عراق در دوره السودانی چه مسیری خواهد پیمود؟
اگر‌چه در نهایت با دور‌زدن چارچوب هماهنگی و ائتلاف خلق‌الساعه نور المالکی و مسعود بارزانی به فاصله ساعاتی پیش از جلسه پارلمان عراق درباره تعیین رئیس‌جمهور، کلیدداری کاخ‌السلام بغداد به عبداللطیف رشید رسید و به دنبالش محمدشیاع السودانی هم نخست‌وزیر و مأمور تشکیل کابینه شد، اما هنوز فضای اختلافی در دولت جدید عراق هم دیده می‌شود.
مهدی بازرگان: اگر‌چه در نهایت با دور‌زدن چارچوب هماهنگی و ائتلاف خلق‌الساعه نور المالکی و مسعود بارزانی به فاصله ساعاتی پیش از جلسه پارلمان عراق درباره تعیین رئیس‌جمهور، کلیدداری کاخ‌السلام بغداد به عبداللطیف رشید رسید و به دنبالش محمدشیاع السودانی هم نخست‌وزیر و مأمور تشکیل کابینه شد، اما هنوز فضای اختلافی در دولت جدید عراق هم دیده می‌شود. در این راستا، ادامه فعالیت وزارتخانه‌های محیط زیست و بازسازی عراق به‌‌طور سرپرستی به‌‌مثابه ضعف نخست‌وزیر عراق که سرپرستی آنها را بر عهده دارد، به شمار می‌رود و تاکنون هم هیچ تفاهمی بین دو حزب اتحادیه میهنی و حزب دموکرات کردستان عراق بر سر تصدی وزارتخانه‌های محیط زیست و بازسازی این کشور انجام نشده است.
در این بین، با وجود آنکه به گفته یکی از اعضای حزب اتحاد میهنی کردستان عراق، این حزب به محمدشیاع السودانی «اختیار تام» داده است تا موضوع دو وزارتخانه بازسازی و محیط زیست عراق را حل کند، ولی با توجه به تشدید اختلاف‌ها میان دو حزب حاکم در اقلیم کردستان، از هم‌اکنون مسئله تکمیل وزرای کابینه السودانی، به دلیل مناقشه این دو حزب بر سر سهم آنها در کابینه با مشکل روبه‌رو شده است. ناگفته نماند که عملا لاینحل‌ماندن مناقشات میان دولت مرکزی بغداد و اقلیم کردستان با محوریت بارزانی‌ها نیز می‌تواند از چالش‌های پیش‌روی دولت السودانی باشد. بنابراین، دولت جدید عراق کار سختی برای رفع این مناقشات دارد.
در این راستا، هم‌زمان با مذاکرات کردی - کردی حزب دموکرات کردستان عراق با اتحادیه میهنی درباره تعیین دو پست وزارتی دولت السودانی که هنوز هم به سرانجامی نرسیده است و موجب شده تا به اکنون کابینه جدید عراق تکمیل نشود، مناسبات اربیل - بغداد نیز به‌ویژه بعد از تحولات و رفراندوم شکست‌خورده اقلیم، جزء مسائلی باشد که به‌شدت از سوی مسعود بارزانی پیگیری و مدیریت می‌شود؛ به‌گونه‌ای که او در سایه ائتلاف با نوری المالکی و تحمیل مجدد انتخاب فؤاد حسین (رئیس دفتر بارزانی) به‌عنوان وزیر امور خارجه و مشاور نخست‌وزیر عراق به دولت السودانی، خواستار آن بود که بتواند سایه خود را مجددا بر دولت جدید عراق تداوم بخشد که ذیل آن مهندسی سیاسی مدنظرش در ترسیم روابط اربیل – بغداد را پی بگیرد.
از‌این‌رو به نظر می‌رسد به هر میزان فضای سیاسی عراق دچار یک پیچیدگی و ابهام جدی‌تر باشد، دایره عمل برای رئیس سابق اقلیم کردستان در زمینه تحقق اهدافش بیش از پیش گسترده‌تر خواهد بود. بنابراین مسعود بارزانی سعی می‌کند با حضور مستقیم و غیرمستقیم در این رقابت‌های سیاسی که به واسطه ائتلاف با نوری المالکی تقویت شد، شدت ابهام‌ها را درباره آینده تکمیل دولت بغداد افزایش دهد تا بتواند آنچه را مدنظرش است، محقق کند. به همین دلیل بافل طالبانی، رئیس حزب اتحاد میهنی، به‌صراحت از بن‌بست کامل در گفت‌وگو با حزب دموکرات کردستان عراق برای توافق بر سر تعیین نامزدهای دو پست وزارتی دولت السودانی خبر داد.
این گفته طالبانی به معنای آن است که سیاست ابهام‌آفرینی و ایجاد خلأ سیاسی مدنظر مسعود بارزانی، هم در اربیل و هم در بغداد نتیجه داده است. در چنین شرایطی، اقدام بارزانی‌ها در اعزام هیئتی از اقلیم کردستان برای آماده‌سازی در جهت ازسرگیری نشست‌های بغداد و اربیل، علاوه بر تحقق منافع سیاسی مسعود بارزانی در دولت السودانی، می‌تواند سود و رانت وی از بودجه سال جاری عراق را نیز به دنبال داشته باشد. به هر حال قانون بودجه ۲۰۲۲ عراق آماده است و در ماه‌های باقی‌مانده سال اجرائی می‌شود. اما این تصمیم بارزانی زمانی اهمیت مضاعف پیدا می‌کند که بدانیم اکنون تلاش‌ها و رایزنی‌ها برای بررسی بودجه سال ۲۰۲۳ آغاز شده است و اقلیم کردستان در بررسی بودجه سال آینده شرکت خواهد کرد. بنابراین فارغ از آثار مثبت و منفی تلاش‌ها برای دو اداری‌شدن اقلیم بین اربیل و سلیمانیه، اختلاف‌ها با بغداد، تداوم تنش سیاسی برای عدم تکمیل دولت السودانی و...، باید پذیرفت که مخرج مشترک تمامی این تنش‌ها و اختلاف‌ها به مسعود بارزانی و رئیس حزب دموکرات کردستان عراق باز‌می‌گردد که می‌تواند دولت جدید عراق را هم تحت فشار قرار دهد.
