خانواده‌ها لرزیدند

برای اولین بار در سال 1401 دو نوبت کنکور برگزار شد که این بار کنکور در دی‌ماه و در زمستان بود. اما این کنکور یکی از پرتنش‌ترین کنکورهای این چندساله بود و این سؤال را مطرح کرد که آیا سیاست‌گذاران و مسئولان کنونی اصلا توانایی اجرای این آزمون بزرگ را دارند؟

1- سرما، زلزله و قطعی گاز

دانش‌آموزان کنکوری در هفته قبل در کانال‌های مختلف با اخباری درباره انتشار سؤالات و خرید و فروش آن با قیمت‌های 30 تا صد میلیونی روبه‌رو بودند. از سوی دیگر، به دلیل مشکلات ناشی از کمبود گاز، بسیاری از شهرها با تعطیلی مدارس روبه‌رو بودند و حالا در کنکور زمستانی باید با لباس کلفت و ترس از سرما سر جلسه کنکور حاضر می‌شدند. همچنین دانش‌آموزان خوی در حالی به جلسه کنکور رفتند که شب قبل از آن زلزله خانه برخی از آنها را ویران کرده بود. در این شرایط بود که اولین کنکور زمستانی برگزار شد. در شرایطی که دانش‌آموزان در سال تحصیلی فقط 38 روز به مدرسه رفته بودند، خیلی از دروس به اتمام نرسیده بود و به نظر می‌رسید این کنکور بیشتر برای جاماندگان کنکور تابستان بود و کسانی که دیپلم خود را دریافت کرده بودند نه دانش‌آموزان پیش‌دانشگاهی.

2- قطعی  اینترنت

از چند روز قبل اعلام شده بود در منطقه‌های نزدیک به مراکز و مکان‌های برگزاری کنکور اینترنت گوشی همراه و ثابت قطع خواهد شد. این تصمیم از سوی برخی به‌شدت واکنش‌برانگیز شد و به‌عنوان یکی دیگر از نشانه‌های بی‌کفایتی مسئولان عنوان شد. در این میان برخی خانوادها و مادران بودند که راضی بودند این قطعی اینترنت حتما اجرائی شود تا فرزندانشان در شرایط برابر و به دور از تقلب بتوانند کنکور دهند. یکی از مادران در عین عجز نوشته بود: «ای ‌کاش اینترنت را کامل قطع می‌کردند. سرنوشت بچه‌ها در این چند ساعت خیلی مهم است». همین قطعی اینترنت توانسته بود خیلی از فعالیت‌ها را مختل کند و کشور را نیمه‌تعطیل کرد و البته وزیر علوم، «زلفی‌گل»، معتقد است: «به دلیل آسودگی خاطر داوطلبان و اینکه بدانند مبحث عدالت آموزشی در کانون توجه قرار دارد، اینترنت را در مدت زمان برگزاری کنکور قطع کردیم».

3- تقلبی  که  اتفاق  افتاد

هرچند در کانال‌ها یکی، دو روز قبل از کنکور دفترچه‌هایی به‌عنوان دفترچه سؤالات کنکور انسانی و ریاضی ارائه شده بود و برخی نیز با مبالغ مختلف توانسته بودند آنها را تهیه کنند، تنها نیم‌ساعت بعد از آغاز کنکور بود که سؤال‌ها در کانال‌ها نیز عرضه شد. نکته‌ای که حتی مسئولان هم آن را تأیید کردند؛ به‌طوری‌که پورعباس -رئیس سازمان سنجش- به ایسنا گفت: «29 دی‌ماه سه صفحه از دفترچه سؤالات قبل از پایان آزمون منتشر شد، اما به‌سرعت توانستیم متخلف را شناسایی و بازداشت کنیم». وی مدعی شد: «‌تاکنون -‌روز جمعه 30 دی- هیچ برگشت پاسخی به حوزه‌های امتحانی در کنکور امسال اتفاق نیفتاده است. این موضوع در چند روز آینده به واسطه فعال‌شدن نرم‌افزارهای تخصصی سازمان سنجش اثبات می‌شود». این مسئول همچنین درباره تخلفات صورت‌گرفته گفت: «۹ نفر در استان گلستان قصد داشتند اقداماتی در جهت ارسال سؤالات به خارج از حوزه امتحانی صورت دهند که با توجه به رصد قبلی ناکام ماندند و یک نفر نیز در یکی از شهرستان‌های استان آذربایجان شرقی اقدام به عکس‌برداری از سه صفحه دفترچه‌های خود و انتقال آن به خارج از محل برگزاری آزمون و ارسال برای پشتیبان خود کرد که این فرد نیز دستگیر شد که با توجه به زمان کوتاه این اقدام و جمع‌آوری پاسخ‌نامه‌ها و همچنین مراقبت‌های انجام‌شده با دستگاه‌های آشکار‌ساز هیچ خدشه و مشکلی در این زمینه به وجود نیامد».

4- ابزار  جاسوسی  و  اختلال  امنیت

برخی از مسئولان بحث تقلب را وارد حیطه دیگری کردند و از امنیت و اغتشاش یاد کردند؛ مانند علیرضا پاک‌فطرت، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس که به «انتخاب» گفت: «درخصوص لورفتن سؤالات کنکور دیگر بحث پول در میان نیست، بلکه مسائل امنیتی مطرح است. اگر با این همه تمهیدات باز چنین اتفاقاتی رخ داده باشد، این هم خودش اغتشاش است و می‌خواهند با احساسات و روح و روان جوانان و نوجوانان بازی و آنها را تحریک کنند».

ناتوانی مسئولان وقتی مشهودتر می‌شود که رئیس سازمان سنجش رسما اعلام ناتوانی می‌کند. درگفت‌وگویی که کانال تلگرامی روزنامه دانشگاه شریف از این مسئول منتشر کرده، او در پاسخ به اینکه آیا با توجه به صحبت وزیر ارتباطات، امکان به‌کارگیری راه‌های جایگزین و استفاده از دستگاه‌هایی مثل سیگنال‌یاب و جمر وجود دارد یا خیر؟ پاسخ می‌دهد: «وقتی آزمون شروع می‌شود، ما با مکانیسم عکس‌گرفتن مواجه می‌شویم که عکس را گرفته و از طریق اینترنت ارسال می‌کنند. جمر هم جواب نمی‌دهد؛ چراکه اینها دوربین‌های پیشرفته فوق‌جاسوسی هستند که با فرکانس‌های مخصوص کار می‌کنند و جمر برای آنها جواب نمی‌دهد. وسایل عکس‌گرفتن آنها هم گاهی در حد دکمه لباسی‌ است که هر‌کس روی لباس خود دارد و این موارد حتی با دستگاه‌های X-RAY هم قابل شناسایی نیست. ما دوهزارو 800 دستگاه ساختیم که سیگنال را پیدا می‌کند، اما سیگنال‌یابی ما برای چند ثانیه کفاف نمی‌دهد. سیگنال‌هایی که برای ارسال عکس به کار گرفته می‌شود، چون تمام‌اتوماتیک و در حد فشردن یک دکمه است‌، در همان لحظه انجام شده و قابل جلوگیری نیست». شاید برای اینکه از ابتدا می‌دانستند امکان رهگیری ندارند، حتی در برخی از حوزه‌های برگزاری آزمون خبری از دستگاه‌های سیگنال‌یاب نبود و فقط لباس‌ها را با دست چک می‌کردند.

5- شغل جدید  کلید‌زن

یکی از نکته‌های عجیب که از سوی مسئولان در این چند روز عنوان شد، اعلام قرار دستگیری یک فرد با شغلی به نام «کلید‌زن» بود. رئیس سازمان سنجش گفته است: «توانستیم یک فرد حرفه‌ای را که اصطلاحا «کلیدزن» است، شناسایی کنیم. این فرد طی سال‌های متمادی در آزمون ورود به دانشگاه‌ها شرکت کرده و توانایی قبولی در رشته پزشکی را دارد. وی تحت رصد قرار دارد و به‌طور قطع تا ظهر پنجشنبه بازداشت می‌شود». البته از شناسایی ۳۵۷ شبکه تقلب در روزهای قبل و کشف ۵۹ ابزار تقلب خبر داده شده است. همچنین ۵۴ نفر در تهران و کشور با هماهنگی ضابطان قضائی، پلیس فتا و وزارت اطلاعات دستگیر شده‌اند.

6- خرید  و  فروش  سؤال‌ها

سال پیش و پیش‌تر مشخص شده بود برخی از فرزندان و نزدیکان مسئولان توانسته‌اند به نوعی از سد کنکور بگذرند و در دانشگاهای مطرح بر صندلی دانشجویی تکیه بزنند. این روند انگار به نوعی و شکلی دیگر همچنان ادامه دارد. در چند روز باقی‌مانده به کنکور قیمت‌هایی بین 30 تا حتی 300 میلیون برای سؤال‌ها و دفترچه‌های کنکور مطرح بود. اینکه آیا کسی توانسته است این سؤال‌ها را دریافت کند یا نه، راز سربه‌مهری بین افرادی خاص همچون آقازادگان و این طبقه خاص است. در این میان مسئولان سعی کردند با گزارش و اظهارنظر کمی فضا را به سوی امنیت خاطر و آرامش روانی خانواده‌ها هدایت کنند؛ از ‌جمله رئیس مرکز سنجش و ارزشیابی کیفیت نظام آموزش و پرورش گفت‌: «‌اگر امسال سؤال‌های کنکور لو برود، استعفا می‌دهم!».

7- عدالتی  که  ممکن  نمی‌شود!

در نهایت باید این مسئله را پذیرفت که با این سیستم کنونی، هنوز بهترین راه برگزاری کنکور است تا واقعا عدالت آموزشی که مسئولان مدعی آن هستند برقرار شود. هرچند وزیر آموزش و پرورش، «یوسف نوری»، گفته است چهار میلیون دانش‌آموز محروم از تحصیل داریم و مصطفی معین از وزرای سابق یادآوری کرده است که طبق بودجه امسال، سرانه دانش‌آموزی ایران یک‌سوم سرانه متوسط دانش‌آموزان جهان است.