برنامه هفتم توسعه و اولویت‌های چهارگانه

معصومه معظمی: بابک نگهداری که از شهریور 1400 به جای علیرضا زاکانی، رئیس پیشین مرکز پژوهش‌ها نشست که برای شهرداری تهران از نمایندگی مجلس استعفا داد، در گفت‌وگویی کوتاه با «شرق» به تشریح مهم‌ترین برنامه‌های در دست بررسی مرکز پژوهش‌ها پرداخت. او از اولویت‌بندی چهارگانه برنامه هفتم توسعه در این مرکز خبر داد و گفت بسته پیشنهادی برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه با هدف ارتقای سرمایه اجتماعی، ارتقای مشارکت مردم و افزایش اعتماد و امیدآفرینی نسبت به آینده تدوین شده است. نگهداری گفت که مرکز پژوهش‌ها برای تقویت بنیه کارشناسی، نقشه جامع پویایی‌شناسی و چالش‌های حکمرانی کشور را بررسی کرده است. او همچنین از افتتاح سامانه شبیه‌سازی قانون در آینده نزدیک خبر داد و در‌عین‌حال درباره نوع روابط مرکز پژوهش‌ها با نمایندگان در ارائه طرح‌ها گفت که برای هر طرحی که ارائه می‌شود، جلساتی بین مرکز پژوهش‌ها و نمایندگان برگزار می‌شود که کارشناسان تنها پیشنهاددهنده هستند و تصمیم‌گیرنده مجلس است و البته از طرحی به طرحی و از نماینده‌ای به نماینده دیگر میزان تأثیر مرکز پژهش‌ها متفاوت است. در ادامه گفت‌وگوی «شرق» با بابک نگهداری، رئیس مرکز پژوهش‌ها را می‌خوانید.

‌مهم‌ترین برنامه‌هایی که مرکز پژوهش‌های مجلس در دستور کار خود دارد و روی آن متمرکز است، کدام‌اند؟

مرکز پژوهش‌ها در‌حال‌حاضر روی مالیات بر عایدی سرمایه متمرکز است. طرح بانکداری نظام بانکداری را در دستور کار دارد که در‌حال‌حاضر مجلس به بررسی آن ورود کرده است. این دو طرح را در حوزه اقتصادی دنبال می‌کنیم. در حوزه اجتماعی هم بحث قانون تشکل‌های اجتماعی را در دستور کار داریم که پیش‌نویس آن را نهایی کرده و در اختیار کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس قرار داده‌ایم.

‌ درباره بررسی طرح آمایش سرزمینی هم که در دستور کار دارید، توضیح مختصری بدهید.

طبق بررسی‌هایی که مرکز پژوهش‌ها درباره آمایش سرزمینی انجام داده، دولت خیلی از تکالیف را به آینده موکول کرده است و تکلیف خیلی از حوزه‌ها روشن نیست؛ اما مرکز پژوهش‌ها روی طرح‌های عمرانی و زیرساختی مربوط به استان‌ها ورود کرده و طرح آمایشی هم در این زمینه انجام داده است و روز دوشنبه هفته جاری هم جلسه استانی پهنه جنوب را برگزار کردیم که گزارش 15 استان در حوزه صنایع و زیر‌ساخت‌هایش آماده و منتشر شد و گزارش 15 استان دیگر هم در دست اقدام و تهیه و نهایی‌سازی است و در آینده نزدیک منتشر می‌شود.

‌مطلع شدیم که بررسی برنامه هفتم توسعه هم از‌ جمله اولویت‌های این روزهای مرکز پژوهش‌هاست که بر  آن به طور مشخص متمرکز شده‌اید. درباره آن هم توضیح دهید که در چه مرحله‌ای است؟

مرکز پژوهش‌های مجلس کار مفصلی درباره برنامه هفتم توسعه انجام داده است و با یک تحلیل راهبردی از وضعیت بازآرایی نظام جدید بین‌الملل و اتفاقاتی که در منطقه و فرا‌منطقه رخ می‌دهد، می‌تواند فرصت‌های اقتصادی با ارزش افزوده‌هایی که برای کشور با استفاده از زنجیره ارزش‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای شکل می‌گیرد، ایجاد کند. از یک طرف با یک تحلیل واقع‌بینانه زیرساخت‌ها و شرایط واقعی کشور، حوزه اقتصادی، حوزه صنعتی، حوزه انرژی، حوزه کشاورزی و نظایر آنها را مورد تحلیل قرار دادیم که به چهار اولویت مهم در برنامه هفتم رسیدیم؛ چراکه رهبری تأکید داشتند برنامه هفتم توسعه مبتنی بر اولویت‌ها تدوین شوند؛ بنابراین علاوه بر اولویت‌بندی، مدل برنامه‌ریزی را از مدل برنامه‌ریزی جامع برای اولین بار تغییر دادیم. پیشنهاد مرکز پژوهش‌ها مبتنی بر مدل چند‌جانبه مأموریت‌گراست و روی چهار اولویت پیشنهاد داده‌ایم. اولین پیشنهاد درباره رشد اقتصادی با تمرکز روی سرمایه‌گذاری است که در سال گذشته منفی بوده است. دیگری رفع تورم و کاهش تورم به‌عنوان اولویت دوم است که هر دو در حوزه اقتصادی قرار دارند؛ بنابراین اگر تورم بر  روی سرمایه‌گذاری که می‌خواهد رشد اقتصادی داشته باشد، باقی بماند، از حوزه‌های مولد به سمت غیر‌مولد تغییر جهت پیدا می‌کند.

اولویت سوم ما توانمند‌سازی نهاد دولت است. ضعف‌هایی در دیوان‌سالاری‌های غیر‌کارآمدی در نهاد دولت وجود دارد. تعارض منافعی به وجود آمده و نهاد راهور توسعه‌ای در کشور تکلیفش معلوم نیست. همچنین سازمان برنامه و بودجه عمده وقتش صرف بودجه می‌شود و زمان زیادی را برای عمران و توسعه صرف نمی‌کند. از‌این‌رو بسته‌ای را در زمینه توانمند‌سازی دولت پیشنهاد دادیم.‌چهارمین اولویت هم که مرکز پژوهش‌ها برای برنامه هفتم توسعه پیشنهاد داده، بحث تقویت جامعه است. مشارکت جامعه، امید جامعه، اعتماد جامعه و همچنین همراهی جامعه برای تحقق هر برنامه توسعه‌ای شرط لازم و ضروری است. ‌از‌این‌رو بسته پیشنهادی پنج‌ساله هفتم ما برای ارتقای سرمایه اجتماعی و ارتقای مشارکت مردم، اعتماد و امیدآفرینی نسبت به آینده است و امیدوارم در این راستا اقدامات مثبتی رقم بخورد.

‌ برخی معتقدند مجلس فعلی از توانمندی کافی در امور تحقیقاتی برخوردار نیست و برخی طرح‌هایش پختگی لازم را ندارد. تا چه حد مرکز پژوهش‌ها سعی می‌کند بار کار کارشناسی طرح‌ها و حتی لایحه‌های ضعیف را که قرار است در آینده به قانون تبدیل شوند، بر دوش بکشد؟

من موافق این ارزیابی نیستم و باید ارزیابی کارشناسی درباره میزان ضعف نمایندگان مجلس داشته باشیم تا بتوانیم چنین ادعایی را مطرح کنیم؛ اما به هر حال کار مرکز پژوهش‌ها این است که حداکثر ظرفیت کارشناسی خود را برای ارتقای کیفیتی مجموعه طرح‌ها و لوایحی که از طرف دولت و مجلس ارائه می‌شوند، به دوش بگیرد تا بتواند کیفیت طرح‌ها و لوایح را بالا ببرد.‌ به‌عنوان مثال بد نیست بدانید مرکز پژوهش‌ها برای تقویت بنیه کارشناسی، اقداماتی از‌ جمله نقشه جامع پویایی‌شناسی و چالش‌های حکمرانی کشور را انجام داده است. همچنین ایجاد سامانه شبیه‌سازی قانون هم به‌زودی افتتاح خواهد شد که در چند حوزه شرایط را ارتقا می‌دهد. از طرفی مرکز نوآوری و خانه خلاق قوه مقننه را راه‌اندازی کرده‌ایم. همچنین از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و اندیشکده‌های بیرونی در قالب رویدادهایی که در حال برگزاری است، حداکثر استفاده را برای تقویت و ارتقای کارشناسی می‌بریم. اندیشکده‌های حکمرانی و قانون‌گذاری را در 31 استان در دستور کار داریم که 11 استان را تا 24 مرداد افتتاح کردیم و بقیه در حال افتتاح هستند. در‌این‌میان نقدی هم که به مرکز پژوهش‌ها وارد است، اینکه از ظرفیت نخبگان و کارشناسان استان‌ها و استادان شهرستان‌ها استفاده نمی‌شود و بیشتر از کارشناسان تهرانی بهره‌مند می‌شود؛ اما با راه‌اندازی اندیشکده حکمرانی و قانون‌گذاری سعی داریم نظر کارشناسی همه نخبگان استان‌های کشور را جلب کنیم.

‌تعامل نمایندگان مجلس با مرکز پژوهش‌ها برای بررسی و تهیه یک طرح معمولا چقدر است؟

معمولا برای هر طرحی که ارائه می‌شود، جلساتی بین کارشناسان مرکز پژوهش‌ها و نمایندگان مجلس برگزار می‌شود. ما نظرات کارشناسی خود را درباره آن موضوع در اختیار طراح فوق قرار می‌دهیم؛ اما نباید فراموش کنیم که جنبه حضور کارشناسان مرکز پژوهش‌ها در این جلسات مشورتی است و نمایندگان تصمیم‌گیرنده هستند.

‌ چقدر برای تهیه یک طرح، نمایندگان از نظر کارشناسی کارشناسان مرکز پژوهش‌ها استفاده  می‌کنند؟

این میزان بهره‌مندی از نظر کارشناسی مرکز پژوهش‌ها از طرحی به طرح دیگر و از نماینده‌ای به نماینده دیگر متفاوت است؛ اما در هر صورت هریک تا حدی از نظر کارشناسی مرکز پژوهش‌ها بهره‌مند می‌شوند؛ در غیر‌این‌صورت فلسفه وجودی این مرکز بی‌معنا بود.