ایالات متحده و دولت فراگیر در افغانستان

فریدون آژند- کارشناس افغانستان: ‌‌وزارت خارجه ایالات متحده آمریکا اعلام کرده تلاش‌های این کشور برای اجرای همه مفاد توافق صلح دوحه همچنان ادامه دارد. در اطلاعیه خبری که به منظور اعلام بازشدن بخش اختصاصی «الحاق به خانواده» برای مهاجران افغان در وب‌سایت این وزارتخانه منتشر شد، بر این موضوع نیز تأکید شد که دولت آمریکا از ایجاد یک حکومت فراگیر در افغانستان حمایت می‌کند. وزارت خارجه آمریکا در این اطلاعیه خبری اعلام کرد: «تعهد ما به مردم افغانستان پایدار است. ما به فشار برای انتقال منظم قدرت به یک دولت فراگیر با حمایت گسترده به‌ویژه از زنان و اقلیت‌ها، ادامه خواهیم داد. ما از هر ابزار دیپلماتیک، اقتصادی، سیاسی و کمکی که در اختیار داریم، برای حمایت از حقوق اساسی همه افغان‌ها استفاده خواهیم کرد؛ حمایت از دسترسی مستمر به خدمات بشردوستانه در افغانستان و اطمینان از این مسئله که طالبان به تعهدات خود عمل می‌کنند».

منظور دولت آمریکا از آنچه «تعهد به مردم افغانستان» مطرح کرده، توافق صلح دوحه است که در فوریه ۲۰۲۰ میان دولت آمریکا و گروه طالبان در دوحه قطر امضا شد. در این توافق، به صورت واضح خاطرنشان شد که طالبان به‌عنوان یک طرف توافق، پس از خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان مذاکرات با افغان‌ها را برای ایجاد یک دولت فراگیر آغاز خواهند کرد.

در متن این توافق آمده است: «تعهدات امارت اسلامی افغانستان [که ایالات متحده آن را یک دولت نمی‌داند و به‌عنوان طالبان شناخته می‌شوند] تا زمان تشکیل حکومت اسلامی جدید پس از توافق افغانستان که طبق گفت‌وگو و مذاکرات بین‌الافغان تعیین می‌شود، در چارچوب این توافق در مناطق تحت کنترل آنان اجرا می‌شود».

هرچند تعدادی از سیاست‌مداران افغان از ‌جمله دولت وقت افغانستان که اشرف غنی در رأس آن قرار داشت، می‌گفتند توافق دوحه بخش‌های پنهانی هم دارد که علنی نشده است، این توافق بر ایجاد یک دولت فراگیر تأکید داشت.

با این حال پس از آغاز روند خروج نیروهای آمریکایی، طالبان کم‌کم از اجرای تعهدات خود سر باز زدند. آنان برخلاف تعهدشان مبنی برای کاهش حملات و تهاجم به شهرها، بر آتش جنگ دمیدند و شهرهای افغانستان را یکی پس از دیگری تصرف کردند و اواسط آگوست ۲۰۲۱ پس از تصرف حدود ۷۰ درصد از خاک افغانستان، به پشت دروازه‌های کابل رسیدند.

طالبان چهاردهم آگوست ۲۰۲۱ وقتی تقریبا تمام کابل را محاصره کرده بودند، اعلام کردند که تا زمان به نتیجه رسیدن مذاکرات صلح، به شهر کابل وارد نمی‌شوند و قرار شد در روز ۱۵ آگوست هیئتی از سیاست‌مداران افغان که در میان آنها اعضای دولت و تعدادی از چهره‌های سیاسی خارج از دولت نیز حضور داشتند، به دوحه بروند و روند مذاکرات صلح برای انتقال قدرت را آغاز کنند؛ اما با فرار اشرف غنی از کابل و درهم‌شکستن نظم نیروهای امنیتی افغانستان، طالبان به بهانه حفظ امنیت شهروندان کابل، به این شهر وارد شدند.

این گروه پس از چند روز، کابینه خود را که در آن هیچ‌کس جز اعضای این گروه حضور نداشت، معرفی کرد. با بلند‌شدن صدای اعتراض‌های بین‌المللی درباره اقدام طالبان، رهبران این گروه گفتند که کابینه تشکیل‌شده «حکومت سرپرست» خواهد بود و تا زمان ایجاد دولت فراگیر، کشور را اداره خواهد کرد؛ اما پس از شکل‌گیری حکومت طالبان، این گروه تعهدات خود را فراموش کرد و برخلاف مفاد توافق صلح قدم برداشت.

در یک سال گذشته با اینکه این گروه بارها اعلام کرد که در افغانستان دولت فراگیر ایجاد خواهد شد، کوچک‌ترین اقدامی در این زمینه صورت نداد و تنها تعداد انگشت‌شماری از چهره‌های خارج از این گروه را در مناصب پایین به کار گرفت تا وانمود کند رژیم طالبان یک دولت فراگیر تشکیل داده است.

نتیجه این رویکرد طالبان به رسمیت شناخته‌نشدن دولت‌شان نزد جامعه جهانی است. گروه طالبان بارها اعلام کرده‌اند که به مفاد توافق صلح دوحه عمل کرده‌اند؛ اما شواهد نشان می‌دهد که در این راستا، هیچ قدمی برداشته نشده است.

دیدگاه وزارت خارجه آمریکا درمورد تلاش برای ایجاد دولتی فراگیر در افغانستان هم اگرچه با استقبال افغان‌ها روبه‌رو شد، نمی‌تواند این واقعیت را که هنوز برای تحقق چنین تلاشی، هیچ کاری انجام نشده است، کتمان کند.