اما و اگرهای تغییر استاندارد آلودگی هوا

خبرگزاری رسمی کشور از قول وزیر کشور تیتری به این مضمون زده که «استانداردها برای تصمیم‌گیری در کمیته اضطرار آلودگی هوا تغییر می‌کند». در سال جاری شدت آلودگی در مقایسه با سال‌های قبل بیشتر و غلیظ‌تر و تعداد روزهای تعطیلی مدارس نیز بیشتر بود. این وضعیت صدای همه را درآورده است؛ از برخی فعالان فرهنگی گرفته تا اولیای دانش‌آموزان و خود آموزش و پرورش نیز شاکی این تعطیلی بودند. به همین خاطر وزیر کشور اظهار کرد پیشنهاد جدیدی به دولت ارائه شده تا این استانداردها را کمی تغییر دهند که لازم نباشد در این شرایط مدارس تعطیل شوند. اما این اظهارات بلافاصله با واکنش روبه‌رو شد. منظور از سخنان وزیر کشور چه بود؟ کدام استانداردها باید تغییر کند؟ پس تکلیف سلامت فرزندان و دانش‌آموزان چه خواهد شد؟ آیا در این میان باز هم پای منافع سیاسی و تبلیغاتی در میان است؟ نکته در اینجاست که اظهارات وزیر کشور تا اندازه زیادی دچار بدفهمی شده است. حتی مطالعه متن کامل آن در خبرگزاری رسمی کشور هم تغییر زیادی در شفاف‌سازی ذهن مخاطب ایجاد نمی‌‌کند؛ چراکه اساسا نحوه تنظیم خبر مذکور مناسب نبوده است. در این زمینه سایر سایت‌ها و خبرگزاری‌ها تلاش موفق‌تری داشته‌اند. اکنون سؤال این است که منظور وزیر کشور از این سخنان چه بوده است؟ پیش از پاسخ به این سؤال باید به این نکته اشاره کرد که به طور کلی دو نوع متغیر در هر تصمیم‌گیری وجود دارد (البته برخی نوع سوم را هم ذکر کرده‌اند). این متغیرها عبارت‌اند از متغیر مستقل و متغیر وابسته. متغیر وابسته آن متغیری است که به مطالعه آن علاقه داریم و متغیر مستقل نیز آن متغیری است که دچار تغییر می‌شود تا میزان تأثیر آن بر متغیر وابسته مطالعه و بررسی شود. متغیر مستقل متغیری است که از طریق آن متغیر وابسته تبیین می‌شود. به عبارت دیگر پژوهشگر با دستکاری متغیر مستقل، تمایل دارد که آثار و تغییرات پدیدآمده را بر متغیر وابسته مطالعه کند. چنان‌که وزیر کشور توضیح داده، گویا یک مصوبه‌ وجود دارد که در آن مشخص شده اگر میزان آلودگی به فلان اندازه (یا شاخص) برسد، آنگاه طبق قانون باید مدارس تعطیل شود. در همه‌جای کشور بر اساس همین مصوبه در صورت رسیدن به سطوح مشخصی از آلودگی باید مدارس تعطیل اعلام شوند. احتمالا این به آن معناست که اگر میزان آلودگی به سطوح مربوطه برسد، آنگاه عدم تعطیلی مدارس یک ترک فعل محسوب می‌شود. در عین حال آقای وحیدی در ادامه صحبت‌های خود اشاره می‌کند که با کمک سازمان محیط‌ زیست، پیشنهاد جدیدی به دولت ارائه شده که استانداردها کمی تغییر کند تا دیگر لازم نباشد در این شرایط نسبت به تعطیلی مدارس اقدام کرد. اکنون وزیر کشور موضع افراد و گروه‌ها و سازمان‌هایی را تأیید می‌کند که به تعطیلی بیش از حد مدارس اعتراض دارند. این گروه‌ها معتقدند تعطیلی مدارس نقشی در میزان آلودگی هوای تهران ندارد و باید تعطیلی مراکز آموزشی آخرین راه‌حل باشد و نه اولین راه‌حل. همین جمله آخر گواه این است که این رابطه هنوز ثابت نشده و ارتباط متغیرهای وابسته و مستقل باید با دقت بیشتری مطالعه شود. اهالی فلسفه در این مواقع به یک دوگانه مألوف استناد می‌کنند. فرض کنید چیزی شما را آرام کند که می‌دانید سراسر غیرواقعی است. در این صورت آیا آن موضوع، محصول نیاز به آن آرامش است؟ یا نیاز به آن آرامش، محصول آن موضوع است؟ در حال حاضر که تهدید سرمای طاقت‌سوز و آلودگی مستمر هوا از بین رفته است، طبعا دولت باید فکری به حال این تعطیلی‌ها بکند که گویا در قالب تغییر استانداردها صورت خواهد گرفت؛ تغییری که وزیر کشور آن را «کم» می‌داند. احتمالا مصوبه جدیدی به‌زودی ابلاغ می‌شود. در این مصوبه اندازه شاخص آلودگی که منجر به تعطیلی مدارس می‌شود، افزایش خواهد داشت. وزیر آموزش و پرورش گفته در کشور ما با شاخص الودگی 150 تعطیلی اعلام می‌شود ولی در مکزیک و چین با شاخص 300 هم مدارس همچنان باز هستند. طبعا این میزان دو برابری نمی‌تواند مصداقی از تغییر «کم» مطمح ‌نظر وزیر کشور باشد. به هر تقدیر این انتظار وجود دارد که تصمیم‌گیری در این زمینه با درنظرگرفتن تمامی ابعاد ماجرا و با لحاظ‌کردن الزامات ناظر بر سلامتی این سرمایه‌های انسانی بی‌بدیل کشور باشد و تا حد امکان از امثال آن کلی‌گویی‌های مقایسه‌ای وزیر آموزش و پرورش به دور بماند. هرچند اکنون به ‌واسطه این جو شدید که ذیل انتقاد از تعطیلی مدارس ایجاد شده است، هرگونه انتقاد از چنین مصوبه احتمالی نیز نامسموع باقی خواهد ماند. در انتها باید مشخص شده باشد که در معادله ارتباط میان شاخص آلودگی هوا و تعطیلی مدارس، کدام‌یک قرار است متغیر مستقل و کدام‌ متغیر وابسته باشد. هر پاسخی که به این سؤال داده شود، آنگاه حالت عکس آن نزد وزیر آموزش و پرورش برقرار خواهد بود.