معرکه انرژی

شرق: کسری برق و گاز در زمستان پیش‌رو، هشداری است که کمیسیون انرژی مجلس در بهارستان مطرح کرده است. ایران مالک دومین ذخایر گاز جهان است، اما فقر سرمایه‌گذاری در میادین گازی ایران موجب شده استخراج و تولید گاز از مصرف عقب بیفتد و حالا نه‌تنها نگرانی‌ها برای کمبود گاز در زمستان پیش‌رو جدی شده، بلکه سوخت حدود ۹۵ درصد برق کشور نیز از نیروگاه‌های گازسوز بوده و کسری برق هم به این نگرانی اضافه شده است؛ به‌ویژه اینکه در پاییز امسال، کاهش شدید بارندگی و ذخایر آب پشت سدها هم گزارش شده و بنا بر گفته پیام باقری، رئیس هیئت‌مدیره سندیکای صنعت برق، به «شرق» حدود دو‌سوم ظرفیت نیروگاه‌های برقابی هم از کار افتاده است.

ناترازی گاز در ایران تاکنون با جیره‌بندی گاز و برق صنایع ایران در تابستان‌ها و زمستان‌ها و به دنبال آن کاهش تولید و افزایش قیمت انواع کالا نمود داشته است و البته آلودگی شدید هوا به دلیل استفاده از سوخت‌های جایگزین مانند مازوت. بااین‌حال، فریدون حسنوند، رئیس کمیسیون انرژی مجلس، تأکید می‌کند ناترازی در حوزه انرژی می‌تواند به یک بحران تبدیل شود.

روند تصاعدی کسری گاز

کسری گاز ایران به صورت تصاعدی ادامه دارد. در سال ۹۹ وزارت نفت کسری گاز فصول سرد را حدود ۱۵۰ تا ۱۶۰ میلیون مترمکعب برآورد کرد که در سال ۱۴۰۰ به حدود ۲۰۰ میلیون مترمکعب رسید و حالا کسری گاز فصول سرد سال جاری بین ۲۳۰ تا ۲۵۰ میلیون مترمکعب تخمین زده می‌شود.

جواد اوجی، وزیر نفت، سال گذشته درباره علت کسری گاز به رشد ۱۰‌درصدی مصرف اشاره کرده و گفته بود کسری گاز سبب شده سطح ذخایر نیروگاه‌های برق هم در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۹۹ حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد کمتر شود.

امسال نیز کسری گاز تصاعدی بوده و بنا بر اعلام جلال نور‌موسوی، مدیر گازرسانی شرکت ملی گاز ایران، روزانه ۲۵۰ میلیون متر‌مکعب کسری گاز در کشور وجود دارد.

او در حاشیه آیین تکریم و معارفه مدیر‌عامل شرکت گاز خراسان شمالی، به ایرنا توضیح داده است: «باید از وابستگی به سوخت مایع و واردات گاز پیشگیری شود و با صرفه‌جویی در هتل‌ها، گلخانه‌ها و واحدهای صنعتی مانع از قطع گاز خانگی شد».

او همچنین از احتمال اعمال محدودیت ارسال گاز به صنایع خبر داده است.

چندی پیش نیز مالک شریعتی‌نیاسر، سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس، گزارش کمیسیون متبوع خود را درباره ناترازی تولید و مصرف گاز طبیعی در کشور قرائت کرد.

بر اساس این گزارش سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) تا پایان سال ۲۰۲۱ میلادی، ایران با حدود ۳۴ تریلیون مترمکعب، در مجموع حدود ۱۶ درصد ذخایر اصلاح‌شده گاز طبیعی در جهان را در اختیار دارد و هم‌اکنون ۷۵ درصد از سبد انرژی کشور به گاز طبیعی اختصاص یافته است.

سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، در صحن علنی مجلس تأکید کرد که برنامه‌ریزی مناسبی برای مهار رشد افسارگسیخته تقاضا و مصرف گاز طبیعی در بخش‌های مختلف کشور نشده است و با وجود آنکه ایران رتبه سوم بزرگ‌ترین تولیدکننده گاز طبیعی در جهان را دارد، اما با توجه به آغاز افت فشار در مخازن گازی میدان پارس جنوبی و ادامه روند افزایشی مصرف، چالشی جدی برای تأمین گاز طبیعی در آینده بسیار نزدیک وجود خواهد داشت.

او ادامه داد: این موضوع در سال‌های اخیر، به‌ویژه در فصول سرد سال، با افزایش تقاضای بخش خانگی برای گرمایش ایجاد می‌شود؛ به‌ نحوی که تنها در سال ۱۳۹۸ حدود ۱۲ میلیارد لیتر گازوئیل و نفت کوره با ارزش پنج میلیارد دلار برای جبران کمبود گاز در نیروگاه‌ها سوزانده شده است و هم‌اکنون با وجود کاهش و قطع گاز در بخش‌های مختلف صنعت و کاهش صادرات و مصرف مقادیر بیشتر نفت کوره، احتمال خاموشی در صنایع و بخش‌های خانگی محتمل است.

تأمین ۹۵‌درصد برق کشور از نیروگاه‌های گازسوز

روند تصاعدی کسری گاز در شرایطی رخ می‌دهد که بنا بر گفته پیام باقری، رئیس هیئت‌مدیره سندیکای صنعت برق، حدود ۹۵ درصد برق کشور از نیروگاه‌های حرارتی پایه گازسوز تأمین می‌شود و کسری گاز می‌تواند منجر به کمبود برق شود.

او به «شرق» توضیح می‌دهد: کسری برق در زمستان ناشی از کمبود سرمایه‌گذاری برای افزایش ظرفیت‌های برق کشور نیست، بلکه به دلیل کمبود سوخت، نیروگاه‌های موجود قادر به تأمین برق مورد نیاز خانگی و صنعتی نخواهند بود.

او ادامه می‌دهد: ناترازی برق در تابستان‌ها به دلیل آن است که تقاضا بیش از مصرف است. اما در زمستان به دلیل اینکه تجهیزات سرمایشی استفاده نمی‌شود، مازاد تولید برق وجود دارد.

باقری می‌گوید: اختلاف پیک مصرف برق زمستان و پیک مصرف برق تابستان در ایران حدود ۲۰ تا ۲۵ هزار مگاوات است و اگر در زمستان سوخت کافی برای نیروگاه‌های برق وجود داشته باشد، ناترازی برق رخ نخواهد داد.

او تأکید می‌کند که در زمستان معمولا نیروگاه‌ها با کمبود گاز مواجه هستند و ناچار می‌شوند از سوخت جایگزین مانند گازوئیل و مازوت استفاده کنند که آلایندگی شدید هوا را به دنبال دارد.

بحران آب و سقوط تولید برق از نیروگاه‌های برقابی

در این میان، وضعیت نیروگاه‌های برقابی ایران نیز که با جریان آب، برق تولید می‌کنند، تعریفی ندارد. بر اساس گزارش شرکت مدیریت منابع آب ایران، هم‌اکنون حدود ۱۸‌میلیارد‌و ۳۲۰ میلیون مترمکعب آب در سدهای کشور ذخیره شده که این مقدار نشان‌دهنده پرشدگی ۳۷‌درصدی ظرفیت مخازن سدها‌ست. به‌ عبارتی، در حال حاضر حدود ۶۳ درصد ظرفیت سدهای کشور خالی است.

پیام باقری، رئیس هیئت‌مدیره سندیکای صنعت برق، به «شرق» توضیح می‌دهد که در سال‌های گذشته حدود ۱۱ هزار مگاوات برق کشور از نیروگاه‌های برقابی تأمین می‌شد که با کاهش شدید بارندگی و بحران آب در ایران، تقریبا دو‌سوم نیروگاه‌های برقابی کشور از کار افتاده‌اند و به همین نسبت ظرفیت تولید برق از نیروگاه‌های برقابی کاهش داشته است.

رئیس کمیسیون انرژی: ناترازی انرژی خطرناک است

ناترازی رو به صعود انرژی در ایران از نگاه فریدون حسنوند، رئیس کمیسیون انرژی مجلس، پتانسیل آن را دارد که به بحرانی امنیتی تبدیل شود؛ چنان‌که در سال‌های اخیر قطع برق در تابستان اعتراضاتی از سوی مردم به دنبال داشت و البته منجر به زیان سنگین به صنایع کشور و جهش قیمت کالاهایی مانند سیمان، فولاد و‌... شد.

چندی پیش علی رسولیان، رئیس سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران، از خسارت سنگین قطع برق به صنایع در سال گذشته خبر داده و به مهر گفت بر اساس آمار اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی، تابستان ۱۴۰۰ بخش صنایع هفت میلیارد دلار از قطعی‌های نامنظم و مکرر برق متضرر شده است. به گفته او، صنایع فولاد و در مجموع صنایع فلزی، سیمان و صنایع غذایی از قطع برق زیان‌های سنگینی متحمل شده‌اند.

به گزارش ایسنا، فریدون حسنوند، رئیس کمیسیون انرژی مجلس نیز در این زمینه گفته است: «همه قوا باید بدانند ناترازی‌ها در حوزه انرژی تهدیدی هستند که در صورت عدم مدیریت، به یک بحران امنیتی تبدیل خواهد شد».

حسنوند در صفحه شخصی خود در توییتر نیز نوشت: «نبود سرمایه‌گذاری در سال‌های گذشته و تحریم جدی حوزه صنعت نفت و نبود منابع مالی و سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی، منجر شده است کشور با شرایط ناترازی روبه‌رو شود. اگر مجلس در برنامه هفتم توسعه و بودجه سال ۱۴۰۲ و پس از آن فکر جدی نکند، با بحران‌هایی بیش از پیش روبه‌رو خواهیم شد.

یکی از آثار موضوع ناترازی به‌طور مستقیم در حوزه نیروگاه‌های برقی است. نیروگاه‌های برقی، چه در تابستان و چه در زمستان، با کاهش تأمین سوخت روبه‌رو هستند. در زمستان سال گذشته حدود ۱۹۰ میلیون مترمکعب کاهش و ناترازی گاز داشتیم.

پیش‌بینی ما افزایش هشت‌درصدی این آمار در زمستان است که معادل بیش از ۲۳۰ میلیون مترمکعب کاهش گاز خواهد بود.

نیروگاه‌های برقابی کشور که حدود ۱۲ هزار مگاوات تولید برق دارند و بیشتر در استان خوزستان فعال هستند، به‌ دلیل خشک‌سالی‌ها تقریبا همه آنها از مدار تولید برق خارج شده‌اند و امروز تعطیل هستند؛ یعنی مضاف بر ناترازی و نبود تأمین سوخت نیروگاه‌ها، با مشکل نیروگاه‌های برقابی نیز روبه‌رو هستیم.

همه مسئولان کشور به ناترازی و آثار منفی آن اذعان دارند. ناترازی گاز، تعطیلی کارخانه‌ها را در تابستان و زمستان به‌ دنبال دارد. تعطیلی کارخانه‌ها‌، بی‌کاری کارکنان، نبود تولید، نبود صادرات و ارزآوری را در پی دارد و در عمل زنجیره‌ای از موضوع‌های امنیتی، سیاسی و اجتماعی خود را نشان می‌دهد. امیدواریم در نشست سران قوا موضوع ناترازی‌ها مطرح شود تا همه قوا بدانند ناترازی‌ها تهدید هستند و در صورت مدیریت‌نشدن، به بحران‌های امنیتی تبدیل می‌شوند».