در پشت برنامه تفکیک جنسیتی پارک‌ها چه می‌گذرد؟
بوستان مادر و کودک اسم رمز حصارکشی پارک‌ها
دنبال دالان‌های میله‌ای هستم که تنها مادران و کودکان در آنجا اجازه تردد دارند. فضایی که به گفته مدیران شهری قرار است زنان آزادانه‌تر در آن قدم بزنند و با کودکانشان بازی کنند. از لیست ۲۷ پارکی که می‌گویند تبدیل به پارک کودک و مادر شده پارک اسدآبادی در منطقه ۶ و پدر در منطقه ۲ را انتخاب می‌کنم. بعد از افطار است، وارد پارک که می‌شوم آنچه بیشتر به چشم می‌آید تاریکی پارک است
دنبال دالان‌های میله‌ای هستم که تنها مادران و کودکان در آنجا اجازه تردد دارند. فضایی که به گفته مدیران شهری قرار است زنان آزادانه‌تر در آن قدم بزنند و با کودکانشان بازی کنند. از لیست ۲۷ پارکی که می‌گویند تبدیل به پارک کودک و مادر شده پارک اسدآبادی در منطقه ۶ و پدر در منطقه ۲ را انتخاب می‌کنم. بعد از افطار است، وارد پارک که می‌شوم آنچه بیشتر به چشم می‌آید تاریکی پارک است. تنها زمین بازی کودکان روشن است و بیشتر پدرها کنار پارک نشسته‌اند و نظاره‌گر بازی فرزندانشان. چند نفری هم در همان تاریکی روی نیمکت‌ها نشسته‌اند و حرف می‌زنند. زنی انتهای پارک به چند گربه غذا می‌دهد. دور پارک دنبال میله‌های جداکننده می‌گردم. شاید در تاریکی به چشم نیایند، اما خبری از فضای جداشده‌ای که می‌گویند نیست. از نگهبان پارک می‌پرسم بخش اختصاصی مادران و کودکان کجاست. به نمازخانه سابق پارک اشاره می‌کند و می‌گوید قرار است اینجا اتاق مادر و کودک شود و آلاچیق وسط پارک هم برای نمازخانه مناسب‌سازی شده است.
در تاریکی پارک کمی نگرانم گوشی‌ام را از کیفم بیرون بیاورم و از اتاقکی عکس بیندازم که یک ماهی است به عنوان کارنامه کاری شهردار تهران در هر جلسه‌ای به آن اشاره می‌شود. مدیران شهری می‌گویند ایجاد این فضاها برای امنیت مادران و کودکان است اما در این اتاقک‌های کوچک چه برنامه‌ریزی ویژه‌ای می‌توان برای کودکان و مادران کرد و هم‌زمان امکان میزبانی چند نفر وجود دارد؟
اما آنچه بیشتر از اتاقک ۲۰متری به چشم می‌آید میله‌هایی است که دور تا دور پارک کشیده‌اند. میله‌هایی که از زمان غلامحسین کرباسچی شهردار وقت تهران از دور پارک‌های شهر تهران حذف شده بود. به گفته قدیمی‌های شهرداری آن زمان که کرباسچی حصار پارک‌ها را برداشت، نهادهای امنیتی از جمله نیروی انتظامی با این اقدام مخالفت کردند زیرا تصور می‌کردند از آن پس پارک‌ها جولانگاه بزهکاران و مرکز آسیب‌های اجتماعی شود، اما کرباسچی می‌گفت که پارک‌ها برای مردم است، سرانه سکونتگاهی است و باید فضا باز شود. در عمل حضور مردم در پارک‌ها امنیت را ایجاد کرد و این حضور حول فرهنگسراهای پارک‌ها، سینماها، بازارچه‌های پارک‌ها و... شکل گرفت و در حقیقت امنیتی‌شدن فضای شهرها به علت عدم حضور نظارت اجتماعی است. در این پارک محلی خبری از معتاد متجاهر و... نیست اما قدم‌زدن در بخش‌های تاریک پارک دلهره‌آور است.
مقصد بعدی پارک «پدر» در منطقه 2 است. اگرچه وقتی از در پارک وارد می‌شوی روی تابلوی ورود و نقشه پارک بوستان مادر و کودک نوشته شده و نمی‌دانم این نام جدید پارک است که بی‌مصوبه شورای شهر بر آن نهاده‌اند یا نشانی که مشخص کند این بوستان هم بخشی از بوستان‌هایی است که برای مادران و کودکان مناسب‌سازی شده. زمانی که تازه باغ عبقری از بنیاد مستضعفان به شهرداری تهران منتقل شده بود خبرنگاران همراه محمد سعیدی‌کیا رئیس وقت بنیاد مستضعفان به این باغ ۱۲ هزار مترمربعی آمده بودند و حالا خبری از درختانی که آن موقع برای سرحال نشان‌دادن باغ کاشتند نبود؛ احتمالا به دلیل ایجاد فضاهای بازی و راه‌کشی‌ها جابه‌جا شده‌اند!
خانم میانسالی به همراه همسرش در حال دویدن دور پارک است. چند جوان دیگر هم آن سوی پارک ورزش می‌کنند. چرخی داخل پارک می‌زنم، اینجا هم خبری از حفاظ‌های جداکننده نیست. از خانم دونده که از مقابلم رد می‌شود می‌پرسم بخش کودکان و مادران کدام سمت پارک است؟
او هم به اتاقکی قهوه‌ای اشاره می‌کند که در انتهای پارک است. می‌گوید «همین است بسته است اما از پشت شیشه داخلش را می‌توانی ببینی. چیزی ندارد یک کم وسیله بازی داخلش ریخته‌اند».
دور تا دور این بوستان هم حصارکشی شده است. از یکی از عابران می‌پرسم این حصارها چه زمانی کشیده شد؟ می‌گویند زمانی که پارک افتتاح شد خبری از این حصارها نبود و به تازگی این حصارهای سبزرنگ دور تا دور پارک کشیده شده و پارک از ساعت ۱۲ شب قفل می‌شود.
حقیقت بوستان‌های مادر و کودک
در این دو بوستان خبری از جداسازی زنان و مردان نبود اما فضای پارک حصارکشی شده بود. حصارهایی که سال‌ها خبری از آن نبود. به تازگی سایت روابط عمومی شهرداری گفت‌وگوهایی به بهانه ایجاد فضاهای مادر و کودک منتشر کرده که مصاحبه‌شوندگان یک پاسخ مشترک دارند؛ آنها از امنیت پارک‌ها راضی نیستند، از حضور موتورسواران، معتادان و... و خواست آنها امنیت در فضای پارک است. به نظر می‌رسد راه‌حل شهرداری برای ایجاد این امنیت خرید چند متر میله و کشیدن حصار دور پارک‌ها باشد؛ اینکه شب‌ها قفل بر در پارک‌ها بزند. مدتی پیش هم مطهر محمدخانی سخنگوی شهرداری تهران در گفت‌وگویی با سایت روابط عمومی شهرداری گفته بود: یکی از مطالبات جدی مردم از شهرداری تهران در دوره ششم، نیز سالم‌سازی و مناسب‌سازی پارک‌ها بوده که بارها در دیدارهای عمومی مردمی شهرداری از مناطق مختلف تهران به مدیران گوشزد شد، چون مردم برای حضور در پارک‌ها و بوستان‌های تهران با مشکلاتی مواجه هستند. شهروندان تهرانی بارها به صورت حضوری و یا ثبت شکایات در سامانه‌های شهرداری به این موضوع اعتراض کرده و گفته‌اند برای حضور خانواده‌هایشان در این فضای پارک‌ها احساس امنیت نمی‌کنند. مردم خواستار پاک‌سازی پارک‌ها از حضور اراذل و اوباش، فروشندگان مواد مخدر، معتادان متجاهر و افراد هنجارشکن شدند، سگ‌گردانی دیگر معضل مورد اشاره خانواده‌ها برای حضور در فضای پارک‌ها و بوستان‌هاست.
مواردی از حمله سگ‌ها به کودکان و خانواده‌ها طی سال‌های اخیر در پارک‌ها گزارش شده که یا باعث جراحات جسمی یا آسیب‌های روحی آنان شده است. او در توضیح اینکه برای پاسخ به این خواسته‌های شهروندان چه اقدامی از سوی شهرداری انجام شده توضیح داده است: برای مناسب‌سازی پارک‌ها، چند راه‌حل را پیش‌رو داشتیم. یکی از راه‌حل‌ها این بود که تمام پارک‌ها را برای مناسب‌سازی زیر بار عملیات اجرائی و بهسازی ببریم یا اینکه در هر ناحیه شهرداری یک پارک برای حضور خانواده‌ها تحت عنوان پارک مادر و کودک مناسب‌سازی شود که در نهایت، راه‌حل دوم برگزیده شد.
به گفته سخنگوی شهردار اتاق‌های مادر و کودک و اصلاح معابر برای عبور و مرور کودکان در این پارک‌ها ایمن شد و علاوه بر این با نیروی انتظامی برای ایجاد امنیت بیشتر در این پارک‌ها مذاکراتی صورت گرفته است.
او از طراحی سه مدل پارک مادر و کودک که براساس موقعیت و امکانات محلات پیش‌بینی شده خبر داده و گفته است: بوستان‌هایی که برای حضور مادران و کودکانشان مناسب‌سازی شده مانند مناسب‌سازی معابر، ایجاد اتاق مادر و کودک و رفع مخاطرات اجتماعی در تمام محلات در دستور کار است اما اگر محله‌ای چند پارک محلی داشته باشد یکی از این بوستان‌های مناسب‌سازی‌شده به طور کامل در اختیار مادران و کودکان قرار می‌گیرد و تنها خانم‌ها، مادران و فرزندانشان امکان استفاده از این بوستان‌ها را دارند و خانواده‌ها می‌توانند از بوستان‌هایی که در داخل همان محله است استفاده کنند. اگر بوستان بزرگی هم در یک محله باشد بخشی از آن فضا به مادران و کودکان تعلق می‌گیرد.
راهکار شهرداری برای امنیت پارک‌ها
تا به امروز ۲۷ بوستان به عنوان بوستان مادر و کودک مناسب‌سازی شده‌اند. بوستان‌هایی که احتمالا حصارکشی شده‌اند تا به اعتقاد تصمیم‌گیران تازه شهر امنیت را به این فضاها بازگردانند.
اما به اعتقاد کارشناسان حوزه شهری برای حل ریشه‌ای آسیب‌های اجتماعی به برنامه‌ریزی، آموزش و همراهی تشکل‌های مردم‌نهاد نیاز است. اگر ما یک محیط زندگی سالم می‌خواهیم، باید اشتغال و اقتصاد سالم داشته باشیم. ریشه بسیاری از آسیب‌های اجتماعی در اقتصاد ناسالم است.
حسن خلیل‌آبادی عضو سابق شورای شهر تهران معتقد است اینکه ما پارکی را محصور کنیم تا خانواده‌ها در آن احساس امنیت کنند، کار ریشه‌ای نیست. شاید موقتا نشانه‌های رفع آسیب‌ها را ببینیم، اما مگر آسیب‌ها محو می‌شوند؟
محمدجواد حق‌شناس، رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر پنجم هم درباره حصارکشی بوستان‌ها به بهانه ایجاد امنیت گفته است اینکه بوستان‌ها محصور باشند یا نه سیاست مشخصی ندارد، پیش از این پارک‌ها محصور بودند، اما با تغییر نگرش در مدیریت شهری و اینکه فضای بوستان‌ها بخشی از فضای شهری است و نباید برایشان محدودیتی قائل بود، این حصارها برداشته شد. همه ساکنان این شهر باید از فضاهای شهری استفاده کنند، حصارکشی در فضاهای شهری برای کاهش آسیب‌های اجتماعی راهکاری علمی نیست همان‌طور که در دوره گذشته شورا در برابر تقاضای برخی از هنرمندان درخصوص حصارکشی اطراف تئاتر شهر مقاومت کرد، زیرا معتقد بودیم باید چاره دیگری برای کاهش آسیب‌های اجتماعی در این فضای فرهنگی که ناامن شده، اندیشیده شود و با هرگونه حصر فضاهای عمومی شهر مخالف بودیم.
بی‌اطلاعی شورا از یک طرح پرحاشیه
اما نکته‌ای که در ماجرای بوستان‌های مادر و کودک وجود دارد بی‌اطلاعی شورای شهر تهران از طرح‌های شهرداری است. شهردار تهران چندین بار در سخنانش از ایجاد بوستان‌های مادر و کودک خبر داده بود اما درباره جزئیات آن سخنی نگفته بود. اعضای شورای شهر هم براساس حدس و گمان‌های خود درباره این بوستان‌ها اظهار نظر کرده بودند.
زهرا شمس‌احسان عضو شورای شهر تهران درباره این بوستان‌ها گفته بود که این بوستان‌ها به صورت پایلوت در سطح مناطق ایجاد شده است؛ اما نیازمند اصلاح و بازنگری در انتخاب و تجهیز است. چراکه بازدید همکارانمان از این بوستان‌ها نشان داده که عموما بوستان‌های محلی زیر پنج هزار متر با هدف حداقل هزینه‌های تجهیز انتخاب شدند و فارغ از استقبال و رضایت شهروندان این پارک‌ها در مناطقی هستند که از نظر سرانه فضای سبز در مضیقه هستند. به گونه‌ای که خانواده‌ها برای استفاده از بوستان‌های دیگر باید مسافت زیادی را طی کنند. لذا موضوع محدودیت حضور آقایان بایستی منتفی شود و از طرفی دیگر فلسفه وجود اتاق مادر و کودک در بوستان‌های فرامنطقه‌ای است، نه اینکه ما در بوستان‌های محلی که ساکنان محله از این بوستان‌ها استفاده می‌کنند راه‌اندازی کنیم.
یا محمد آقامیری در توصیف این بوستان‌ها گفته بود که بوستان مادر و کودک یک طرح بسیار جذابی است که در همین مدت کوتاه مورد استقبال خانواده‌ها قرار گرفته و قرار شد در طول امسال ۳۵۲ بوستان به نام بوستان مادر و کودک در قسمتی از پارک‌های شهر تهران مجهز شود و برای آنها قابل استفاده شود. فضای مناسبی که مادرها با حجاب راحت‌تری بتوانند با کودکان خود بازی کنند و این یک طرح بسیار جالبی است که شهرداری تهران برنامه‌ریزی و اجرا می‌کند و در جاهای مختلفی تبلیغ کردیم که مورد استقبال هم قرار گرفت. بعضا سؤال شده که پدر و مادر با هم می‌خواهند با بچه‌ها بازی کنند و گفتم که تعداد این بوستان‌ها ۳۵۲ تا است در حالی که تهران بیش از دو هزار و ۲۰۰ پارک دارد و قرار است در گوشه‌ای از ۳۵۲ پارک حصارکشی شود و مختص بوستان مادر و کودک باشد.
به گفته او در تمام کشورهای پیشرفته دنیا پارک‌های مخصوص کودکان موجود است چنین طرح جذابی هم در تهران دارد پیاده می‌شود و مورد استقبال شهروندان قرار گرفته و حالا عده‌ای با غرض‌ورزی‌های خاص خود نمی‌توانند این را ببینند و با ذهنیت منفی خود سیاه‌نمایی می‌کنند و تسری می‌دهند که می‌خواهند پارک‌ها را زنانه و مردانه کنند.
اما تصویری که اعضای شورای شهر از این بوستان‌ها داشتند با واقعیت بوستان‌های مادر و کودک متفاوت بود و نشان می‌داد مانند بیشتر برنامه‌ها و طرح‌های شهرداری باز هم شورا در جریان فعالیت‌های شهرداری در این حوزه قرار نگرفته است.
حقیقت بوستان‌های مادر و کودک در دنیا
نکته دیگری که درخصوص بوستان‌های مادر و کودک مطرح شد تجربه جهانی این نوع بوستان‌ها بود. روزنامه همشهری پیشنهاد داده بود که عبارتی مثل «Special park for mother and child» را در گوگل جست‌وجو کنیم تا با تعداد فراوانی از نمونه پارک‌هایی در شهرهای مختلف دنیا آشنا شویم که مخصوص حضور مادران و کودکان هستند. اما با سرچ این عبارت تنها به فضاهای پارک حاشیه‌ای خودرو برای والدینی که کودک دارند می‌رسیم و پارک‌هایی متعلق به کودکان و والدین هم‌زمان است. به نظر می‌رسد قرار است به بهانه امنیت دوباره حصارکشی پارک‌ها پس از چند دهه احیا شود و نام مادر و کودک بهانه‌ای است که این حصارکشی‌ها چندان به چشم نیاید.
لیست بوستان‌های مادر و کودک(منطقه، نام بوستان مناسب‌سازی‌شده)
منطقه یک بوستان ریحان، منطقه 2 بوستان پدر، منطقه 3 بوستان یاس، منطقه 4 بوستان پلیس، منطقه 5 بوستان جانبازان، منطقه 6 بوستان اسدآبادی، منطقه 7 بوستان هورفر، منطقه 8 بوستان ترنج زندگی، منطقه 9 بوستان جرجانی، منطقه 10 باغ حکیم، منطقه 10 شهید باقری، منطقه 10 بوستان رضوان، منطقه 10 بوستان خانواده، منطقه 11 بوستان امیریه، منطقه 12 بوستان بهاران زندگی، منطقه 13 بوستان نشاط کودک، منطقه 14 بوستان ائمه اطهار، منطقه 15 بوستان خلیج فارس، منطقه 16 هفده شهریور، منطقه 17 بوستان نارون، منطقه 18 بوستان قائم، منطقه 19 بوستان نرگس، منطقه 20 بوستان گلبرگ، منطقه 21 بوستان گل‌ها، منطقه 22 بوستان قبا.
