قرارگاه شهری زاد و ولد

قرارگاه جمعیت، جدیدترین قرارگاهی است که شهردار تهران از آن سخن گفته و اعلام کرده این قرارگاه به دلیل آنکه شرایط کشور در زمینه جمعیت بحرانی است، به‌زودی فعال می‌شود. علیرضا زاکانی در قرارگاه جمعیت مشوق‌هایی با محور خانواده در نظر گرفته. او به خبرگزاری فارس گفته است: تسهیلات در حوزه حمل‌ونقل عمومی، ارائه زمین، اختصاص مسکن و مجوز ساخت‌وساز، از‌جمله برنامه‌های شهرداری جهت تشویق فرزندآوری است. اینکه مشوق‌های فوق چقدر می‌تواند انگیزه‌ای برای فرزندآوری تهرانی‌ها باشد، تا زمان اجرای کامل سیاست‌های جمعیتی مشخص می‌شود. مریم اردبیلی، مشاور شهردار تهران و مدیر‌کل امور بانوان شهرداری تهران نیز درباره نحوه حضور شهرداری به موضوع جمعیت می‌گوید: بحث جمعیت در شهرداری تهران، قرارگاه ویژه خودش را خواهد داشت و دبیرخانه آن هم در اداره کل سلامت خواهد بود. اعتبار حوزه جمعیت در این اداره متمرکز است و محوریت کار هم با آنهاست. خیلی از برنامه‌ها و ایده‌هایی که گروه‌های محله‌ای و میانی برای محلات آوردند، ناظر بر طرح‌های کمک به خانواده برای فرزندآوری و فرزندپروری است. اردبیلی تأکید دارد که شهرداری در حوزه جمعیت به دنبال زیست‌پذیر‌کردن شهر و مهیا‌کردن شهر برای تسهیل زندگی خانواده‌هاست. او معتقد است اگر فضاهای شهری برای حضور خانواده‌ها مناسب‌سازی شود و مردم با امکانات بهتری نسبت به گذشته مواجه شوند، راحت‌تر می‌توانند تصمیم بگیرند. مشاور شهردار تهران این را هم یادآوری می‌کند که هیچ تبلیغ و القایی برای اینکه تصمیم به فرزند‌آوری شهروندان باید چگونه باشد، وجود ندارد؛ اما سعی می‌کنیم فضاهای شهری را طوری برای خانواده‌ها آماده کنیم که با سهولت بیشتری خانواده‌ها تصمیم به فرزندآوری‌شان را محقق کنند. او می‌گوید: ما یک فاصله‌ بین تعداد فرزندان قصدشده و محقق‌شده در خانواده‌های ایرانی داریم که این ناشی از کمبود امکانات یا مشکلاتی است که به آن «گپ سیاست‌گذار» می‌گوییم. ما اگر بتوانیم این گپ را پر کنیم تا آن کسی که تصمیم دارد دو یا سه بچه داشته باشد، بتواند این تصمیم را اجرائی کند، این خود یک اتفاق بزرگ است. او مدتی پیش هم درباره سیاست‌های شهرداری تهران برای تشویق به افزایش جمعیت گفته بود: در مسیر حکمروایی خانواده‌محور، به دنبال شهر خانواده هستیم که دارای سه سطح است؛ در سطح اول به افراد امکانات می‌دهد تا کاهش جمعیت را جبران کنند، سطح دوم به این می‌پردازد که سیاست‌های شهری و مدل‌های مدیریت شهری چه تأثیری بر خانواده داشته و دارد و در سطح سوم که مهم‌ترین سطح حکمروایی خانواده‌محور است، خانواده به‌عنوان یک کنشگر اجتماعی در نظر گرفته می‌شود و در این راستا، به سیاست‌گذاری می­‌پردازد. بنابراین سازوکارهای معیوب در ساختارهای اجتماعی باید اصلاح شود و باید با رویکرد نوآوری اجتماعی به سوی جامعه و جمعیت پویا گام برداریم. به‌تازگی حمید صاحب، مدیرکل سلامت شهرداری تهران، هشدار داده است که در حوزه جمعیت از فاز بحران هم عبور کرده‌ایم و وارد فاجعه جمعیتی شده‌ایم؛ نرخ باروری که در سال‌های اول انقلاب حدود 6.1 بود، اکنون به 1.6 و در برخی از مناطق تهران به کمتر از این رقم رسیده است که یک فاجعه محسوب می‌شود. ما مفعول سیاست‌گذاری‌های خارج از کشور قرار گرفتیم و خیلی دیر متوجه این امر شدیم؛ اکنون باید همه امکانات و ظرفیت‌های خودمان را نه‌تنها در قالب قرارگاه جمعیت، بلکه در همه دستگاه‌ها به کار بگیریم تا در فرصت سه تا چهار سال پیش‌رو نرخ رشد را به 2.1 ارتقا دهیم تا همین میزان جمعیت پایدار بماند. او می‌گوید که حدود 63 مطالعه و پژوهش در حوزه جمعیت را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده که دلیل عدم تمایل به فرزندآوری مشکل اقتصادی نبوده، بلکه ترس از آن بوده است. مهم‌ترین مسئله ما در فرزندآوری مسئله فرهنگی است. ما 50 سال تحت تأثیر برنامه‌های تهدید نسل و کنترل جمیعت بودیم و متأسفانه ذهنیت جوانان ما با تئوری «فرزند کمتر، زندگی بهتر» شکل گرفته است. به گفته صاحب این‌طور نیست که مسئله اقتصاد اهمیت نداشته باشد، در دهک‌های پایین حتما مهم است، شهرداری برای آنها برنامه دارد و طرح جوانی مجلس در این راستا هم خوب است و برای همه نهادها و سازمان‌ها از‌جمله شهرداری در آن برنامه‌ریزی شده است. ما نیز کارهای فرهنگی آن را آغاز کرده‌ایم و طراحی لوگوی ما بر ‌اساس طرح ترویج خانواده کامل یا چهار فرزندی است؛ چراکه معتقدیم اگر بخواهیم فرزندآوری را ارتقا دهیم، باید به خانواده چهار فرزندی روی بیاوریم و آن را ترویج دهیم. اما شهرداری برای حمایت شهروندانی که چهار فرزند می‌آورند، چه برنامه‌هایی دارد؟ مدیرکل سلامت شهرداری تهران در این زمینه به «شرق» می‌گوید:‌ تشویق به چهار فرزند، یک سیاست‌گذاری است که فعلا اعلام عمومی نشده است. در این حوزه یک ستاد وجود دارد و ما مصوبات آن را اعلام می‌کنیم که خودشان نیز اعلام رسمی خواهند کرد. در بسته‌های حمایتی باید خانواده‌های پرجمعیت در زمینه‌هایی مانند رفت‌و‌آمد، معیشت، مناسب‌سازی زیر‌ساخت‌های شهری [مثلا اینکه به‌راحتی بتوانند با کالسکه حرکت کنند و...] مورد توجه قرار گیرند و تا جایی که در راستا و مأموریت شهرداری است، باید اصلاحات لازم انجام شود. در این دوره از مدیریت شهری برای تشویق به فرزندآوری تخفیف‌هایی در حوزه خدمات شهری نیز پیش‌بینی شده؛ از‌جمله تخفیف در عوارض ساختمانی. حمیدرضا صارمی، معاون معماری و شهرسازی شهردار تهران، در این زمینه گفته است خانواده‌هایی که سه یا بیش از سه فرزند زیر 20 سال دارند، تخفیف‌هایی در حوزه عوارض ساختمانی برایشان در نظر گرفته شده که در زمین‌های 500 متر، 20 درصد تخفیف عوارضی و در زمین‌های بالای هزار متر 10 درصد تخفیف عوارضی پیش‌بینی شده است.

باید دید بسته‌های تشویقی شهرداری تهران در این دوره چقدر به عبور کشور از بحران جمعیتی کمک می‌کند.