جوانمرگی «دارویار»

شرق: بی‌شک بزرگ‌ترین چالش نظام درمانی ایران در سال جاری مسئله تأمین داروی شهروندان بود. این مسئله چه از نظر قیمت‌گذاری و چه از نظر زنجیره تأمین، شهروندان را دچار مشکل کرده بود. در ابتدای سال و متأثر از تصمیمات اقتصادی ابتدای سال و لایحه بودجه ارز ترجیحی بخش دارو در کشور حذف شده بود و این مسئله موجب شد قیمت داروها در ابتدای سال افزایش شدیدی پیدا کند. اگرچه دولت وعده داده بود که در این زمینه هزینه‌کرد از جیب مردم تغییر نخواهد کرد؛ اما نتیجه چیزی غیر از این بود. چند ماه ابتدایی سال که در نتیجه سردرگمی و دولت و مجلس گذشت و قیمت‌ها در خیابان بالا و بالاتر می‌رفت. بعدها قرار شد دولت با حمایت از بیمه‌ها در انتهای زنجیره درمانی ضربه حذف ارز ترجیحی را بگیرد و کاری کند که قیمت دارو افزایش پیدا نکند. در‌این‌میان طرحی به اسم دارویار هم به همت دولت آغاز شد که هدفش ایجاد عدالت در دسترسی شهروندان به دارو و هزینه‌های آن بود؛ اما تا همین امروز کارکرد و اثربخشی‌اش محل تردید بوده و به یکی از بهانه‌ها برای انتقاد از سیاست‌های بهداشتی و درمانی دولت تبدیل شده بود. از سوی دیگر مسئله تأمین دارو هم امسال شهروندان را به سختی‌های فراوانی انداخته بود. در دوره‌ای که آنفلوانزا در پاییز ایران جولان می‌داد، دسترسی شهروندان به داروهایی نظیر آنتی‌بیوتیک با مشکلاتی همراه بود و هنوز هم صف‌های طولانی در برابر داروخانه‌های دولتی برای تأمین برخی اقلام خاص وجود دارد. با تجربه یک سال پرمشقت برای مردم در زمینه تأمین هزینه‌های دارو حالا خبر می‌رسد که گویا سال سخت‌تری در انتظار مردم است. این را می‌توان از تصمیم‌هایی که دولت در لایحه بودجه سال بعد برای دارو گرفته، مشاهده کرد؛ تصمیماتی که می‌تواند منجر به جوانمرگی دارویار هم شود. طرحی که هنوز پا نگرفته، باید فاتحه‌اش را خواند.

لایحه  بودجه  و  سرنوشت  مبهم دارویار

همین هفته گذشته و ۲۶ دی بود که سیدابراهیم رئیسی بار دیگر بر کاهش هزینه‌های دارویی مردم تأکید کرد؛ اما سخنرانی‌های رئیس‌جمهور اغلب در یک زمین دیگر است و واقعیت زندگی مردم جای دیگر و طور دیگری. آنچه در واقعیت وجود دارد، این است که در سال ۱۴۰۲ با کاهش شدید سه ردیف بودجه‌ای در سازمان غذا و دارو مواجه هستیم که یکی از آنها اعتبارات بخش دارویار است. به‌این‌ترتیب و با این سیاست اتخاذ‌شده باید دارویار را که تا همین‌جا و با همین ردیف بودجه‌ای نتوانسته بود به هدفش که سامان‌دادن آشفته‌بازار دارو است، در خط پایان دید. طرحی که امسال قرار بود با حمایت ۷۳ هزار میلیارد تومانی دولت مشقات مردم را کم کند که نکرد برای سال آینده ردیف بودجه‌ای ۶۹ هزار میلیارد تومانی دارد که با توجه به افزایش قیمت دلار و تورم معلوم است چه سرنوشتی را قرار است برای مردم رقم بزند. داروی کم و گران سال ۱۴۰۱ در ۱۴۰۲ کمتر و گران‌تر خواهد شد. این حرفی است که فعالان عرصه دارو هم به آن اذعان دارند. سیدعلی فاطمی، نایب‌رئیس انجمن داروسازان ایران در این زمینه به خبرآنلاین گفته: «بودجه‌ای که سازمان غذا و دارو، برای دارو پیش‌بینی کرده چیزی میان ۱۰۵ تا ۱۱۰ هزار میلیارد تومان است؛ اما چیزی که سازمان برنامه و بودجه در لایحه بودجه ارائه کرد، خیلی ناچیز و حتی کمتر از بودجه سال جاری است. به عبارتی ۶۹ هزار میلیارد تومان اصلا جواب‌گوی نیاز دارویی کشور نیست و شاید حدود ۶۰ درصد نیازها را پاسخ‌گو باشد. این یعنی فقط نصف سال آینده را با این بودجه می‌شود سر کرد».

دارویار  در  سال  ۱۴۰۱  قرار  بود  چه کاری  انجام دهد؟

دارویار قرار بود چه کاری انجام دهد؟ دولت در بودجه سال ۱۴۰۱ ارز ترجیحی بسیاری از بخش‌ها را حذف کرد. چنان‌که می‌دانید این سیاست اقتصادی دولت در ابتدای سال موجب افزایش شدید قیمت‌ها شد. با این حال قرار شد این افزایش قیمت‌ها در بخش‌های حیاتی و مؤثر زندگی مردم اعمال نشود و یکی از آنها بخش سلامت بود. تصمیمی که دولت و مجلس با تأخیر فراوان در این زمینه گرفتند، این بود که دولت ارز ترجیحی دارو را حذف می‌کند. در نتیجه حذف ارز ترجیحی مواد اولیه وارداتی داروسازها قیمت سنگین‌تری به خود خواهند دید. ضمن اینکه داروهای وارداتی هم گران‌تر از سال قبل قیمت خواهند خورد. در نتیجه قیمت دارو افزایش می‌یابد؛ اما برای اینکه ضربه این افزایش گرفته شود، ۷۳ هزار میلیارد تومان به‌عنوان یارانه به انتهای زنجیره تأمین دارو، یعنی بیمه‌ها تزریق شد تا به‌این‌ترتیب سهم بیمه‌ها از قیمت داروها افزایش یابد و قیمت برای شهروندان تغییر نکند؛ اما چیزی که در عمل اتفاق افتاد، چه بود؟ کُمیت دولت در تأمین اعتبارات لنگ ماند و به بیمه‌ها فشار وارد شد و بیمه‌ها فشار را به شهروندان منتقل کردند. یکی دیگر از چالش‌های دارویاری که بعد از آزادسازی قیمت ارز دارو در قالب طرح دارویاری بیش‌از‌پیش هم به چشم آمد، بحث تأمین نقدینگی داروسازان برای تأمین داروهای کشور است.

 باید توجه کرد که آزادسازی ارز دارو و نیاز به ارز نیمایی برای تأمین دارو، نقدینگی مورد نیاز شرکت‌های تولیدکننده و واردکننده دارو را برای تأمین دارو افزایش داد؛ موضوعی که به‌عنوان یکی از دلایل کمبود دارو در مهر ماه عنوان و اعلام شد که بخش عمده‌ای از کمبود دارویی به دلیل نبود نقدینگی در شرکت‌ها و همچنین پرداختی‌شان در گمرک است؛ بنابراین چالش نقدینگی، واردات مواد اولیه، تولید و تأمین داروی مورد نیاز کشور و همچنین ایجاد ذخایر مناسب و استراتژیک دارویی برای ماه‌های آتی را تحت تأثیر قرار داده و زنگ خطری جدی برای تأمین داروی بیماران محسوب می‌شود که متأسفانه به‌سرعت بر بازار عرضه داروی بیماران تأثیر می‌گذارد؛ اتفاقی که در شهریور و مهر امسال، آن هم در اوج شیوع آنفلوانزا با کمبود برخی اقلام دارویی نظیر مُسکن‌ها، آنتی‌بیوتیک‌ها و سوسپانسیون‌های اطفال و اقلامی مانند سرم و... رخ نشان داد و مشکلاتی را در بازار تأمین داروی کشور ایجاد کرد. دست‌اندرکاران دارو و دولتی‌ها باید در این زمینه اقدام فوری کنند؛ چراکه تأخیر در تأمین نقدینگی دارو ممکن است نوش‌دارویی بعد از مرگ سهراب باشد و بعد از این نتوان صنعت دارو را نجات داد.

کاهش سهم  دارویار  در  بودجه  ۱۴۰۲

حالا که شش ماه از مأموریت دارویی دولت، با اجرای طرح دارویاری می‌گذرد، گویا پشت طرحی مهم خالی شده و این موضوع را می‌توان در لایحه‌ای که برای بودجه ۱۴۰۲ در تاریخ ۲۱ دی به مجلس شورای اسلامی ارائه شده است، مشاهده کرد. بحث کاهش شدید سه ردیف بودجه‌ای سازمان غذا و دارو یکی از مواردی است که در بودجه سلامت نگران‌کننده به نظر می‌رسد؛ این سه بخش شامل یارانه شیر خشک، یارانه کاهش فرانشیز و داروهای صعب‌العلاج و طرح دارویاری است که حتی نسبت به اعتبارات امسال هم در جایگاه پایین‌تری قرار گرفته‌اند.

همچنین با وجود افزایش تورم، بودجه دارویاری برای سال آینده، نه‌تنها افزایش نداشته؛ بلکه در اقدامی تعجب‌برانگیز اعتبار دارویاری کاهشی شده و از ۷۳ هزار میلیارد تومان به ۶۹ هزار میلیارد تومان نزول کرده است. این در حالی است که سیدحیدر محمدی، رئیس سازمان غذا و دارو، در گفت‌وگو با ایسنا، اعلام کرد که بودجه پیشنهادی این سازمان برای ادامه اجرای طرح دارویاری در سال آینده، ۱۰۵ هزار میلیارد تومان بوده است و تأکید کرد که در صورت اصلاح‌نشدن اعتبار مربوط به این طرح، در زنجیره تأمین دارو مشکل ایجاد خواهد شد. او همچنین از کاهش شدید اعتبارات مربوط به یارانه شیر خشک، یارانه کاهش فرانشیز بیماران و داروهای صعب‌العلاج، علاوه بر کاهش اعتبارات طرح دارویاری در لایحه بودجه ۱۴۰۲، خبر داد و گفت: از طرفی شرکت‌های دارویی ما برای تأمین نقدینگی‌شان به مشکل برخوردند؛ زیرا ارز دارو، نیمایی شده و اعتبارات مربوط به نقدینگی‌شان باید تأمین می‌شد؛ اما بانک‌های عامل همکاری خوبی برای تأمین نقدینگی نداشتند و بسیاری از شرکت‌های ما اعتراض دارند که میزان تسهیلاتی که دریافت کردند، از سال گذشته هم کمتر است که می‌تواند برای شرکت‌های ما مشکل ایجاد کند. اصلاح‌نشدن نقدینگی می‌تواند در ماه‌های پایانی سال مشکل‌ساز باشد.

باید توجه کرد که اختلال در اجرای طرح دارویاری اوضاع دارو را حتی از شرایط پیش از اجرای این طرح دشوارتر و سخت‌تر می‌کند؛ چراکه حالا داروها با ارز آزاد و با قیمتی چند برابر از قبل عرضه می‌شوند و اگر دولت نتواند به‌خوبی کار تخصیص اعتبار را انجام دهد یا اعتبار دارویاری کافی نباشد، علاوه بر خطر کمبود، افزایش افسارگسیخته قیمت‌ داروها نیز عرصه درمان را بر بیماران تنگ‌تر می‌کند.