد که دمای جهانی تا سال 2100 به میزان 2.7 درجه سانتی‌گراد افزایش یابد. رهبران جهان جدیت بیشتری را در نشست گلاسكو نشان دادند كه ازجمله آن توافق نهایی برای کاهش تدریجی استفاده از زغال‌سنگ و توافق‌های جداگانه با هدف کاهش جنگل‌زدایی و انتشار گاز متان، ایجاد قوانین و محدودیت‌های جهانی برای تجارت کربن و تقویت همکاری‌های آب‌و‌هوایی آمریکا و چین بود. با این وجود، این تعهدات مبهم بود.‌ آژانس بین‌المللی انرژی نقشه راه دقیقی برای رسیدن به انتشار گازهای گلخانه‌ای خالص تا سال 2050 منتشر کرده که مستلزم پایان‌دادن به پروژه‌های جدید نفت و گاز تا سال آینده است همراه با سه‌برابرشدن سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی و بادی به چهار هزار میلیارد دلار و چهار‌برابرشدن سرمایه‌گذاری در شبکه‌های هوشمند تا پایان دهه فعلی؛ چنین پیشرفتی از نظر فنی امکان‌پذیر است، اما از نظر سیاسی بسیار غیرممکن است و هیچ اقدام جدیدی فراتر از آنچه در گلاسكو توافق شده انجام نمی‌شود.