عادی‌سازی به سبک اردوغان

چهار سال پس از قطع روابط ترکیه و اسرائیل، آنکارا و تل‌آویو اعلام کردند روابط کامل دیپلماتیک خود را از سر می‌گیرند. مقام‌های ارشد ترکیه و رژیم صهیونیستی روز گذشته توافق کردند که با ارتقای روابط به عالی‌ترین سطح، به‌سرعت سفرای خود را تعیین خواهند کرد. «یائیر لاپید» نخست‌وزیر اسرائیل در بیانیه‌ای اظهار کرد: «برقراری مجدد روابط با ترکیه ابزاری مهم برای ثبات منطقه و یک خبر اقتصادی بسیار بااهمیت برای شهروندان اسرائیل محسوب می‌شود».

«مولود چاووش‌اوغلو» وزیر خارجه ترکیه هم می‌گوید کشورش با وجود عادی‌سازی روابط با اسرائیل «موضوع فلسطین» را فراموش نخواهد کرد. «ما به دفاع از حقوق فلسطینی‌ها، از بیت‌المقدس تا غزه ادامه خواهیم داد. این موضوع اهمیت دارد که پیام‌های ما به اسرائیل درباره مسئله فلسطین مستقیما از طریق سفیر منتقل شود». رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، پیش از این بارها از سیاست‌های اسرائیل در قبال فلسطینی‌ها انتقاد کرده بود. ترکیه روابط نزدیکی با گروه حماس دارد که نوار غزه را تحت کنترل دارند.

ترکیه و اسرائیل در سال ۲۰۱۸ به دنبال کشته‌شدن تظاهرات‌کنندگان فلسطینی در نوار غزه سفرای خود را از پایتخت‌های یکدیگر فراخوانده بودند. در جریان تظاهرات «بازگشت» فلسطینی‌ها و ادامه اعتراض‌هایی که بعد از آن شکل گرفت، نزدیک به ۲۰۰ نفر از ساکنان غزه کشته شدند. نشانه‌هایی از بهبود روابط در ماه‌های گذشته دیده شده بود که نقطه اوج آن سفر پنج ماه پیش اسحاق هرتزوگ، رئیس‌جمهور اسرائیل به ترکیه بود.

رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، روز چهارشنبه با یائیر لاپید، نخست‌وزیر اسرائیل، تلفنی گفت‌وگو کرد و در جریان این مکالمه، دو طرف توافق کردند روابط کامل دیپلماتیک را از سر بگیرند.

تنش روابط ترکیه و رژیم صهیونیستی از 12 سال پیش و حمله نیروهای اسرائیلی به یک کاروان کمک‌رسانی به غزه آغاز شد. این ناوگان که به نام «کاروان آزادی» برای شکستن محاصره اقتصادی غزه به ‌سوی این منطقه در حرکت بود‌، با حمله کماندوهای اسرائیلی به مقصد نرسید. در جریان این حمله ۱۰ نفر از فعالان طرفدار حقوق فلسطینی‌ها جان باختند و ترکیه و اسرائیل به آستانه قطع کامل روابط رسیدند.

در سال ۲۰۱۲ نیز در جریان حملات اسرائیل به غزه، ترکیه و شخص رجب طیب اردوغان به یکی از منتقدان بین‌المللی اسرائیل بدل شدند. ترکیه در آن سال از سازمان ملل خواست علیه اسرائیل وارد عمل شود، اما در سال ۲۰۱۶ آنها بار دیگر روابطشان را از سرگرفتند و ترکیه بار دیگر برای اسرائیل سفیر معرفی کرد؛ وضعیتی که به مدت دو سال به شکل شکننده‌ای ادامه پیدا کرد و در نهایت بعد از درگیری‌های سال ۲۰۱۸، بار دیگر روابط دو طرف تیره شد.

روابط تل‌آویو و کشورهای خاورمیانه در سال‌های اخیر رو به بهبود بوده و ارتقای روابط آنکارا و تل‌آویو، دو سال بعد از به رسمیت شناخته‌شدن اسرائیل از سوی امارات و بحرین انجام می‌شود. در هفته‌های گذشته همچنین عربستان حریم هوایی خود را به روی اسرائیل گشود و به یک سیاست ۷۴‌ساله علیه تل‌آویو پایان داد. انتظار می‌رود به‌زودی عمان نیز حریم هوایی را به روی هواپیماهای اسرائیلی بگشاید.

در آستانه عادی‌سازی روابط ترکیه و اسرائیل، رسانه‌ها از برگزاری کنفرانس مشترک اقتصادی و تجاری میان آنکارا و تل‌آویو خبر دادند. آخرین کنفرانس دراین‌باره به سال 2009 و پیش از ماجرای کشتی مرمره بازمی‌گردد. روزنامه الشرق الاوسط نوشت که ترکیه و اسرائیل به‌عنوان بخشی از تلاش‌های خود برای اصلاح روابط دوجانبه قصد دارند کنفرانسی هم در مورد اقتصاد و روابط تجاری برگزار کنند. این کنفرانس در پاییز امسال برگزار می‌شود و «اورنا باربیوای» وزیر اقتصاد اسرائیل، «ماتان سافران» را به‌عنوان وابسته اقتصادی جدید در ترکیه منصوب کرده است. باربیوای در‌این‌باره گفته است که بازگشایی دفتر روابط اقتصادی و تجاری استانبول از سوی تل‌آویو که در ماه جولای اعلام شد، «نشان‌دهنده تعهد اسرائیل به تعمیق روابط با آنکاراست». با وجود تنش‌های متعدد در روابط ترکیه و اسرائیل، روابط اقتصادی دو طرف تحت تأثیر د‌رخور توجهی قرار نگرفته است. تجارت سال گذشته آنکارا و تل‌آویو با ۳۰ درصد افزایش سالانه به رکورد ۷.۷ میلیارد دلار رسیده است. ترکیه چهارمین شریک تجاری مهم اسرائیل محسوب می‌شود. پیش از این هم وزارت حمل‌ونقل اسرائیل با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد اسرائیل و ترکیه بر اساس قراردادی بی‌سابقه از ۱۹۵۱ در زمینه حمل‌ونقل هوایی، ترافیک خطوط هوایی دوجانبه را گسترش خواهند داد. در این بیانیه‌ آمده است: «انتظار می‌رود این توافق منجر به از‌سرگیری پروازهای شرکت‌های هواپیمایی اسرائیلی به نقاط مختلف ترکیه شود و هم‌زمان پروازهای شرکت‌های هواپیمایی ترکیه نیز به شهرهای مختلف اسرائیل گسترش یابد».