روز «مارتین لوترکینگ»

بابک زمانی-نورولوژیست: سومین دوشنبه ماه ژانویه هر سال به مناسبت روز تولد او، روز «مارتین لوترکینگ» خوانده می‌شود. در همه ایالات شمالی یا جنوبی دموکرات یا جمهوری‌خواه این یکی از اعیاد و تعطیلات رسمی ایالات متحده است. مارتین لوترکینگ مبتکر و پیشگام جنبش‌های مسالمت‌آمیز است. او با هدایت خشونت‌گریز جنبش سیاهان آمریکا توانست به تبعیض نژادی سیاه‌پوستان آمریکا پایان دهد و جنبشی را هدایت کند که آشتی‌جو نبود، سازش‌کاری را نمی‌پذیرفت و عافیت‌طلب نبود، بلکه به این باور رسیده بود که فقط با روش مسالمت‌آمیز موفقیت امکان‌پذیر است و نه‌تنها این بلکه تنها از همین طریق است که هدف ارزش پوییدن دارد. ده‌ها سال منازعه، خشونت و جنگ داخلی‌ای که مرگبارترین جنگ داخلی تاریخ بوده است، نتوانست حق بدیهی یک انسان سیاه‌پوست را به تمامی جا بیندازد. همه راه‌‌های پیموده‌شده او را به راه خشونت‌پرهیز رساند. او زمانی جنبش مسالمت‌آمیز را برگزید که تبعیض نژادی همچنان با خشونتی عریان اعمال می‌شد و با چنگ و دندان از خود دفاع می‌کرد. لباس‌های سفید کوکلاس‌کلان، ذبح سیاهان خاطی (لینچ) و بسیاری خشونت‌ها و قتل‌های سیاهان که گاه برنامه‌ریزی‌شده بود، چیزی بود دهشت‌آور که خود جوابی خشونت‌آمیز می‌طلبید و از خشونت متقابل بیشترین بهره را می‌برد. جا‌انداختن رفتار قانونی و مسالمت‌آمیز در میان سیاهانی که قربانی این خشونت‌ها بودند نیز کار آسانی نبود. گروه‌های افراطی مسلح سیاه‌پوست امثال مالکوم ایکس و دیگران بیشترین چوب را لای چرخ جنبش مسالمت‌آمیز مارتین لوترکینگ می‌گذاشتند. مقابله با کسانی که او را سازش‌کار، میانه‌گیر یا حتی خائن می‌خواندند، کار آسانی نبود. اما او توانست منطق مسالمت که بیشترین خطر را متوجه هواداران تبعیض نژادی می‌کرد، جا بیندازد. او دریافت افراطیون سفید بیشترین بهره را از خشونت سیاهان می‌برند و آن را بهانه سرکوب‌های وحشتناک می‌کنند. اما آن چیزی که دودمان تبعیض و بی‌رحمی را به باد می‌دهد، چیزی نیست جز رفتار مسالمت‌آمیز پیگیر ولو پرخطر‌. مارتین لوترکینگ از این خطرات آگاه بود. بارها تهدید به مرگ شد و در نهایت نیز جان در راه نبرد مسالمت‌آمیز گذاشت. نبرد مسالمت‌آمیز هیچ‌گاه آسان‌تر از نبرد مسلحانه نبوده است! دموکرات‌های پیگیر، دموکرات‌های ماندنی، همیشه نبرد مسالمت‌آمیز با همه دشواری و زمان‌بر‌بودنش را برمی‌گزینند. افراط‌گرایان هستند که آتشی به پا کرده و با سرعت ناپدید می‌شوند؛ چند سالی زندان، اعتصاب غذا و...‌، عمری امن و آسایش، مصاحبه، کراوات، عطر و ادکلون و... جنبش مارتین لوترکینگ آتشفشان پنبه نبود که به سرعت پایان بگیرد و به مهاجرت ختم شود؛ آتشی بود نامیرا که همیشه در دل‌ها می‌ماند. جنبش او دشوار نبود، رهبران و بیش از همه خودش در خطر بودند، ولی آسان‌ترین و کم‌بهاترین روش‌ها برای مردم انتخاب می‌شدند. هیچ‌کس را برای سوارنشدن به اتوبوس نمی‌توان مورد آزار قرار داد. تصمیم جنبش برای تحریم اتوبوس‌هایی که ردیف مخصوص برای سیاهان داشتند، به‌شدت موفقیت‌آمیز بود. امروز ممکن است کسی بگوید این چه مبارزه‌ای‌ است که سیاهان را از اتوبوس محروم می‌کند؟ اما هم جان، هم امروز سیاهان اهمیت داشت و کار دشوارتری نمی‌شد درخواست کرد. به‌علاوه با روش‌های ساده و کم‌بها، توده هر‌چه بیشتری از مردم در این جنبش شرکت می‌کردند.جنبش او انحصاری نبود؛ همه با هر عقیده‌ای و هر پیشینه‌ای حق اشتراک داشتند. اتفاقا تلاش بر جذب هرچه بیشتر مخالف‌ها و افراطی‌ها بود. با شعارهای تند و پرخاشگری صفوف سفیدهای افراطی را منسجم‌تر نمی‌کرد، بلکه با منطق و محبت و اجماع این صفوف را در‌هم می‌ریخت.جنبش او معطوف به هدف بود. شعار نابودی و وعده بهبودی بعد از نابودی حریف نمی‌داد. می‌دانست این رودخانه مصائب را پایانی نیست. می‌دانست از تندی صلح برنمی‌خیزد و هیچ‌گاه، هیچ‌گاه خرابی و نابودی بیشتر، لزوما پیش‌درآمد سعادت و آزادی نیست. گفت‌وگو با همه، معامله بر سر درخواست‌ها و استفاده از تمام محمل‌ها و نهادهای قانونی بدون تعطیلی جنبش مدنی با این امید، از اصول جنبش مارتین لوترکینگ بود. اساسا هدف جنبش مدنی او وادار‌کردن دیگران به گفت‌وگو بود. این فرض که تجربه نشان داده است نمی‌پذیرند، از دیدگاه لوترکینگ چیزی جز پذیرش شکست پیشاپیش نیست.روز مارتین لوترکینگ تنها روز رفع تبعیض نژادی سیاهان آمریکا نیست، روز پیروزی مسالمت بر خشونت است. و آن را هر‌ساله از این جهت گرامی می‌دارند تا این روش برای همیشه به هر دلیل ماندگار باشد. یادش گرامی، راهش پررهرو باد، هر زمان و در هر کجا.