هیرکانی در خطر

شرق: چند وقت است که مصوبه‌ای در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور موجب نگرانی‌هایی در میان دوستداران طبیعت و علاقه‌مندان به جنگل‌های زیبای هیرکانی شده است؛ چرا‌که طبق مصوبه‌ای با امضای عباسعلی نوبخت، رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، به ادارات کل منابع طبیعی استان‌های شمالی ابلاغ شده قرار است درختان افتاده در داخل و حریم مسیل‌ها نشانه‌گذاری و جمع‌آوری شوند. این اقدام قرار است با هدف بازگشایی و مرمت جاده‌های جنگلی اجرا شود؛ درختان ریشه‌کن، شکسته و افتاده تجمعی و مزاحم مسیر طرفین جاده‌های جنگلی نشانه‌گذاری و سپس جمع‌آوری می‌شوند. اما چنین دستوری به گفته بسیاری از کارشناسان و منتقدان در واقع چراغ سبزی به قاچاقچیان چوب است تا جنگل‌های هیرکانی را غارت کنند.

هادی کیادلیری، دبیر سابق مجمع کنوانسیون تنوع زیستی کشور از‌جمله این منتقدان است که به ایسنا می‌گوید: جمع‌آوری این درختان به لحاظ علمی رد شده است و این کار به نفع جنگل نیست. او در ادامه می‌گوید: مصوبه‌ای در سال ۹۲ از سوی هیئت وزیران درباره بهره‌برداری بهینه از جنگل‌های شمال به سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور ابلاغ شده بود که طبق ماده ۶ آن، می‌توان تا زمانی که طرح‌های جدید بر اساس شاخصه معیار پایدار تهیه شود، چوب‌های شکسته را برداشت کرد. بعد از گذشت چند سال، طرح تنفس جنگل‌ها مصوب شد. بر اساس این طرح که در برنامه ششم توسعه در سال ۹۶ تصویب شد، باید هرگونه بهره‌برداری از جنگل‌های شمال ممنوع شود و در آن مطرح شده بود که تا سال ۹۹ می‌توان درختان شکسته افتاده را برداشت کرد ولی از آن پس هرگونه برداشتی از درختان باید طبق طرحی بر اساس موازین و شاخص‌های مدیریت پایدار باشد. این طرح به این معناست که اگر از سال ۹۹ طرح جایگزین، طرح مدیریت پایدار یا طرح تنفس تأیید یا تصویب نشده باشد، هیچ نهادی به لحاظ قانونی اجازه برداشت این درخت‌ها را ندارد. برداشت چوب‌های شکسته و افتاده به‌طور کلی برخلاف قانون و برخلاف برنامه ششم توسعه است و سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری باید پاسخ‌گو باشد.

چراغ سبز به قاچاقچیان

یکی از انتقادهایی که به این مصوبه منابع طبیعی وارد است، این است که این درآمدی که از برداشت چوب‌های شکسته و افتاده حاصل می‌شود، در مقایسه با نیازهای مالی و غیرمالی سازمان منابع طبیعی، میزان چشمگیری نیست. این چوب‌ها حتی نمی‌توانند نیازهای چوبی کشور را تأمین کنند، بلکه این کار بهانه‌ای است برای اینکه مسیر برای چنگ‌اندازی مجدد به جنگل‌ها باز شود. همچنین بر اساس آمارهای سازمان منابع طبیعی از میزان برداشت‌ چوبی از جنگل‌های کشور، از ۶.۵ میلیون متر‌مکعب چوب مورد نیاز کشور تنها حدود ۵۰۰ هزار متر‌مکعب آن در سال‌های اخیر از جنگل‌ها استفاده شده و این مقدار معادل با ۱۰ درصد چوب‌ کشور است. با این تفاسیر آیا کل بهره‌برداری از درختان شکسته و افتاده که کیفیت چندانی هم ندارند و به لحاظ اکولوژیکی نیز باید مقداری از آن در جنگل‌ها باقی بماند، میزان درخور توجهی می‌شود که ما از مشکلاتی همچون چرای بی‌رویه دام، تجاوزهای بی‌شمار، زباله، آتش‌سوزی و تغییر کاربری چشم‌پوشی کنیم و تمام انرژی خود را صرف درختانی کنیم که ارزش مادی ندارند؟ مگر اینکه به دنبال گشایش راهی برای چنگ‌اندازی بیشتر به این منابع باشیم.

کیادلیری هم از آن دست منتقدان است و می‌گوید: منظور از طرح جایگزین، برداشت درخت‌های شکسته افتاده نیست بلکه مدیریت پایدار جنگل‌های شمال بر اساس شاخص‌ها و معیارهای فنی و پایدار است و در‌صورتی‌که این طرح به تصویب و تأیید برسد، این مدیریت جنگل‌ها به‌گونه‌ای است که اگر گوشه‌ای از درخت دچار مشکل شد، بتوانند آن را قطع کنند. من فکر می‌کنم شکل‌گیری این موضوع به دلیل فشار برخی افراد است که با طرح تنفس جنگل‌ها مخالف و با بهره‌برداری موافق بودند؛ افرادی که در کمیته‌ها و جلسات نیز شرکت می‌کنند. این جریانات هیچ سودی برای جنگل‌ها ندارد.

یکی دیگر از خطرات اجرای این طرح، احتمال خارج‌شدن جنگل‌های هیرکانی از فهرست یونسکو است. کیادلیری در واکنش به اینکه با این دست‌درازی آیا احتمال خط‌خوردن نام جنگل‌های هیرکانی از فهرست یونسکو وجود دارد، می‌گوید: «این جنگل‌ها الان رفرنسی برای تمام دنیا هستند و برای بشریت مهم‌اند. وقتی تخریب ایجاد شود، می‌توانند ما را از فهرست خارج کنند اما حفاظت از این جنگل‌ها باید مسئولیت اجتماعی خود ما باشد، نه اینکه به بهانه یونسکو از آنها حفاظت کنیم».

واکنش سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری

عباسعلی نوبخت در گفت‌وگو با ایسنا درباره چگونگی اجرای طرح برداشت درختان شکسته و افتاده اظهار کرد: برخی درختان تحت عنوان درختان شکسته و افتاده هستند که بر اساس برنامه ششم توسعه تا زمانی که طرح جایگزین یا مدیریت پایدار جنگل‌ برای جنگل‌های شمال آماده نشود، نمی‌توانیم آنها را برداشت و از جنگل خارج کنیم؛ بااین‌حال، دستگاه‌های نظارتی به این قضیه ورود کردند تا به نوعی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری را به‌عنوان ترک فعل زیر سؤال ببرند که این درختان باید با توجه به مسائل تحریم و مسائلی که وجود دارد، از عرصه‌های جنگلی خارج شوند. وی ادامه داد: به علت بروز برخی مشکلات، شورای عالی جنگل و معاونت امور جنگل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور پس از برگزاری جلسات متعدد اعلام کردند که درختان شکسته و افتاده تنها در صورتی می‌توانند از عرصه‌های جنگلی خارج شوند که خسارتی به طبیعت وارد نکنند. رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری افزود: نامه‌ای از سوی سازمان مدیریت بحران مبنی بر وقوع سیل پیرامون درختانی که در مسیر رودخانه‌ها وجود دارند و درختان شکسته و افتاده به سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری ارسال شد که در آن نامه نیز منظور از درختان در مسیر، درختان سالم و سرپا نیست. وی تأکید کرد: بر اساس این طرح، تنها درختانی که خطرساز هستند و تعداد محدودی نیز دارند و جان مردم را تهدید می‌کنند یا به نوعی درختانی که از نظر دیرزیستی (عمر کامل یک درخت سالم که به رشد فعال و عادی خود ادامه می‌دهد) به مرحله‌ای رسیده‌اند که در پارک‌ها و اماکنی که مردم برای تفریح و تفرج به عرصه‌های جنگلی کشور می‌روند، برای آنان خطر ایجاد می‌کنند، قطع و از جنگل‌ها خارج می‌شوند. نوبخت درباره تأمین نیاز چوب کارخانه‌ها گفت: بر اساس تصمیمات دولت، مواد اولیه و ثانویه مورد نیاز کارخانه‌ها با واردات چوب به همراه تمام مسائل مربوط به قرنطینه در کشور مبدأ تأمین می‌شود. رئیس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری با تأکید بر اینکه هنوز طرح جایگزین آماده نشده است؛ بنابراین هیچ درخت سالمی نشانه‌گذاری و قطع نخواهد شد، اظهارکرد: اگر در استانی، عمل نشانه‌گذاری و برداشت درختان به‌ غیر از درختان شکسته و افتاده و خطرساز که تعداد آنها بسیار ناچیز است، انجام شود، یک تخلف محسوب می‌شود.