مردم کدام کالای قاچاق را دوست دارند؟

هما نصرتی: اگر قرار باشد وضعیت صنعت لوازم خانگی کشور را در یک خط خلاصه کنیم، باید گفت این صنعت در سه سال اخیر توانسته با حمایت دولت از جا برخیزد و با افزایش دو‌برابری میزان تولید، خاطره خوش حضور لوازم خانگی تولید داخل در هر خانه ایرانی را تکرار کند. در این فاصله زمانی سه‌ساله، بازار لوازم خانگی دچار چند تغییر اساسی شده است.

اول اینکه دولت واردات کالاهای این بخش را ممنوع کرده است. به عبارت دیگر هر لوازم خانگی موجود در بازار که تولید داخل نباشد، قاچاق شناخته می‌شود؛ چه بوشِ آلمان باشد و چه ال‌جی کره.

اولین نتیجه ممنوعیت واردات لوازم خانگی و خروج دو شرکت کره‌ای از بازار داخلی، رشد کمی تولید در کشور بوده؛ به‌‌طوری‌که از بهمن‌ 1398 تا ابتدای سال جاری، میزان تولید لوازم خانگی از هشت میلیون دستگاه به 15 میلیون در سال 1399 رسید و در سال 1400، ایران توانست رکورد تولید 17.5 میلیون دستگاه لوازم خانگی را به نام خود ثبت کند.

عکس نمودار

سودای امسال، رسیدن به رقم 18.5 میلیون دستگاه تولید لوازم خانگی در کشور است؛ رقمی که عملیاتی‌شدن آن می‌تواند علاوه بر تأمین بازار داخلی، نرخ صادرات غیرنفتی کشور را اندکی رونق ببخشد.

لوازم خانگی در میان فهرست کالاهای قاچاق جایگاه ویژه‌ای دارد؛ حتی برخی از گزارش‌ها، لوازم خانگی را پنجمین کالای قاچاق در ایران می‌دانند؛ به‌طوری‌که وزارت صمت تخمین زده که گردش مالی قاچاق لوازم خانگی در ایران بیش از 1.7 میلیارد دلار است. اگر ارزش کل بازار لوازم خانگی را در ایران سالانه حدود شش میلیارد دلار در نظر بگیریم، یک‌سوم بازار این صنعت را نه تولید داخل بلکه قاچاق تأمین می‌کند.

دومین اقدام دولت، تلاش برای احیای برندهای نوستالژیک لوازم خانگی ساخت ایران است تا هم بازار شش میلیارد دلاری داخل تأمین شود و هم سومین صنعت غیرنفتی کشور جایی در سبدهای صادراتی داشته باشد.

صادرات، افق راه صنعت لوازم خانگی در ایران است؛ اگرچه این مسیر با ممنوعیت واردات و مقابله با قاچاق آغاز شد. رشد سه سال اخیر تولید لوازم خانگی، کفه ترازوی صادرات را به نفع تولید داخل سنگین کرده و صادرات این حوزه رشد 34‌درصدی را پشت سر گذاشته است. اگرچه هنوز کل رقم صادرات این محصولات به یک میلیارد دلار هم نرسیده، اما می‌توان امیدوار بود حمایت دولت در کنار چراغ سبز بازار کشورهای حوزه CIS به تولیدات داخلی، ایران را به یکی از صادرکنندگان میان‌رده لوازم خانگی در منطقه بدل کند.

در نهایت سومین اقدام دولت در حوزه لوازم خانگی بیشتر مربوط به مصرف‌کننده و حقوق او است. هم‌زمان با ممنوعیت ورود لوازم خانگی خارجی، سطح خدمات پس از فروش تولیدکنندگان داخلی هم باید افزایش یابد. افزایش زمان گارانتی تا دو سال، نظارت بر قیمت تولیدات در تمام بازارهای آنلاین و آفلاین و البته تسهیل خرید اعتباری و قسطی مردم را می‌توان مهم‌ترین اقدامات دولت در زمینه حمایت داخلی از تولید کالای خانگی داخلی دانست.

ساخت لوازم خانگی در ایران قدمتی به بزرگی یک موزه تاریخی دارد با اسم‌ها، کالاها و برندهای نام‌آشنا و پرخاطره که بازگشتش به آن دوره درخشان، جز با تداوم سیاست‌های درست و برنامه‌ریزی مدون قابل حصول نیست. این بازار در این فرصت سه‌ساله نشان داد که قرار‌گرفتن سه‌ضلعی دولت، تولیدکننده و مصرف‌کننده در جای خود، چگونه می‌تواند در هر فصل از سال (یعنی هر سه ماه) میزان صادرات لوازم خانگی را 10 درصد افزایش و میزان ارزبری کشور را تا 15 درصد کاهش دهد.