پیشروی اوکراین در شرق و جنوب و تردید درباره واکنش روسیه
تغییر صحنه جنگ
با گذشت بیش از شش‌ماه از حمله روسیه به اوکراین، صحنه جنگ در‌حال تغییر است و ارتش اوکراین با کمک تسلیحات نظامی پیشرفته غربی در‌حال آزادسازی مناطق اشغالی این کشور است.
زینب همتی- با گذشت بیش از شش‌ماه از حمله روسیه به اوکراین، صحنه جنگ در‌حال تغییر است و ارتش اوکراین با کمک تسلیحات نظامی پیشرفته غربی در‌حال آزادسازی مناطق اشغالی این کشور است. دولت کی‌یف می‌گوید ارتش این کشور بخش‌های وسیعی از جنوب و شرق را در جریان ضدحمله‌ای برنامه‌ریزی‌شده پس گرفته و ضربه سنگینی به نیروهای روسی وارد کرده است. ارتش اوکراین گفته است که ضدحمله خود را در روزهای پایانی ماه آگوست آغاز کرده و پس از تمرکز اولیه بر منطقه جنوبی خرسون که در روزهای آغازین جنگ از سوی نیروهای روسی اشغال شد، ضدحمله بزرگ خود را با آغاز انتقال نیروهای روسی از جبهه شرقی برای تقویت جبهه جنوب، در منطقه خارکیف واقع در شمال شرقی اوکراین ترتیب داده است. فرماندهان اوکراینی معتقدند که مسکو با افزایش احتمال محاصره‌شدن گروه بزرگی از نیروهایش، دستور عقب‌نشینی بیشتر نیروها از خارکیف را صادر کرده است. در‌حالی‌که کی‌یف از تغییر چشمگیر و بی‌سابقه صحنه جنگ به نفع خود از زمان آغاز تهاجم نظامی روسیه در ۲۴ فوریه خبر می‌دهد، مسکو اتخاذ تصمیم برای عقب‌نشینی نیروها از خارکیف را در راستای دستیابی به اهداف عملیات نظامی طراحی‌شده برای روزهای آتی و تمرکز بر منطقه دونتسک دانسته است. با‌این‌حال، ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، در یک سخنرانی ویدئویی اعلام کرد که ارتش کشورش در روزهای سپری‌شده از سپتامبر حدود دو‌هزار کیلومتر مربع از اراضی اشغالی را پس گرفته است. او همچنین به مسکو به خاطر عقب‌نشینی ارتش طعنه زد و گفت: «ارتش روسیه در‌حال انجام بهترین کاری است که می‌تواند بکند». والری فدوروویچ زالوژنی، فرمانده کل نیروهای مسلح اوکراین، ساعاتی پس از زلنسکی در بیانیه‌ای اعلام کرد که ارتش اوکراین از ابتدای ماه جاری میلادی، سپتامبر، کنترل بیش از سه‌هزار کیلومتر مربع از اراضی کشورش را به دست گرفته است. ژنرال زالوژنی گفته است که ارتش اوکراین نه‌تنها در اطراف خارکیف به سمت جنوب و شرق بلکه به‌سوی شمال نیز پیشروی کرده و به ۵۰ کیلومتری مرز روسیه رسیده است.
اوکراین می‌گوید که از زمان شروع ضد‌حمله‌ها، نیروهای این کشور بیش از ۳۰ شهرک را در منطقه خارکیف بازپس گرفته‌اند و در منطقه خرسون نیز به دنبال بیرون‌راندن نیروهای روسی از پایگاه خود در ساحل غربی رودخانه دنیپر بوده‌اند. همچنین پس از تصرف شهر بالاکلیا، در نزدیکی خارکیف، نیروهای اوکراینی به‌سرعت حملات خود را به سمت شهر شرقی کوپیانسک و یک مسیر ریلی استراتژیک مورد استفاده نیروهای روسی متمرکز کرده‌اند.
آنها در روزهای گذشته هم از دراختیارگرفتن کنترل شهر استراتژیک «کوپیانسک» و قطع خطوط تدارکاتی گروه بزرگی از نیروهای روسی مستقر در اطراف شهر «ایزیوم» با جنوب خبر دادند. نیروهای روسیه نیز به منطقه زاپوریژیا در شمال حمله کردند و بزرگ‌ترین نیروگاه هسته‌ای اروپا را تصرف کردند. آخرین رآکتور از شش رآکتور فعال آن پس از افزایش خطر ادامه فعالیت آن، تعطیل شده است.
ماه گذشته نیز وقوع مجموعه‌ای از انفجارها در پایگاه‌های هوایی و یک انبار مهمات در کریمه، آسیب‌پذیری نیروهای روسی را در این شبه‌جزیره اوکراین که در سال ۲۰۱۴ روسیه آن را اشغال کرد و طی ۲۰۰ روز گذشته از آن برای انجام عملیات‌های هوایی علیه اوکراین استفاده می‌شد، نشان داد اما مسکو در مناطق اشغالی شرق مسئولان اداری را منصوب کرده و با به‌جریان‌انداختن روبل و توزیع پاسپورت روسی در‌حال تدارک شرایط لازم برای الحاق این مناطق به خاک خود بوده است. البته ضدحمله اوکراین این اجرای مرحله نهایی طرح را به تعویق انداخته؛ چنان‌که یکی از مقامات ارشد مورد حمایت مسکو در خرسون خواستار به‌‌تعویق‌افتادن همه‌پرسی الحاق به روسیه در این منطقه شد. روسیه سپس در مواجهه با احتمال محاصره‌شدن نیروهایش، مجبور شد به‌سرعت از خارکیف عقب‌نشینی کند. کارشناسان این عقب‌نشینی را نقطه‌‌عطفی در جنگ و بزرگ‌ترین چالش پیشروی کرملین از زمان آغاز جنگ در ۲۴ فوریه می‌دانند. میکولا سونهوروسکی، کارشناس نظامی در اندیشکده «مرکز رازومکوف» در کی‌یف، به آسوشیتدپرس گفت: «ارتش اوکراین از حرکت بخش عمده نیروهای روسیه به جنوب استفاده می‌کند و می‌کوشد مسیر جنگ را هدایت کند؛ در‌حالی‌که در تحرک عالی عمل کرده و ذکاوت بالایی از خود نشان داده است». پیروزی‌های اوکراین باعث خشم طرفداران حکومت روسیه شده است. رمضان قدیروف، رهبر منطقه چچن در فدراسیون روسیه و از پشتیبانان مهم ولادیمیر پوتین، علنا از وزارت دفاع روسیه به دلیل «اشتباهات» آن انتقاد کرده و آنها را باعث پیشروی‌های اوکراینی‌ها دانسته است.
جنگ روسیه و اوکراین بزرگ‌ترین رویارویی نظامی اروپا از جنگ جهانی دوم تاکنون بوده است. رئیس ستاد ارتش اوکراین ماه گذشته گفت نزدیک به 9 هزار سرباز این کشور در جنگ کشته شده‌اند. روسیه از ماه مارس تاکنون تلفات خود را گزارش نمی‌دهد اما غربی‌ها تخمین می‌زنند که ۲۵ هزار نفر از نظامیان روسی در این جنگ کشته شده‌اند و اگر تعداد زخمی‌ها، اسیرشدگان و فراری‌ها را اضافه کنیم، مجموعا ۸۰ هزار سرباز روسیه از دور خارج شده‌اند.
قطعی برق گسترده
در چنین شرایطی اوکراین، ارتش روسیه را به حمله تلافی‌جویانه به زیرساخت‌های غیرنظامی در واکنش به حملات سریع اخیر نیروهای اوکراینی در شرق و جنوب کشورشان متهم کرد. مقامات اوکراینی گفتند که اهداف این «حملات تلافی‌جویانه» شامل تأسیسات آب و یک نیروگاه حرارتی در خارکیف بوده و باعث خاموشی گسترده شده است. ولودیمیر زلنسکی در پیامی توییتری نوشت: «هیچ‌کدام تأسیسات نظامی نبودند، هدف محروم‌کردن مردم از برق و گرماست». زلنسکی، عملیات نیروهای اوکراینی در شمال شرق کشورش را به‌عنوان «یک پیشرفت بالقوه» در این جنگ شش‌ماهه توصیف کرد و گفت اگر کی‌یف سلاح‌های قوی‌تر بیشتری دریافت کند، در زمستان می‌تواند شاهد «دستاورد‌های بیشتر ارضی» باشد. همچنین سفیر آمریکا در اوکراین این حمله را محکوم کرده و گفت: «واکنش آشکار روسیه به آزادسازی شهر‌ها و روستا‌های شرق اوکراین، شلیک موشک برای تخریب زیرساخت‌های حیاتی غیرنظامی». حدود ۹ میلیون نفر در مناطقی در شرق اوکراین از‌جمله خارکیف و دونتسک در خاموشی به سر می‌برند. این بعد از آن است که اوکراین گفت بیش از سه‌هزار کیلومتر مربع از خاک خود را در جریان ضدحملاتی پس گرفته است. مشکلات زیرساختی مشابهی هم در مناطق دنیپروپتروفسک و پولتاوا گزارش می‌شود. روسیه همچنان حدود یک‌پنجم اوکراین را تحت کنترل دارد و فعلا چشم‌اندازی برای پایان سریع جنگ دیده نمی‌شود. اولکسی رزنیکف، وزیر دفاع اوکراین، در مصاحبه‌ای با فایننشال تایمز هشدار داد که احتمال ضدحمله روسیه وجود دارد. او همچنین گفت: «یک ضدحمله به آزادی بخشی از خاک ما منجر شده و بعد باید آن را کنترل کنیم و آماده دفاع از آن شویم».
انتقاد زلنسکی از ترامپ
ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، در گفت‌وگو با فرید زکریا، تحلیلگر و مجری سرشناس سی‌ان‌ان، گفت با توجه به میزان اطلاعاتی که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق ایالات متحده از رهبر روسیه در اختیار داشت، جای تعجب است که همچنان به تحسین رئیس‌جمهوری روسیه حتی پس از حمله به اوکراین ادامه داده است.
«معتقدم که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری سابق آمریکا، خیلی وقت داشت تا متوجه شود که ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، حقیقا کیست. به نظر من ترامپ آن‌قدر جایگاه بالایی داشت که غیرممکن است متوجه نشده باشد که پوتین از نظر ارزشی برای مردم خود آمریکا نیز یک دشمن محسوب می‌شود. ترامپ همه توان و قدرت این کشور از اطلاعات گرفته تا داده‌ها را برای ایجاد یک پروفایل روان‌شناختی در اختیار داشت. رفتار ترامپ حتی پس از آغاز حمله تمام‌عیار روسیه به اوکراین برایم بسیار تعجب‌آور بود. احتمالا ترامپ به این اتفاق برای ترویج سیاست داخلی‌اش و برای اینکه نشان دهد آماده است تا با رئیس‌جمهور روسیه به یک درک و تفاهم برسد، نیاز داشت. از نظر ترامپ اوکراین فاصله بسیار زیادی با آمریکا دارد اما هیچ فاصله‌ای وجود ندارد که این جنگ نتواند آن را پوشش دهد. به‌همین‌خاطر معتقدم که ترامپ نباید تنها به نتایج خوشایند این اتفاق نگاه کند بلکه باید مسائل ناخوشایند این اوضاع را نیز در نظر بگیرد».
ترامپ در ابتدا اقدامات نظامی پوتین را که منجر به این حمله در فوریه سال جاری میلادی شد، به‌عنوان اقدامی «هوشمندانه» و «زیرکانه» تحسین کرد؛ اظهاراتی که حتی خشم و عصبانیت برخی از اعضای حزب جمهوری‌خواه را نیز برانگیخت.
کوین مک‌کارتی، قانون‌گذار جمهوری‌خواه از ایالت کالیفرنیا و رهبر اقلیت مجلس نمایندگان آمریکا، این اظهارت ترامپ را رد کرد و لیز چنی، قانون‌گذار جمهوری‌خواه از ایالت وایومینگ، گفت: تحسین رئیس‌جمهور روسیه از سوی ترامپ به دشمنان‌مان کمک می‌کند اما پس از حمله روسیه به اوکراین، ترامپ گفت از اینکه پوتین دستور این حمله را صادر کرده، بسیار متعجب شده و فکر می‌کرده که زمانی که پوتین نیروهایش را به مرز فرستاده بود، در‌حال مذاکره بود.
